Sedanter Bireylerin Yeme Bozukluğu, Beden Algısı ile Fiziksel Aktiviteye Karşı Tutum ve Davranışlarının Belirlenmesi

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 198 - 214, 15.07.2022

Şebnem Şarvan Cengiz Hayal Örcütaş Ayşe Gökçe Ulaş Büşra Ateş

Öz

Bu çalışmada sedanter bireylerin yeme bozukluğu ile mevcut beden algılarının ve fiziksel aktiviteye karşı tutum ve davranışlarının belirlenmesi ile aralarındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmaya 18-60 yaş arası ve yaş ortalamaları 36,752 (±10.99) yıl, beden kitle indeksleri ortalamaları 24,772 (±4,4126) olan 328’i kadın 176’sı erkek olmak üzere toplamda 504 sedanter birey gönüllü olarak katılmıştır. Çalışmamız verileri pandemi koşulları nedeniyle oluşturulan Google form üzerinden toplanmıştır. Formda yer alan demografik bilgilere ek olarak yeme bozukluğu riskini ölçmek amacıyla REZZY (SCOFF) Yeme Bozuklukları Ölçeği, beden algılarını ölçmek amacıyla Stunkard Şekil Derecelendirme Ölçeği ve fiziksel aktiviteye karşı tutumlarını ölçmek amacıyla Bilişsel Davranışçı Fiziksel Aktivite Ölçeği (BDFAÖ) kullanılmıştır. Elde edilen verilerin analizinde IBM SPSS 22.0 paket programı ile demografik bilgilere ilişkin frekans dağılımını belirlemek için betimleyici analizler, veriler arasındaki ilişkinin belirlenmesi için korelasyon, bağımsız t-testi ve ANOVA analizleri yapılmıştır.
Bu çalışmada yeme bozuklukları oranının kadınlarda erkeklere oranla daha yüksek olduğu; yeme bozukluğuna sahip olanların çoğunluğunun 45 yaş altında olduğu; yaş arttıkça vücudundan memnun olma ve kendini zayıf bulma oranının düştüğü; vücudundan memnun olma düzeyinin yeme bozukluğu varlığında düştüğü, BKİ oranları incelendiğinde kilolu olarak belirlenen bireylerin katılımcıların %11’ini oluştururken kendini kilolu bulan katılımcıların oranının %66 olduğu tespit edilmiştir. Sonuç olarak katılımcıların %40’ında yeme bozukluğu olduğu, %74’ünün ise bedenlerine karşı memnuniyet duymadıkları tespit edilmiştir. Bu bağlamda olumlu beden algısının oluşması ve sağlıklı beslenme alışkanlığının kazanılabilmesi için erken çocukluk döneminden itibaren spora teşvikin öneminin bu çalışmayla bir kez daha vurgulandığını söyleyebiliriz.

Anahtar Kelimeler

Yeme bozukluğu, beden algısı, fiziksel aktivite

Kaynakça

• American College of Sports Medicine (ACSM) (2009). ACSM’s Guidelines for Exercise Testing and Prescription, 6th ed, USA: Lippincott Williams & Wilkins, 5-7.
• Añez E, Fornieles-Deu A, Fauquet-Ars J, López-Guimerà G, Puntí-Vidal J, Sánchez-Carracedo D (2018). Body image dissatisfaction, physical activity and screen-time in Spanish adolescents. Journal of health psychology, 23(1), 36–47. https://doi.org/10.1177/1359105316664134
• Arroll B, Beaglehole R (1992). Does physical activity lower blood pressure: a critical review of the clinical trials. J Clin Epidemiol. 45:439-447.
• Aydemir Ö, Köksal B, Sapmaz ŞY, Yüceyar H (2015) Kadın üniversite öğrencilerinde REZZY Yeme Bozuklukları Ölçeği Türkçe formunun güvenilirlik ve geçerliliği. Anadolu Psikiyatri Derg, 16(1):31-5.
• Ball K, Crawford D, Owen N (2000). Obesity as a barrier to physical activity. Australian and New Zealand journal of public health, 24(3), 331-333.
• Baysal A (1993). Gençliğin Beslenme Sorunları. Aile ve Toplum Dergisi, 3(1)
• Bryant-Waugh R, Lask B (2013). Eating Disorders: A Parents' Guide. Second Edition. pp. 9-49, New York: Routledge.
• Crawford S, Eklund RC (1994). Social physique anxiety, reasons for exercise, and attitudes toward exercise settings. Journal of sport and exercise psychology, 16(1), 70-82.
• Çalıştır, B, Dereli F, Eksen M, Aktaş S (2005). Muğla Üniversitesi Öğrencilerinin Beslenme Konusunda Bilgi Düzeylerinin Belirlenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 2(2):1-8.
• Eskiler E, Küçükibiş F, Gülle M, Soyer F (2016). Bilişsel Davranışçı Fiziksel Aktivite Ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Journal of Human Sciences, 13(2):2577-87.
• Fallon AE, Rozin P (1985). Sex differences in perceptions of desirable body shape. J Abnorm Psychol. 94:102–5.
• Focht BC, Hausenblas HA (2004). Perceived evaluative threat and state anxiety during exercise in women with social physique anxiety. Journal of Applied Sport Psychology, 16(4), 361-368.
• Gönenir Erbay L, Seçkin Y (2016). Yeme Bozuklukları. Güncel Gastroenteroloji. 20/4, 473-477.
• Grogan S (2016). Body image: Understanding body dissatisfaction in men, women, and children. Routledge. Doi: https://doi.org/10.4324/9781315681528
• Harvard Health Publishing Harvard Medical School (2021). How to boost your immune system. 12.05.2022 tarihinde https://www.health.harvard.edu/stayinghealthy/how-to-boost-yourimmune-system adresinden erişilmiştir.
• Hay P, Morris J. (2016). Eating disorders. Editor: Paz Toren; In: J.M. Rey (ed), IACAPAP e-Textbook of Child and Adolescent Mental Health. Geneva: International Association for Child and Adolescent Psychiatry and Allied Professions.
• Herpertz-Dahlmann B (2009). Adolescent eating disorders: definitions, symptomatology, epidemiology and comorbidity. Child and adolescent psychiatric clinics of North America, 18(1), 31–47. https://doi.org/10.1016/j.chc.2008.07.005
• Heyward VH (2006). Advanced Fitness Assessment and Exercise Prescription. 5th ed. USA: Human Kinetics, 1-5. Hill LS, Reid F, Morgan JF, Lacey JH (2010). SCOFF, the development of an eating disorder screening questionnaire. Int J Eat Disord. 43(4):344-51.
• Jayawardena R, Sooriyaarachchi P, Kagawa M, Hills AP, King NA (2021). Methods to develop figure rating scales (FRS): A systematic review. Diabetes Metab Syndr.15(3):687-693. doi: 10.1016/j.dsx.2021.03.026.
• Kirkcaldy BD, Shephard RJ, Siefen RG (2002). The relationship between physical activity and self-image and problem behaviour among adolescents. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol; 37(11): 544-550. Doi: 10.1007/s00127-002-0554-7.
• Kopcakova J, Dankulincova Veselska Z, Madarasova Geckova A, Van Dijk JP, Reijneveld SA (2014). Is being a boy and feeling fat a barrier for physical activity? The association between body image, gender and physical activity among adolescents. International journal of environmental research and public health, 11(11), 11167-11176.
• Kuchler F, Variyam JN (2003). Mistakes were made: misperception as a barrier to reducing overweight. Int J Obes Relat Metab Disord, 27(7):856–861
• Lanfranchi MC, Maiano C, Morin AJS, Therme P (2015). Social physique anxiety and disturbed eating attitudes and behaviors in adolescents: Moderating effects of sport, sport-related characteristics, and gender. Int J Behav Med.,22(1):149-60.
• Lee IM, Paffenbarger RS (1998). Physical activity and stroke incidence: The Harvard Alumni Health Study. Stroke. 29:2049-2054.
• Lipson SK, Sonneville KR (2017). Eating disorder symptoms among undergraduate and graduate students at 12 US colleges and universities. Eat Behav; 24:81-88. Doi: https://doi.org/10.1016/j.eatbeh.2016.12.003.
• Morales A, Gomes A, Jimenez B, Jimenez F, Leon G, Majano A, Rivas D, Rodríguez M, Soto C (2015). Binge eating disorder: prevalence, associated factors and obesity in university students. Rev Colomb Psiquiatr. 2015;44(3):177-82.
• Naja F, Hamadeh R (2020). Nutrition amid the COVID-19 pandemic: A multi-level framework for action. European Journal of Clinical Nutrition, doi: https://doi.org/ 10.1038/s41430-020- 0634-3.
• Neumark-Sztainer D, Goeden C, Story M, Wall M (2004). Associations between body satisfaction and physical activity in adolescents: Implications for programs aimed at preventing a broad spectrum of weight-related disorders. Eating disorders, 12(2), 125-137.
• Neumark-Sztainer D, Paxton SJ, Hannan PJ, Haines J, Story M (2006). Does body satisfaction matter? Five-year longitudinal associations between body satisfaction and health behaviors in adolescent females and males. Journal of adolescent health, 39(2), 244-251.
• Ojala K, Tynjälä J, Välimaa R, Villberg J, Kannas L (2012). Overweight Adolescents’ Self-Perceived Weight and Weight Control Behaviour: HBSC Study in Finland 1994–2010 J Obes, 180176 (Published online 2012 May 28. doi: 10.1155/2012/180176).
• Örsel S, Işık Canpolat B, Akdemir A, & Özbay H (2004). Diyet yapan ve yapmayan ergenlerin kendilik algısı, beden imajı ve beden kitle indeksi açısından karşılaştırılması [Comparison of body-image self-perception and BMI of dieting adolescents with those of non-dieters]. Turk psikiyatri dergisi = Turkish journal of psychiatry, 15(1), 5–15.2.
• Özkan A (2017). Sınıf Öğretmenlerinin ve Adaylarının Enerji ve Besin Öğesi Alımları (Beslenme Alışkanlıkları) ile Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışlarının ve Fiziksel Aktivite Düzeylerinin Belirlenmesi ve İlişkilendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bartın Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Özmen D, Özmen E, Ergin D, Çetinkaya, AC, Sen N, Dundar PE, Taskin EO (2007). The association of self-esteem, depression and body satisfaction with obesity among Turkish adolescents. BMC public health, 7, 80. https://doi.org/10.1186/1471-2458-7-80
• Pedersen BK, Saltin B (2015). Exercise as medicine – evidence for prescribing exercise as therapy in 26 different chronic diseases. Scandinavian Journal of Medicine&Science in Sports, 25(S3), 1–72.
• Pellizzer ML, Tiggemann M, Waller G, Wade TD (2018). Measures of body image: confirmatory factor analysis and association with disordered eating. Psychol Assess; 30(2):143-153. Doi: http://dx.doi.org/10.1037/pas0000461.
• Powell KE, Paluch AE, Blair SN (2011) Physical activity for health: What kind? How much? How intense? On top of what? Annual Review of Public Health, 32(1), 349–365.
• Schembre SM, Durand CP, Blissmer BJ, Greene GW (2015). Development and validation of the cognitive behavioral physical activity questionnaire. American Journal of Health Promotion, 30(1): 58-65.
• Schuler PB, Broxon-Hutcherson A, Philipp SF, Ryan S, Isosaari RM, Robinson D (2004). Body-shape perceptions in older adults and motivations for exercise. Perceptual and motor skills, 98(3_suppl), 1251-1260.
• Spink KS (1992). Relation of anxiety about social physique to location of participation in physical activity. Perceptual and Motor Skills, 74(3_suppl), 1075-1078.
• Stevens SD, Herbozo S, Morrell HE, Schaefer LM, Thompson JK (2017). Adult and childhood weight influence body image and depression through weight stigmatization. Health Psychol; 22(8):1084-1093. Doi: https://doi.org/10.1177/1359105315624749.
• Stice, E, Marti, CN, Shaw, H, & Jaconis M (2009). An 8-year longitudinal study of the natural history of threshold, subthreshold, and partial eating disorders from a community sample of adolescents. Journal of abnormal psychology, 118(3), 587–597. https://doi.org/10.1037/a0016481
• Storch EA, Milsom VA, DeBraganza N, Lewin AB, Geffken GR, Silverstein JH (2007). Peer victimization, psychosocial adjustment, and physical activity in overweight and at-risk-for-overweight youth. Journal of pediatric psychology, 32(1), 80-89.
• Stunkard AJ, Sørensen T, Schulsinger F (1983). Use of the Danish Adoption Register for the study of obesity and thinness. Research publications - Association for Research in Nervous and Mental Disease, 60, 115–120.
• Tambağ H (2011). Hatay Sağlık Yüksekokulu Öğrencilerinin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları ve Etkileyen Faktörler. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi. 47-58.
• Tanır F, Şaşmaz T, Beyhan Y, Bilici S (2001). Doğankent beldesinde bir tekstil fabrikasında çalışanların beslenme durumu. Türk Tabipler Birliği Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 22-25.
• Tresure J, Claudino AM, Zucker N (2010) Eating Disorders. Lancet. 13:583-93
• Uskun E, Şabaplı A (2013). Lise öğrencilerinin beden algıları ile yeme tutumları arasındaki ilişki. TAF Prev Med Bull; 12(5):519-528. Doi: 10.5455/pmb.1-1343135122.
• Vardar E, Erzengin M (2011). Ergenlerde yeme bozukluklarının yaygınlığı ve psikiyatrik eş tanıları iki aşamalı toplum merkezli bir çalışma. Turk Psikiyatri Derg., 22(4):205-12.
• Wood PD (1994). Physical Activity, Diet, And Health: Independent and Interactive Effects. Med Sci Sports Exerc 1994;26 838-843.
• World Health Organization (2014) Global status report on noncommunicable diseases. World Health Organization. 06.04.2022 tarihinde https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/ 10665/ 148114/9789241564854_eng.pdf adresinden erişilmiştir.
• Zaborskis A, Petronyte G, Sumskas L, Kuzman M, Ionatti RJ (2008). Body Image and Weight Control among Adolescents in Lithuania, Croatia, and the United States in the Context of Global Obesity. Croat Med J, 49(2): 233–242.