Beden eğitimi öğretmenlerinin duygusal emek düzeyleri ve mesleki tükenmişliklerinin incelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 21 Sayı: 2, 487 - 502, 31.08.2020

Aynur Yılmaz Zahide Tonga Oğuz Kaan Esentürk Ekrem Levent İlhan

Öz

Bu araştırmanın amacı beden eğitimi öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik ve duygusal emek düzeylerini belirlemektir. Araştırma nicel araştırma yaklaşımından ilişkisel tarama modeli ile kurgulanmıştır. Araştırma, Ankara ve Kırıkkale illerindeki farklı eğitim kademelerinde görev yapan 111’i kadın, 110’u erkek olmak üzere toplam 221 beden eğitimi öğretmeni üzerinde gerçekleştirilmiştir. Verilerin toplanmasında “Duygusal Emek Ölçeği” ve “Tükenmişlik Ölçeği” kullanılmıştır. Veri analizinde, Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon Katsayısı, basit doğrusal regresyon analizi ve bağımsız gruplar t-testi kullanılmıştır. Beden eğitimi öğretmenlerinin duygusal emek ve mesleki tükenmişlik düzeyleri cinsiyet değişkenine göre farklılık göstermezken, tükenmişliğin alt boyutu olan “Kişisel başarı” düzeyi okul türü değişkenine göre farklılık göstermektedir. Duygusal emek mesleki tükenmişliğin anlamlı bir yordayıcı olduğu ve iki özellik arasında pozitif yönde ilişki olduğu saptanmıştır. Sonuç olarak beden eğitimi öğretmenlerinin yaşamış oldukları mesleki tükenmişlik düzeyinde duygusal emeğin önemli rolü olduğu ifade edilebilir. Ayrıca eğitim kademesi yükseldikçe beden eğitimi öğretmenlerinin tecrübelerine dayalı olarak yaşadıkları tükenmişlik düzeyinde azalma meydana geldiği söylenebilir. Duygusal emeğin tükenmişlik üzerinde etkisi olduğundan, beden eğitimi öğretmenlerinin mesleklerini uygulamada karşılaşabilecekleri istenmeyen durum ve olaylar onların mesleğine yönelik bağlılığını olumsuz etkileyebilecektir. Bu nedenle tükenmişlik meydana gelmeden önce öğretmenlere bu konuda farkındalık kazandırmak önleyici bir tedbir olabilir.

Anahtar Kelimeler

Mesleki tükenmişlik, duygusal emek, beden eğitimi öğretmeni

Kaynakça

• Akman, Y. (2016). Yıkıcı liderlik ile mesleki tükenmişlik arasındaki ilişki: öğretmenler üzerine bir araştırma. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 12(3), s. 627-653.
• Adiloğulları, G.E., & Gencay, S. (2016). Beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin duygusal zekâ ile mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. International Journal of Sports, Exercise and Training Science, 2(1), s. 8-21.
• Aslan S. H., Aslan. R. O., Alparslan. Z. N., Gürkan. S. B. & Ünal. M. (1997). Hekimlerde tükenmede cinsiyetle ilişkili etkenler. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 22 (2), s. 132-136.
• Baltaş, A. & Baltaş, Z. (1993). Stres ve başa çıkma yolları. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Bartholomew, K. J., Ntoumanis, N., Cuevas, R. & Lonsdale, C. (2014). Job pressure and ill-health in physical education teachers: the mediating role of psychological need thwarting. Teaching and Teacher Education, 37, s. 101-107.
• Basım, H.N. & Beğenirbaş, M. (2012). Çalışma yaşamında duygusal emek: bir ölçek uyarlama çalışması. Celal Bayer Üniversitesi Yönetim ve Bilim Dergisi, 19(1), s. 77-90.
• Bayram, N., Aytaç, S. & Dursun, S. (2012). Emotional labor and burnout at work: A study from turkey. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 65, s. 300-305.
• Beausaert, S., Froehlich, D. E., Devos, C. & Riley, P. (2016). Effects of support on stress and burnout in school principals. Educational Research, 58(4), s. 347-365.Boydak Özan, M. & Şener, G. (2014). Teaching and emotional labor. American International Journal of Social Science, 3(5), s. 111-119.
• Brotheridge, C. M. & Lee, R. T. (2002). Testing a conservation of resources model of the dynamics of emotional labor. Journal of occupational health psychology, 7(1), s. 57-67.
• Brouwers, A., Tomic, W. & Boluijt, H. (2011). Job demands, job control, social support and self-efficacy beliefs as determinants of burnout among physical education teachers. Europe's Journal of Psychology, 7(1), s. 17-39.
• Büyüköztürk, Ş. (2008). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (9.Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Crum, B. (1984, July). The use of learner reports for exploring teacher effectiveness in physical education. A paper presented at the Olympic Scientific Congress, Eugene,OR.
• Cemaloğlu, N. & Erdemoğlu Şahin, D. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), s. 465-484.
• Chau, S.L., Dahling, J.J., Levly, P.E. & Diefendorff, J.M. (2009). A Predictive Study of Emotional Labor and Turnover. Journal of Organizational Behavior, 30(8), s. 1151-1163.
• Chu, K. H. L. & Murrmann, S. K. (2006). Development and validation of the hospitality emotional labor scale. Tourism Management, 27(6), s. 1181-1191.
• Çağlar, Ç. (2011). Okullardaki örgütsel güven düzeyi ile öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(4), s. 1827-1847.
• Çelik, M., Tabak, A., Uysal, M.P., Sığrı, Ü. & Tunç, Ö. (2010). The relationship between burnout and emotional labor of the employees in hospital sector. International Journal of Business and Management Studies, 2(1), s. 47-54.
• Çelik, M. & Yılmaz, K. (2015). Öğretmenlerin mesleki profesyonelliği ile tükenmişlikleri arasındaki ilişki. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (30), s. 102-131.
• Diefendorff, J. M., Croyle, M. H. & Gosserand, R. H. (2005). The dimensionality and antecedents of emotional labor strategies. Journal of Vocational Behavior, 66(2), s. 339-357.
• Dolunay, A. B. (2002). Keçiören ilçesi genel liseler ve teknik-ticari-meslek liselerinde görevli öğretmenlerde tükenmişlik durumu araştırması. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 55(1), s. 51-62
• Ergin, C. (1992). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach tükenmişlik ölçeğinin uyarlanması. VII. Ulusal psikoloji kongresi bilimsel çalışmaları, 22, 25.
• Eroğlu, Ş. G. (2014). Örgütlerde duygusal emek ve tükenmişlik ilişkisi üzerine bir araştırma. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (19), s. 147-160.
• Fejgin, N., Ephraty, N. & Ben-Sira, D. (1995). Work environment and burnout of physical education teachers. Journal of Teaching in Physical Education, 15(1), s. 64-78.
• Ghanizadeh, A. & Jahedizadeh, S. (2016). EFL teachers’ teaching style, creativity, and burnout: a path analysis approach. Cogent Education, 3(1), s. 1-17.
• Giannakaki, M. S. (2005). Using mixed-methods to examine teachers' attitudes to educational change: the case of the skills for life strategy for improving adult literacy and numeracy skills in England. Educational Research and Evaluation, 11(4), s. 323- 348.
• Grandey, A. A. (2003). When “the show must go on”: Surface acting and deep acting as determinants of emotional exhaustion and peer-rated service delivery. Academy of Management Journal, 46(1), s. 86-96.
• Grandey, A. A. (2000). Emotion regulation in the workplace: A new way to conceptualize emotional labor. Journal of Occupational Health Psychology, 5(1), s. 95-110.
• Grandey, A.A. (1999). The effects of emotional labor: employee attitudes, stress and performance, (Doctoral dissertation), Colorado: Colorado State University.
• Hochschild, A. R. (1983). The managed heart. Berkeley.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel arastırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Kaya, U. & Özhan, Ç. K. (2012). Duygusal emek ve tükenmişlik ilişkisi: Turist rehberleri üzerine bir araştırma. Çalışma İlişkileri Dergisi, 3(2), s. 109-130.
• Kayabaşı, Y. (2008). Bazı değişkenler açısından öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri. Sosyal Bilimler Dergisi, 20, s. 191-212.
• Kelgökmen, A.H., Saçlı Uzunöz, F. & Demirhan, G. (2016). Beden eğitimi öğretmenlerinin tükenmişlik düzeylerinin saptanması ve karşılaştırılması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(3), s. 1503-1516.
• Kiral, E. (2016). Psychometric properties of the emotional labor scale in a Turkish sample of school administrators. Eurasian Journal of Educational Research, 63, s. 71-88, http://dx.doi.org/ 10.14689/ejer.2016.63.5.
• Koustelios, A. & Tsigilis, N. (2005). The Relationship between burnout and job satisfaction among physical education teachers: A multivariate approach. European Physical Education Review, 11(2), s. 189-203.
• Mancini, V.A., Wuest, D.A., Valentine, K.W. & Clark, E.K. (1984). The use of instruction and supervision in ınteraction analysis on burned out teachers: ıts effects on teaching behaviors, levels of bumout and academic leaming time. Journai of Teaching in Physicai Education, 3(2), s. 29-46
• Maslach, C. Schaufeli, W. B. & Leiter, M. P. (2001). Job burnout. Annual Review of Psychology, 52(1), s. 397-422.
• Maslach, C. & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Organizational Behavior, 2(2), s. 99-113.
• Otacıoğlu, S. G. (2008). Müzik öğretmenlerinde tükenmişlik sendromu ve etkileyen faktörler. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(15), s. 103-116.
• Polat.,S, Ercengiz., M. & Tetik., H. (2012). “Öğretmenlerin mesleki tükenmişliklerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi”, Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), s. 152-173.
• Quigley, T., Slack, T. & Smith, G. (1989). The levels and possible causes of bumout in secondary school teacher coaches. CAHPER Journai, 55(1), s. 20-25.
• Soyer, F., Can, Y. & Kale, F. (2009). Beden eğitimi öğretmenlerinin iş tatmini ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin çeşitli faktörler açısından incelenmesi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 3(3), s. 259-271.
• Şat, A., Amil, O. & Özdevecioğlu, M. (2015). Duygusal zekâ ve duygusal emek düzeylerinin bazı demografik değişkenler açısından incelenmesi: Özel okul öğretmenleri ile bir araştırma. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 39(2), s. 1-20.
• Tsigilis, N., Zournatzi, E. & Koustelios, A. (2011). Burnout Among Physical Education Teachers in Primary and Secondary Schools. International Journal of Humanities and Social Science, 1(7), s. 53-58.
• Tuna, M., Çimen, Z. & Lisesi, K. B. (2013). Ankara'da görev yapan beden eğitimi öğretmenlerinin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Pamukkale Spor Bilimleri Dergisi, 4(2), s. 60-78.
• Türkçapar, Ü. (2011). Beden eğitimi öğretmenlerinin farklı değişkenlere göre tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 15(3), s. 135-146.Van Dijk, P. A. & Kirk, A. (2007). Being somebody else: Emotional labour and emotional dissonance in the context of the service experience at a heritage tourism site. Journal of Hospitality and Tourism Management, 14(2), s. 157-169.
• Yilmaz, K., Altinkurt, Y., Guner, M. & Sen, B. (2015). The relationship between teachers’ emotional labor and burnout level. Eurasian Journal of Educational Research, 59, 75-90 http://dx.doi.org/10.14689/ejer.2015.59.5
• Zapf, D., Vogt, C., Seifert, C., Mertini, H. & Isic, A. (1999). Emotion work as a source of stress: The concept and development of an ınstrument. European Journal of Work and Organizational Psychology, 8(3), s. 371-400.
• Żołnierczyk-Zreda, D. (2005). An ıntervention to reduce work-related burnout in teachers. International Journal of Occupational Safety and Ergonomics, 11(4), s. 423-430.