Osmanlı Dönemi Dokuma Sanatı Ürünlerinden Örnekler

Yıl 2016, Özel Sayı 1, 219 - 241, 01.08.2016

Kevser Gürcan Yardımcı

Öz

Osmanlı dokumacılığı, kendi oluşturduğu özgün nitelikli ürünlerini vermeden önce çevresinin gelişmiş bir dokuma sanatının mirasçısı olmuştur. Osmanlıların fetihten önce ve sonra Bizans saray teşkilatından ve özellikle törenlerinden etkilendiği bilinmektedir. Bununla beraber Osmanlı Dokuma Sanatındaki asıl etkiler hiç kuşkusuz Anadolu Selçukluları ve Beylikleri devri dokumalarından kaynaklanmaktadır. Dokuma Sanatı, Osmanlı İmparatorluğu’nun siyasî, iktisadî, sosyal ve ticarî hayatında çok önemli bir yer almıştır. Bir saray sanatı olarak devlet hazinesine büyük gelir ve kâr sağladığı için gelişmesini devlet kontrolü altında sürdürmüştür. Dokuma sanatı, deseni yaratan nakkaşların ve o deseni dokuyan dokuma ustalarının uyumlu çalışmalarından oluşan kompleks bir sanat koludur. Ustalıkla çizilen desenlerin uygulanması, ancak usta dokumacılar sayesinde gerçekleştirilir. Kumaş yapısı ve teknik özellikleri itibari ile diğer sanat ürünlerine nazaran kolaylıkla yıpranmasına rağmen Osmanlı padişahlarının giydikleri elbiselerin itina ile saklanması neticesinde özellikle 15. Yy ‘dan itibaren Osmanlı kumaşlarına ulaşılabilmektedir. Bu çalışmada, Osmanlı dönemine ait, öne çıkan dokumalar, özellikleri ve kullanım yerlerine göre açıklanmaya çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Osmanlı dokuma sanatı, dokuma, dokuma ürünler

Some Examples from the Ottoman Period Weaving Products

Öz

The Ottoman Weaving art was the heir of its developed environment before it began to produce its own products that were specific to those times. It is known that the Ottomans were influenced by the Palace Organization and especially by the ceremonies of the Byzantium Empire before and after the conquest of Istanbul. On the other hand, the main influences in the Ottoman Weaving Art stemmed, without doubt, from the weavings of the period of Anatolian Seljukians and the period of the Principalities in Anatolia. The weaving art played important roles in the political, economic, social and commercial life during the Ottoman Empire. It provided great income to the treasury of the state as an art of palace and therefore continued its development with the support of the state. Between 1400 and 1600, Anatolia had become a textile production center exporting its products to the Balkan States, to the North of the Black Sea, and to the Western countries. In addition to this, there appeared fabric production centers in the Ottoman Territory in various areas in various styles. The weaving art is a complex branch of art in which the work of the painters who created the design, and the weavers who weaved those designs worked in agreement. The application of the designs that were painted with a unique mastership was only possible with the able hands of the master weavers. Although they experience wear and tear of time more easily than the other art products due to their fabric structure and technical characteristics, the clothes of the Ottoman Sultans were preserved with care and therefore we can observe the Ottoman fabrics as of 15thCentury. In this study, the weavings, their properties and the usage areas of them during the Ottoman period have been explained in detail

Anahtar Kelimeler

Ottoman weaving arts, weaving, weaving products

Kaynakça

• Aslanapa, O. (1997). Türk Sanatı, Remzi Kitapevi, İstanbul.
• Atalayer, G. (1997). “Anadolu Dokumacılığında İkat Geleneği ve Çağdaş Bir Yaklaşım”,
• Türkiye’de El Sanatları Geleneği ve Çağdaş Sanatlar İçindeki Yeri, Kültür Bakanlığı, Ankara. Atasoy, N. – Tezcan, H. vd. (2001). İpek Osmanlı Dokuma Sanatı, TEB İletişim ve Yayıncılık, İstanbul.
• Atıl, E. (1999). Levni ve Surname, Koçbank, İstanbul.Gürsoy, T. (2004). Giyim Kültürü ve Moda, Mithat Giyim A.Ş., İstanbul.
• Barışta, H.Ö. (1999). Osmanlı İmparatorluğu Dönemi Türk İşlemeleri, T.C. Kültür Bakanlığı
• Sanat Eserleri, Ankara. Gürsu, N. (1988). Türk Dokumacılık Sanatı, Redhouse Yayınevi, İstanbul.
• İmer, Z. (2001). Gaziantep Yöresinde Üretilen Kutnu, Alaca ve Meydaniye Kumaşların Bazı
• Teknolojik Özellikleri, Ankara. İnalcık, H. (2008). Türkiye Tekstil Tarihi Üzerine Araştırmalar, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Koçu, R.E. (1996). Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü, Güncel Yayıncılık, İstanbul.
• Önder, M. (1983). Yurt Dışı Müzelerinde Türk Eserleri, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Özer, İ. (2009). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Yaşam ve Moda, Truva Yayınları, İstanbul.
• Sürür, A. (1976). Türk İşleme Sanatı, APA Ofset Basımevi, İstanbul.
• Tarım Ertuğ, Z. (1999). XVI. Yüzyıl Osmanlı Devleti’nde Cülûs ve Cenaze Törenleri, Türk
• Tarih Kurumu Basımevi, Ankara. Tez, Z. (2009). Tekstil ve Giyim Kuşam Sanatının Kültürel Tarihi, Doruk Yayımcılık, İstanbul.
• Tezcan, H. (1993). Atlasların Atlası, Yapı Kredi Koleksiyonları, İstanbul.
• Tezcan, H. (2006). Osmanlı Sarayının Çocukları, Aygaz, İstanbul.
• Yatman, N. (1945). Türk Kumaşları, Maarif Matbaası, Ankara.
• Yetkin, Ş. (1993). “Türk Kumaş Sanatı”, Başlangıcından Bugüne Türk Sanatı: 329-342, İş
• Bankası Kültür Yayınları, Ankara. Züber, H. (1972). Türk Süsleme Sanatı, İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.