Özel Okullarda Çalışan Öğretmenlerin Çalışma Şartları ve Gelecek Kaygıları Üzerine Görüşleri

Yıl 2020, Cilt: 21 Sayı: 2, 518 - 541, 31.08.2020

Burcu Çimen Engin Karadağ

Öz

Eğitim sistemi
toplumsal, ekonomik ve kültürel değişimlerden etkilenerek uygun görülen
politikalarla yeniden düzenlenmektedir. Son yıllarda Türkiye’de eğitimde
özelleştirme politikalarının ön planda olduğu görülmektedir. Kamunun yükünün
azaltılarak eğitimin kalitesinin arttırılmasını hedefleyen eğitim politikaları
ışığında sayıları her geçen gün artan özel okullarda çalışan öğretmenlerin
çalışma şartlarının sorgulanması gerektiği düşünülmektedir. Bu araştırmanın
temel amacı, özel okullarda çalışan öğretmenlerin çalışma koşulları ve gelecek
kaygıları üzerine görüşlerini tespit etmektir. Araştırmada nitel araştırma
desenlerinden araştırmanın doğasına uygun olan olgubilim deseni
kullanılmıştır. Amaçlı örnekleme yöntemlerinden maksimum çeşitlilik örnekleme
yöntemiyle mesleğinde farklı hizmet sürelerine sahip özel okulda çalışan 12
öğretmen ile görüşme yapılmıştır. Araştırma verileri, nitel araştırma
yöntemlerinden yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılarak toplanmıştır.
Çalışmada verilerin, betimsel analiz ile çözümlenmesi gerçekleştirilmiştir.
Katılımcılar genel olarak özel okulların çalışma şartlarının öğretmenler
üzerinde olumsuz etkiler oluşturduğunu düşünmektedir.  Ayrıca katılımcılar genel olarak özel okulda
öğretmenlik yapmayı isteyerek seçmediklerini, sosyal ve ekonomik anlamda plan
yapamadıklarını ve gelecek kaygısı taşıdıklarını ifade etmişlerdir.
Katılımcılar özel okulları ifade ederken lunapark, paralı dadılık,
hizmetçilik, bakıcılık, yarı açık cezaevi, bozuk araba, enerji emici makine,
atari salonu, ticarethane, otelcilik hizmeti gibi metaforları kullanmıştır.
Özel okullarla ilgili öğretmenlerin olumsuz görüşleri özel okullarda çalışan
öğretmenlerin çalışma şartlarının iyileştirilmesi, gelecek kaygılarının
azaltılması için iş güvencelerinin sağlanması, özlük haklarının
iyileştirilmesi gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Özel okullar, Öğretmenlerin çalışma şartları, Öğretmenlerin gelecek kaygıları

Kaynakça

• Ağan, F. (2002). Özel okullarda, devlet okullarında ve dershanelerde çalışan lise öğretmenlerinin iş tatminlerinin karşılaştırılması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Akyol, B. (2008). Eğitim örgütlerinde insan kaynakları uygulamalarının öğretmen performansına etkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Akyüz, Y. (2001). Türk Eğitim Tarihi (Başlangıçtan 2001’e) (8.bs.). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Alıç, M. (1996). Eğitim sisteminin amaçlarının gerçekleştirilmesinde eğitim yöneticisinin işlevleri. Çağdaş Eğitim Dergisi, 217, 12-16.
• Aslan, M.S. (2016). Özel ve devlet okullarının yönetişim özelliklerine sahip olma düzeyleri (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Harran Üniversitesi, Şanlıurfa.
• Atılgan, H. (2018). Türkiye’de kademeler arası geçiş: dünü-bugünü ve bir model önerisi. Ege Eğitim Dergisi, 19(1), 1-18. doi: 10.12984/egeefd.363268
• Bentley, T. (1999). İnsanları motive etme (O. Yıldırım, Çev.). İstanbul: Hayat Yayınları.
• Berber, O. (1998). Özel okul işletmelerinde yönetim sorunları (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Gebze.
• Bogdan, R. C. & Biklen, S. K. (1992). Qualitative research for education: an introduction to theory and methods. Boston: Allyn and Bacon.
• Cent, H. (2007). Özel okullarda insan kaynakları yönetimi uygulamalarının incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Ceyhan, A. A. (2004). Ortaöğretim alan öğretmenliği tezsiz yüksek lisans programına devam eden öğretmen adaylarının umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi. Sosyal Bilimler Dergi¬si, 1, 91-101.
• Cox, D. & Jimenez, E. (1990). The relative effectiveness of private and public schools: Evidence from two developing countries. Journal of Development Economics, 34(2), 99-121.
• Çağlayan, H. (2008, Ocak). Muz kabuğu piyasasında dershane öğretmenleri-odak grup görüşmesi. Eğitim ve Bilim İşkolunda Çalışan Kadınların Sosyal Hakları ve İş Güvencesi Sempozyumu’nda sunulan bildiri. Ankara: Eğitim-Sen.
• Çelik, B. (2010). Özel okullarda ve resmi okullarda görev yapan beden eğitimi öğretmenlerinin iş doyumu düzeylerinin araştırması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Çifçili, V. (2007). Dershane öğretmenlerinin öğretmen yeterlilik düzeyleri ve mesleki doyumları arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Figlio, D. N. & Stone, J. A. (2000). Are private schools really better?. Research in Labor Economics, 18, 115-140.
• Friedman, M. (1997). Public schools: Make them private. Education Economics, 5(3), 341-344. Dağlı, S. (2006). Özel dershanelere öğrenci gönderen velilerin dershaneler hakkındaki görüş ve beklentileri (Kahramanmaraş örneği) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Sütçü İmam Üniversitesi, Kahramanmaraş.
• Dede, E. (2017). İş güvencesizliği algısının ve örgütsel güven düzeyinin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkileri: Devlet ortaokulu ve özel ortaokul öğretmenleri üzerine bir araştırma (Yayınlanmamış doktora tezi). İstanbul Ticaret Üniversitesi, İstanbul.
• Demir, Z. (2000). Öğrenci velilerinin beklentileri açısından özel ve resmi okulların karşılaştırılması (Niğde ili örneği) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Niğde Üniversitesi, Niğde.
• Demirer, D. (2012). Eğitimde piyasalaşma ve öğretmen emeğinde dönüşüm. Çalışma ve Toplum, 1, 167-184.
• Erdağ, C. ve Karadağ E. (2017). Öğretmenler ve okul müdürleri perspektifinden okul hesap verebilirliği politikaları. OPUS – Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 7(13), 459-496.
• Eşme, İ. (2009). Öğretmen yetiştirmede geri adımlar. Yayımlanmamış araştırma raporu.
• Goldhaber, D. D. (1996). Public and private high schools: Is school choice an answer to the productivity problem?. Economics of Education Review, 15(2), 93-109.
• Güven, A. (2007). Kamu yöneticilerinin davranış tarzlarının kamu personelinin motivasyonu üzerine etkileri: Tokat İl Milli Eğitim Müdürlüğünde çalışan öğretmenler üzerinde bir uygulama (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Jimenez, E., Lockheed, M. E. & Paqueo, V. (1991). The relative efficiency of private and public schools in developing countries. The World Bank Research Observer, 6(2), 205-218.
• Kaplan, V. (2015). Öğretmenlerin ve okul yöneticilerinin iş yaşamı kalitesi ile örgütsel değer algıları arasındaki ilişki (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Harran Üniversitesi, Şanlıurfa.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi (24. bs.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kaya, E. (2009). Özel okul öğretmenlerinin duygusal emek davranışını algılama biçimleri ile iş doyumu ve iş stresleri arasındaki ilişki (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Kılıç, B. (2018). Ruhsal liderlik, örgüt kültürü ve örgütsel sessizliğin okul başarısına etkisi (Yayınlanmamış doktora tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Koçyiğit, M, Tekel, E. ve Karadağ, E. (2018). Eğitimde ahlak ve etik (1.bs.). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kulaksızoğlu, A. Çakar, M. ve Dilmaç, B. (1999). Türkiye’de ve Dünya’da özel okulların yapısı ve işleyişi. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 11, 219-232.
• Kutluer, S. (2001). Üniversiteye giriş sınavındaki sistem değişikliğinin ortaöğretim kurumları ve özel dershanelere etkileri üzerine bir inceleme (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Kvale, S. (1996). InterViews: An introduction to qualitative research interviewing. Thousand Oaks: Sage.
• MEB (2018). Liselere geçiş yönergesi. Erişim tarihi: 02/09/2018 http://www.meb.gov.tr/liselere-gecis-yonergesi-hazirlandi/haber/15997/tr.
• Milli Eğitim Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı (2017). Milli eğitim istatistikleri: Örgün eğitim 2017-2018. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Milli Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürlüğü (2017). Özel okul sayısında rekor artış. Erişim tarihi: 03/09/2018 http://ookgm.meb.gov.tr/www/ozel-okul-sayisinda-rekor-artis/icerik/1099.
• Örücü, D. (2014). Öğretmen adaylarının okul, okul yönetimi ve Türk eğitim sistemine yönelik metaforik algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 20(3), 327-358. doi: 10.14527/kuey.2014.014
• Özdem, G. (2007). Türkiye’de 1980 sonrası uygulanan eğitim politikalarının ilköğretim okullarında yarattığı dönüşümün değerlendirilmesi (Ankara ili örneği) (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Özkaya, N. (1993). Özel eğitim kurumlarının eğitim sistemimizdeki ve sosyoekonomik yapı içindeki yeri. Türkiye ve Dünya’da Özel Eğitim Kurumlarının Yeri ve Önemi Semineri içinde. İstanbul: İTO Yayınları, 7-22.
• Öztürk, T. (2006). İlköğretim öğretmenlerinin motivasyonunu arttıran ve idame ettiren faktörler (Kağıthane-Levent uygulaması) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Beykent Üniversitesi, İstanbul.
• Resmi Gazete (2012, 20 Mart). Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliği. Erişim tarihi: 05/09/2018 https://ookgm.meb.gov.tr/www/yonetmelik/icerik/72.
• Robets, P. & Priest, H. (2006). Reliability and validity in research. Nursing Standart, 20, 41-45.
• Saylan, N. (2013). Özel ilköğretim ve ortaöğretim okullarında insan kaynakları yönetimi işlevlerinin gerçekleşme derecesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Şahin, K. (1998). Eğitimde özelleştirme (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Taşdan, M. ve Tiryaki, E. (2008). Özel ve devlet ilköğretim okulu öğretmenlerinin iş doyumu düzeylerinin karşılaştırılması. Eğitim ve Bilim, 33(147), 54-70.
• TED (2018). Türk Eğitim Derneği’nin tarihçesi. Erişim tarihi: 09/09/2018 https://www.ted.org.tr.
• Tooley, J. & Dixon, P. (2005). Private education is good fort he poor. Washington: Cato İnstitute.
• Uğraş, K. (2009). Özel dershanelerde çalışan tarih öğretmenlerinin sorunları ve çözüm önerileri (Ankara il örneği) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Ulriksen, J. J. (1996). Perceptions of secondary school teachers and principals concerning factors related to job satisfaction and job disatisfaction. ERIC Documents, ED 424684.
• Uygun, S. (2003). Türkiye’de dünden bugüne özel okullara bakış. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 36, 1-2.
• Uzuner Y. ve Çolak, A. (2004). Zihin engelli çocukların okuma yazma öğrenmeleri ve özel eğitim öğretmenleri: Yarı yapılanmış görüşme araştırması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri. 4, 242–270.
• Ünal, S. (1991). İlköğretim okulu yöneticilerinin okullarında motivasyonu sağlama etkinlikleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7.
• Üngören, E. ve Ehtiyar, R. (2009). Türk ve Alman öğrencilerin umutsuzluk düzeylerinin karşılaştırılması ve umutsuzluk dü¬zeylerini etkileyen faktörlerin belirlenmesi: turizm eğitimi alan öğrenciler üzerinde bir araştırma. Journal of Yaşar University, 4(14), 2093-2127.
• Vahapoğlu, M. H. (1990). Osmanlı’dan günümüze azınlık ve yabancı okullar. İstanbul: MEB Yayınevi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6.bs.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, C. (2005). 1980’lerin eğitim politikalarının özel dershanelere etkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
• Yıldız, N. (2008). Neoliberal küreselleşme ve eğitim. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 13-32.
• Yılmaz, K. ve Altınkurt, Y. (2011). Göreve yeni başlayan özel dershane öğretmenlerinin kurumlarındaki çalışma koşullarına ilişkin görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(2), 635-650.