Türkiye’de Özel Yeteneklilerle Yapılan Araştırmalarda Yaratıcılık

Yıl 2018, Cilt: 19 Sayı: 3, 327 - 343, 30.12.2018

Mehmet Bıçakcı , Mustafa Baloğlu

https://doi.org/10.17679/inuefd.481895

Cited By: 4

Öz

Özel yeteneklilerin yaratıcılık
becerileri üzerine birçok araştırma yapılmasının sebebi, yaratıcılığın bu
bireylerin temel özelliklerinden biri olarak anılmasından kaynaklanmaktadır.
Bu nitel doküman analizi çalışmasının amacı, Türkiye’deki özel yetenekli
öğrencilerin yaratıcılık beceriler üzerine yapılan çalışmaları incelemektir.
Literatür taraması sürecinde, elektronik veri tabanlarının gözden geçirilmesi
araştırmaların başlıklarında, özetlerinde ya da anahtar kelimelerinde özel
yetenekli (gifted/talented), yaratıcı düşünme (creative thinking) ve
yaratıcılık (creativity) kelimelerinin kullanımı ile yapılmıştır. Tarama
sonucunda, dışlama ve dahil etme kriterlerine uyan çalışmaların seçilmesinin
ardından 12 doktora tezi, altı yüksek lisans tezi ve üç araştırma makalesi
olmak üzere toplam 21 çalışmaya ulaşılmıştır. Türkiye’deki özel yeteneklilerin
yaratıcılık becerileri üzerine yapılan bu araştırmalardan 18’i deneysel
desende gerçekleşirken, üçü diğer nicel araştırma desenleri ile yapılmıştır.
Doküman incelemesinin ardından elde edilen verilere göre bu çalışmalarda dört
kez Yaratıcı Düşünme – Şekilsel Üretim Testi, iki kez Yaratıcılık Ölçeği (How
Creative Are You?) ve 16 kez Torrance Yaratıcı Düşünme Testi kullanılmıştır.
Araştırmaların çoğu 2011-2014 yılları arasında yapılmıştır. Güncel
araştırmalara ihtiyaç duyulduğu söylenebilir. 

Anahtar Kelimeler

yaratıcılık, doküman analizi, özel/üstün yetenekliler, torrance yaratıcı düşünme testi

Creativity in Research with Gifted Samples in Turkey

Öz

The reason of conducting many
research on creativity skills of gifted students is due to the fact that it is
defined as one of the basic characteristics of the gifted. The aim of this
qualitative document analysis is to analyze studies done on creativity skills
of gifted students in Turkey. In the literature review process, electronic databases
were reviewed on the titles, keywords, or summaries of the studies with the
words of gifted (özel/üstün yetenekli) and creative thinking (yaratıcı
düşünme), creativity (yaratıcılık). As a result of literature review, and after
selecting studies that met the inclusion and exclusion criterias total of 21
studies, including 12 (57,1%) doctoral dissertation, 6 (28,5%) master's thesis
and 3 (14,2%) research papers, were found. Among research on creativity in
gifted students in Turkey, excluding experimental design, the number of studies
carried out with other quantitative research designs were 3 (14.2%), wheras 18
(85.7%) studies were carried out with experimental design. According to the
data obtained after the analysis, 4 (19%) used the Test for Creative Thinking–Drawing Production Test, 2 (9.5%) used “How Creative
are You?” test and, 16 (76.1%) used the Torrance Test of Creative Thinking
(TCTT). The majority of the research was conducted between 2011-2014. It can be
said that current studies on this subject are needed.

Anahtar Kelimeler

creativity, document analysis, gifted students, torrance test of creative thinking

Kaynakça

• Akkan, E. (2010). Orta öğretimdeki üstün yetenekli öğrencilerin duygusal zekâ ve yaratıcılık düzeylerinin yaşam doyumlarını yordama gücü (Yayımlanmamış doktora tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Akkaş, E. (2013). Bilim ve sanat merkezlerindeki uyum ve destek eğitimi programlarının üstün yeteneklilerde yaratıcılığa etkisi. Üstün Yetenekli Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 1(2), Özel sayı, 108-116.
• Akkaş, E. (2014). Farklılastırılmıs problem çözme ögretiminin üstün zekâlı ve yetenekli ögrencilerin matematik problemlerini çözmelerine, tutumlarına ve yaratıcı düsünmelerine etkileri (Yayımlanmamış doktora tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Altıntaş, E. (2014). Üstün zekalı öğrenciler için yeni bir farklılaştırma yaklaşımının geliştirilmesi ve matematik öğretiminde uygulanması (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Amabile, T. M. (1998). How to kill creativity. Harvard Business Review, 76(5), 76-87.
• Aslan, E. (2001). Kavram boyutunda yaratıcılık. Türk Psikolojik Danısma ve Rehberlik Dergisi, 16(2), 15-22.
• Atalay, Ö. Z. (2014). Farklılaştırılmış sosyal bilgileri öğretiminin üstün zekalı öğrencilerin akademik başarı, tutum, eleştirel düşünme ve yaratıcılıklarına etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Batdal Karaduman, G. (2012). İlköğretim 5. sınıf üstün yetenekli öğrenciler içi farklılaştırılmış geometri öğretiminin yaratıcı düşünme, uzamsal yetenek düzeyi ve erişeye etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Bapoğlu, S. S. (2010). Üstün ve normal çocukların yaratıcı ve eleştirel düşünme düzeylerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Brookhart, S. (2010). How to Assess Higher Order Thinking Skills in Your Classroom. ASCD: Alexandria,Virginia, USA.
• Bütün, Ö. (2017). Üstün yetenekli öğrencilerin yaratıcılığını geliştirmeye yönelik programın etkililiği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Camcı Erdoğan, S. (2014). Bilimsel yaratıcılığı temel alan farklılaştırılmış fen ve teknoloji öğretiminin üstün zekalı ve yetenekli öğrencilerin başarı, tutum ve yaratıcılığına etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Clark, B. (2013). Growing up gifted: Developing the potential of children at home and at school (8th ed.). Boston: Pearson.Coşkun, H., & Şenyurt, A. Y. (2015) Kişilik ve yaratıcılık ilişkisini inceleyen çalışmaları kullanılan ölçme araçlarına göre değerlendirilmesi. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 5(2), 35-65.
• Çetinkaya, Ç. (2013). Sıradışı konular çalışma etkinliklerinin yaratıcılığa etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Eşsizoğlu, G. (2013). Sosyal bilgiler öğretiminde proje tabanlı öğrenmenin üstün zihin düzeyindeki öğrencilerin erişilerine, yaratıcı ve eleştirel düşünme düzeylerine etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Facione, P. A. (1990). Critical Thinking: A Statement of Expert Consensus for Purposes of Educational Assessment and Instruction. Millbrae, CA: Academic.
• Guilford, J. P. (1950). Creativity. American Psychologist, 5, 444-454.
• Haladyna, T. M. (1997) Writing Test Items to Evaluate Higher Order Thinking. Allyn & Bacon, 160 Gould Street, Needham Heights, MA 02194-213.
• Heong, Y. M, Othman, W.B., Yunos, J.B.M., Kiong, T.T., Hassan, R.B. & Mohamad, M.M.B. (2011). The level of Marzano Higher Order Thinking Skills among technical education students. International Journal Of Social Science And Humanity,1(2), 121-125. Doi: 10.7763/IJSSH.2011.V1.20
• Houtz, C. J. & Krug, D. (1995). Assessment of creativity: Resolving a mid-life crisis. Educational Psychology Review, 7(3), 269-299.
• Hu. W., & Adey, P. (2002). A scientific creativity test for secondary school students, International Journal of Science Education, 24(4), 389-403, doi:10.1080/09500690110098912
• Kanlı, E. (2008). Fen ve teknoloji öğretiminde probleme dayalı öğrenmenin üstün ve normal zihin düzeyindeki öğrencilerin erişi, yaratıcı düşünme ve motivasyon düzeylerine etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Kaplan Sayı, A. (2013). Farklılaştırılmış yabancı dil öğretiminin üstün zekalı veyetenekli öğrencilerde erşiye, eleştirel düşünmeye ve yaratıcılığa etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Karabey, B. & Yürümezoğlu, K. (2015). Yaratıcılık ve üstün yetenekliliğin zeka kuramları açısından değerlendirilmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, 86-106.
• Karataş Deringöl, Y. (2013). Farklılaştırılmış matematik öğretiminin üstün zeka ve yetenekli öğrencilerde erişiye, yaratıcılığa, tutuma ve akademik benliğe etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Kaya, B. (2013). Yaratıcı yazma becerisinin geliştirilmesine yönelik yapılan çalışmalardan bir derleme. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 1(2), 89-101.
• Kim, M.K., Roh, I.S. & Cho, M.K. (2016). Creativity of gifted students in an integrated math science instruction, Thinking Skills and Creativity, 19, 38-48.
• Kim, K. H. (2006). Can we trust creativity tests? A review of the Torrance Tests of Creative Thinking (TTCT). Creativity Research Journal, 18(1), 3-14. doi:10.1207/s15326934crj1801_2
• Kozbelt, A., Beghetto, R.A. & Runco, M.A. (2010) Theories of creativity. J. C. Kaufman & R.J. Sternberg (Ed.), Cambridge Handbook of Creativity, (s. 20-47). Cambridge University Press: New York.
• Kök, B. (2012). Üstün zekalı ve yetenekli öğrencilerde farklılaştırılmış geometri öğretiminin yaratıcılığa, uzamsal yeteneğe ve başarıya etkisi (Yayınlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Köksal, M. S., Göğsu, D. & Kılıç, O. (2017). Türkiye’de özel yeteneklilerin gelişimi hangi özellikler açısından sağlanmalı? Bir paydaşlar görüşü çalışması. Türk Üstün Zeka ve Eğitim Dergisi, 7(1), 2-18.
• Köksal, M.S., Göğsu, D. & Akkaya, G. (2017). Türkiye’de özel yeteneklilere neyi, nasıl öğretmeli ve nasıl değerlendirmeli?: Bir paydaşlar görüşü çalışması. International Journal of Turkish Educational Sciences, 5(9), 190-203.
• Lewis, A., & Smith, D. (1993). Defining higher order thinking. Theory Into Practice, 32(3), 131-137.
• Maçkalı, Z., Gülöksüz, S. & Oral, T. (2014) Yaratıcılık ve iki uçlu bozukluk. Türk Psikiyatr Dergisi, 25(1), 50-59.
• Maier, N. R. F. (1933). An aspect of human reasoning. British Journal of Psychology, 24, 144-155
• Maier, N. R. F. (1937). Reasoning in rats and human beings. The Psychological Review, 44,365-374.
• Makel, M. C. & Plucker, J. A. (2003). Creativity. Steven I. Pfeiffer (Ed.) Handbook of giftedness in children (3. Ed.), (s. 247-270). Boston: Allyn & Bacon.
• Marland, S., P. (1972). Education of the Gifted and Talented. Vol 1. Report to the Congress of the United States Commissioner of Education, US Government Printing Office, Washington DC.
• MEB. (2013). Özel yetenekli bireyler strateji ve uygulama planı (2013-2017). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Öner, N. (1978). Yaratıcılık ve üstün zeka. Türk Psikoloji Dergisi, 1(3), 10-16.
• Özyaprak, M. (2012). Üstün zekâlı ve yetenekli 5.sınıf ögrencilerine yönelik farklılaştırılmış yaratıcı matematik programı (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Parnes. S. J. (2004). Visionizing: Innovating your opportunities. (T. Castilli, Ed. ) Buffalo, NY: Creative Education Foundation Press.
• Partnership for 21st Century Skills. (2017). 6 Temmuz 2018 tarihinde http://www.p21.org/our-work/p21-framework adresinden edinildi.
• Plucker, J. A., Beghetto, R. A., & Dow, G. T. (2004). Why isn't creativity more important to educational psychologists? Potentials, pitfalls, and future directions in creativity research. Educational Psychologist, 39(2), 83-96. doi:10.1207/s15326985ep3902_1.
• Pretz, J. E., Naples, A. J., Sternberg, R. J. (2003). Recognizing, defining and representing problems. In J. E. Davidson & Sternberg (Eds), The psychologt of problem solving (pp. 3-30). http://dx.doi.org/10.1017/BC09780511615771.002
• Renzulli, J. S. (2012). Reexamining the role of gifted education and talent development for the 21th century: A four-part theoretical approach. Gifted Child Quarterly, 56, 150-159 doi:10.1177/0016986212444901
• Renzulli, J. S. (1978). What makes giftedness?: Reexamining a definition. Phi Delta Kappan, 92(8), 81-88. doi:10.1177/003172171109200821
• Rhodes, M. (1961). An analysis of creativity. The Phi Delta Kappan, 42(7), 305-310.
• Runco, M. A. (2004). Creativity. Annual Review of Psychology, 55(1), 657-687. doi:10.1146/annurev.psych.55.090902.141502
• Runco, M. A. (2003). Education for creative potential. Scandinavian Journal of Educational Research, 47, 317-324. doi:10.1080/00313830308598
• Sıdar, R. (2011). Bilim sanat merkezinde okuyan öğrencilerin yaratıcılıklarının problem çözme becerilerine etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Niğde Üniversitesi, Niğde.
• Simonton, D. K. (1990). History, chemistry, psychology, and genius: An intellectual autobiography of historiometry. In M. A. Runco & R. S. Albert (Ed.), Theories of reativity (s. 92-115). Newbury Park, CA: Sage.
• Silverman, L. K. (2013). Giftedness 101. New York: Springer Pub.
• Sternberg, R. J. (2006). The nature of creativity. Creativity Research Journal, 18(1), 87-98. doi: 10.1207/s15326934crj1801_10
• Sternberg, R. J., Kaufman, J. C., & Pretz, J. E. (2002). The creativity conundrum: A propulsion model of kinds of creative contributions. New York: Psychology Press.
• Sternberg, R. & Baron, B. B, (1985) . A statewide approach to measuring critical thinking skills. Educat ional Leadership 43(2), 40-43.
• Sternberg, R. J. (1984). What should intelligence tests test? Implications of a triarchic theory of intelligence for intelligence testing. Educational Researcher, 13, 5–15.
• Summak, A.E.G. & Aydın, Z. (2011). Yaratıcılık ve ulusal eğitim programlarında yaratıcılığa ilişkin araştırmalar. e-Journal of New World Sciences Academy, 1C0299, 6(1), 362-385.
• Şahin, F. (2014). The effectiveness of mentoring strategy for developing the creative potential of the gifted and non-gifted stutends. Thinking Skills and Creativity, 14, 47-55.
• TBMM. (2012). Türkiye Büyük Millet Meclisi üstün yetenekli çocukların keşfi, eğitimleriyle ilgili sorunların tespiti ve ülkemizin gelişimine katkı sağlayacak etkin istihdamların sağlanması amacıyla kurulan Meclis araştırma komisyonu raporu. Yasama Dönemi: 24, Yasama Yılı: 3. Ankara.
• Torrance, E. P. (1981). Predicting the creativity of elementary school children (1958-1980) and the teacher who ‘made a difference.’ Gifted Child Quarterly, 25, 55-62.
• Torrance, E. P. (1962). Guiding creative talent. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
• Torrance, E. P. (1974). Torrance tests of creative thinking. Lexington, MA: Personnel Press.
• Torrance, E. P. (1973). Torrance Tests of Creative Thinking: Norms Technical Manual. Lexington Mass.: Personnel Press Inc.
• Torrance, E. P. & Presbury, J. (1984). The criteria of success used in 242 recent experimental studies of creativity. Creative Child & Adult Quarterly, 9, 238-243.
• Treffinger, D. J. (2003). Assessment and measurement in creativity and creative problem solving. In C. Houtz (Ed.), The educational psychology of creativity (pp. 59–93). Cresskill, NJ: Hampton Press.
• Treffinger, D.J. & Isaksen, S.G. (2005). Creative problem solving: History, development, and implications for gifted education and talent development. Gifted Child Quarterly, 49(4), 342-353.
• Umar, N. Ç. (2014). Karma öğrenme yöntemi ile farklılaştırılmış öğretim ortamının üstün zekalı ve yetenekli öğrencilerin akademik başarılarına eleştirel düşünme becerilerine ve yaratıcılıklarına etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Wallas, G. (1926). The art of thought. New York: Harcourt .
• Yaman, Y. (2014). Beyin temelli fen öğretiminin üstün zekalı ve yetenekli öğrencilerin akademik başarılarına, yaratıcılıklarına, eleştirel düşünmelerine ve tutumlarına etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Yavuz, Y., & Yavuz, O. (2016). Destek eğitim odasında uygulanan etkinliklerin ilkokul düzeyindeki üstün yetenekli öğrencilerin yaratıcılık becerilerine etkisi. Üstün Yetenekliler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 4 (1), 1-13.
• Yuvacı, Z., & Dağlıoğlu, H. E. (2016). Okul öncesi dönem üstün yetenekli çocukların yaratıcılıklarını desteklemede öğretmene düşen görevler ve etkinlik örnekleri. International Journal of Early Childhood Special Education, 8(1), 39-61.