Erken Çocuklukta Özel Eğitime İlişkin Türkiye'de Gerçekleştirilmiş Lisansüstü Tez Çalışmalarının Gözden Geçirilmesi

Yıl 2009, Cilt: 1 Sayı: 1, 46 - 78, 01.03.2009

Seray Olcay Gul İbrahim H. Diken

https://doi.org/10.20489/intjecse.107977

Öz

Bu çalışmanın amacı Türkiye'de gerçekleştirilen erken çocuklukta özel eğitim (EÇÖZE) kapsamı içerisindeki lisansüstü tez çalışmalarını gözden geçirmektir. Bu çalışma kapsamında belirlenen ölçütleri karşılayan ve erken çocukluk dönemindeki gelişimsel gerilik/yetersizlik/yetersizlik gösteren çocuklar, aileleri ve onlara sunulan hizmet ve uygulamaları konu alan toplam 24 tez çalışmasına ulaşılmıştır. Ulaşılan tez çalışmaları konularına göre kategorilere ayrılmış, her bir kategorideki tez çalışmalarına ilişkin bilgi verilmiş ve aynı kategorideki tez çalışmaları karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Ulaşılan tez çaşlışmaları konularına göre yedi kategoride analiz edilmiştir. Beceri öğretimi kategorisinde dokuz, okul öncesi dönemde kaynaştırma kategorisinde dört, ailelere çocuklarına öğretim sunma becerisi kazandırma kategorisinde üç, gelişimsel gerilik/yetersizlik gösteren çocukları birbirleri ve normal gelişim gösteren akranları ile karşılaştırma kategorisinde üç, annelerin duygu-durumlarını inceleme kategorinde üç, çocuklara sunulan hizmetler kategorisinde iki ve çocuklara ilişkin bir durumu betimleme kategorisinde bir tez çalışması karşılaştırmalı olarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Gelişimsel gerilik/yetersizlik/yetersizlik, erken çocuklukta özel eğitim, lisansüstü tezler

A Review of Master and Doctoral Dissertations in the Field of Early Childhood Special Education in Turkey

Öz

The purpose of the present study is to review master and doctoral dissertations in the field of early childhood special education carried out in Turkey. Within the context of this study, 24 studies during early childhood were found in Turkey concerning children with developmental delays/disabilities, their parents and the services provided for them. The studies were analyzed in seven categories according to the subject covered. Nine studies in the category of teaching of skills, four studies in the category of preschool inclusion, three studies in the category of helping parents acquire skill of instructing their children, three studies in the category of comparing children with development delays with each others and peers with normal development, three studies in the category of examining mothers' emotional status, two studies in the category of services provided for children and one study in the category of describing a situation regarding children have been identified and reviewed.

Anahtar Kelimeler

Developmental delay/disability, early childhood special education, master and doctoral dissertations

Kaynakça

• Akköse, M. C. (2008). Gelişimsel yetersizlik gösteren çocuklara mutfak araç isimlerinin öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği: çoklu örnekler yaklaşımı uygulaması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Altunel, M. (2007). Otistik özellik gösteren öğrencilere soru cevaplama becerilerinin öğretiminde küçük grup düzenlemesi ile sunulan eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Ardıç, A. (2008). Uyarlanmış yoğun tuvalet eğitimi yönteminin otisitik özellikler gösterern çocuklara tuvalet becerilerinin öğretiminde etkililiği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Bakkaloğlu, H. (2004). Etkinliğe dayalı müdahale programının 3–6 yaş gelişimsel geriliği olan çocukların geçiş becerilerine etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara
• Baysal-Metin, E.N. (1989). Okul öncesi dönemdeki down sendromlu ve normal gelişim gösteren çocukların entegrasyonunda sosyal iletişim davranışlarının incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Berger, H. E. (2007). Effective home-school-community relationships. Parents as Partners in Education: Families and School Working Together (syf. 129167). New Jersey: PEARSON Merrill Prentice Hall.
• Bilgiç, A. (2007). Bebek ruh sağlığı birimine başvuran bebek ve küçük çocuklarda yaygın gelişimsel bozukluk ile gelişim geriliğinin ayırıcı tanısında etkili olan sosyodemografik ve klinik özellikler. Tıpta Uzmanlık Tezi, Ankara Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Ankara.
• Birkan, B. (2001). Küçük Adımlar Kursu’nun gelişim geriliği olan çocuğa sahip annelerin küçük adımlar’ı uygulama becerilerini kazanmalarına etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Canay, T. (2003). Otistik çocuklara söylenen komutun yerine getirilmesi becerisinin öğretiminde ipucunun giderek azaltılmasıyla öğretimin etkililiği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Cavkaytar, A. (1998). Zihin engellilere özbakım ve ev içi becerilerinin öğretiminde bir aile eğitimi programının etkililiği. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Çağlar, G. Z. (2006). Beş yaşında otistik çocuğa sahip bir annenin mutfak etkinliği sırasında çocuğu ile etkileşimlerinde kullandığı stratejilerin betimlenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çetin, Z. (1995). 3-6 yaş arasındaki down sendromlu çocuklarda büyük kas motor gelişiminin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çuhadar, S. (2008). Resimli etkinlik çizelgeleri ile sunulan öğretim sürecinin otistik özellikler gösteren çocukların serbest zaman becerilerini öğrenmeleri üzerindeki etkililiği. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Diken, İ. H., Ünlü, E. ve Karaaslan, Ö. (2008). Zihinsel yetersizlik ve Yaygın Gelişimsel Bozukluk Alanlarında Lisansüstü Tez Bibliyografyası. Ankara: Maya Akademi.
• DiPipi-Hoy, C. ve Jitendra, A. (2004). A parent-delivered intervention to teach purchasing skills to young adults with disabilities. The Journal of Special Education, 38 (3), 144-157.
• Erbaş, D. (2001). Gelişim geriliği olan çocukların problem davranışlarının azaltılmasında işlevsel iletişim öğretiminin sönmeyle birlikte ve sönme olmaksızın uygulanmasının etkililiklerinin karşılaştırılması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Fiedler, C. R., Clark, D. M., & Simpson, R. L. (2004). Educational support services to assist parents and families in designing and implementing academic intervention programs. Parents and Families of Children with Disabilities (syf. 255-273). New Jersey: Pearson Merrill Prentice Hall.
• Görgü, E. (2005). 3–7 yaş arası otistik çocuğa sahip olan annelerin algıladıkları sosyal destek düzeyleri ile depresyon düzeyleri arasındaki ilişki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Gürsel, O. (Ed.) (1993). Bireyselleştirilmiş Eğitim Programlarının Geliştirilmesi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Işıkhan, V. (2005). Engelli Çocuğa Sahip Anne ve Babalarda Depresyon. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Kanık, N. (1993). Özürlü bebeklerin eğitimi ve aile katılımı. Özel Eğitim Dergisi, 1(3), 14-17.
• Odluyurt, S. (2007). Okul öncesi dönemde gelişimsel yetersizlik gösteren çocuklar için gerekli kaynaştırmaya hazırlık becerilerinin ve bu becerilerden bazılarının etkinlikler içine gömülen eşzamanlı ıpucuyla öğretiminin etkilerinin belirlenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Özbaba, N. (2000). Okul öncesi eğitimcilerin ve ailelerin özel eğitime muhtaç çocuklar ile normal çocukların entegrasyonuna (kaynaştırılmasına) karşı tutumları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Özcan, N. (2004). Zihin özürlü çocuklara tuvalet becerisi öğretimine yönelik aile eğitimi programının etkililiği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Özdemir, İ. S. (2005). Erken çocukluk döneminde gelişimsel sorunları olan çocukların özel eğitim ve rehabilitasyon hizmetlerine ulaşmalarını etkileyen etmenlerin ve ulaştıkları hizmetlerin niteliğinin değerlendirilmesi. Tıpta Uzmanlık Tezi, Ankara Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Ankara.
• Özenmiş, P. (2000). Zihinsel engelli olan ve olmayan çocukların nesne ile oyun davranışlarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Richter-Kanık, N. (1998). Erken eğitimin down sendromlu bebeği olan annelerin stres ve anne-bebek etkileşim düzeyine etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Shea, T. M. & Bauer, A. M. (1991). Perspectives on parent-teacher collaboration. Parents and Teachers of Children with Exceptionalities (syf. 47-67). New Jersey: PEARSON Merrill Prentice Hall.
• Sameroff, A. J. & Fiese B. H. (2000). Transactional regulation : The developmental ecology of early intervention. Shonkoff, J.P. & Meisels, S.J. (Eds.). Handbook of Early Childhood Intervention (syf. 135-160). ABD: Cambridge University Press.
• Tezel, D. (2003). Bir psikolojik destek programının engelli bebek annelerinin duygu durumlarına etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Tuş-Gümüşçü, S. (1996). Down sendromlu bebeklerin eğitiminde kullanılan ev programlarının bebeğin gelişimine etkisinin incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Varlıer, G. (2004). Okul öncesi eğitim öğretmenlerinin kaynaştırmaya ilişkin görüşleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Yalçıntaş, E. (2006). Kendini Kontrol ve Atipik Davranışlar Ölçeği’nin 24-72 aylık arasında olan Türk otistik çocukları için uyarlama çalışması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Zeteroğlu, Ş. E. (2006). 25-72 aylar arasındaki otistik çocukların gelişimlerinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.