Öğretmenlerin Psikolojik Sermaye Düzeyleri ile Okul Müdürlerinin Toksik Liderlik Davranışları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 21 Sayı: 2, 858 - 879, 31.08.2020

Elif Bahadır

https://doi.org/10.17679/inuefd.526845

Cited By: 2

Öz

Bu araştırmanın temel amacı, öğretmenlerin psikolojik
sermaye algıları ile okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları arasındaki
ilişkiyi ortaya çıkarmaktır. İlişkisel tarama modelinde tasarlanan
araştırmanın evrenini 2017-2018 eğitim-öğretim yılında Trabzon il merkezi ve ilçelerinde
bulunan ortaöğretim kurumlarında görev yapmakta olan öğretmenler
oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi ise ortaöğretim kurumlarında görev
yapan öğretmenlerden tesadüfî örnekleme yoluyla seçilmiştir. Bu bağlamda
araştırma, toplam 495 öğretmen ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmada veri
toplama aracı olarak Psikolojik Sermaye Ölçeği, Toksik Liderlik Ölçeği ve
Kişisel Bilgi Formu kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, öğretmenlerin
psikolojik sermaye algılarının yüksek; toksik liderlik algılarının ise düşük
düzeyde olduğu görülmüştür. Araştırmada öğretmenlerin psikolojik sermaye ile
toksik liderlik algıları arasında negatif yönde düşük düzeyde anlamlı bir
ilişkinin olduğu ortaya çıkmıştır. Ayrıca toksik liderlik davranışının
öğretmenlerin psikolojik sermaye algılarının anlamlı bir yordayıcısı olduğu
sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen, okul müdürü, psikolojik sermaye, toksik liderlik

Kaynakça

• Akçay, V. H. (2011). Pozitif psikolojik sermayenin iş tatmini ile ilişkisi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(1), 123-140.
• Akdoğan, A. & Polatcı, S. (2013). Psikolojik sermayenin performans üzerindeki etkisinde iş aile yayılımı ve psikolojik iyi oluşun etkisi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(1), 273-293.
• Akgün, E. (2015). Lise öğretmenlerinin psikolojik sermaye düzeyleri ile yaşam doyumu düzeyleri arasındaki ilişki (Yüksek Lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Altınkurt, Y., Ertürk, A. & Yılmaz, İ. (2015). Öğretmenlerin psikolojik sermayeleri ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Journal of Teacher Education and Educators, 4(2), 166-187.
• Appelbaum, S. H., & Roy-Girard, D. (2007). Toxins in the workplace: Affect on organizations and employees. Corporate Governance, 7(1), 17-28. doi:10.1108/14720700710727087.
• Ashforth, B. E. (1994). Petty tyranny in organizations. Human Relations, 47, 755-779.
• Ashforth, B. E. (1997). Petty tyranny in organizations: A preliminary examination of antecedents and consequences, Canadian Journal Of Administrative Sciences/Revue Canadienne Des Sciences D’administration, 14(3), 126-140.
• Avey, J.B., Reichard, R.J., Luthans, F., & Mhatre, K.H. (2011). Meta-analysis of the impact of positive psychological capital on employee attitudes, behaviors, and performance. Human Resource Development Quarterly, 22, 127-152.
• Bandura, A., & Locke, E. A. (2003). Negative self-efficacy and goal effects revisited. Journal of Applied Psychology, 88(1), 87-99.
• Barut, A. (2017). Öğretmenlerin işyeri ruhsallığı ile pozitif psikolojik sermaye algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Bissesar, C. S. (2014). An exploration of the relationship between teachers’ psychological capital and their collective self-esteem. Australian Journal of Teacher Education, 39(9), 35-52.
• Bostancı, A. B., Çelik, K. & Kahraman, Ü. (2017). Okulların DNA profilleri ile öğretmenlerin psikolojik sermayeleri arasındaki ilişki. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(2), 140-156.
• Büyükgöze, H. & Kavak, Y. (2017). Algılanan örgütsel destek ve pozitif psikolojik sermaye ilişkisi: Lise öğretmenleri örnekleminde bir inceleme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 23(1), 1-32. doi: 10.14527/kuey.2017.001.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri (21. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.Chua, S. M. Y., & Murray, D. W. (2015). How toxic leaders are perceived: Gender and information-processing. Leadership & Organization Development Journal, 36(3), 292-307.
• Çelebi, N., Güner, H. & Yıldız, V. (2015). Toksik liderlik ölçeğinin geliştirilmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 249-268.
• Çetin, F. & Basım, H. N. (2012). Örgütsel psikolojik sermaye: Bir ölçek uyarlama çalışması. Amme İdaresi Dergisi, 45(1), 121-137.
• Çetinkaya, H. & Ordu, A. (2018). Okul yöneticilerinin toksik (zehirli) liderlik davranışları ile öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31, 15-27.
• Çimen, İ. (2015). Öğretmenlerin psikolojik sermaye algısına ilişkin faktörlerin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Demirel, N. (2015). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki (Gaziantep Şehitkâmil ilçesi örneği) (Yüksek Lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Einarsen, S., Aasland, M. S., & Skogstad, A. (2007). Destructive leadership behaviour: A definition and conceptual model. Leadership Quarterly, 18(3), 207–216.
• Ergun-Özler, N. D. & Bozkurt-Yıldırım, H. (2015). Örgütsel güven ile psikolojik sermaye arasındaki ilişkiyi belirlemeye yönelik bir araştırma. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 5(2015), 163-188.
• Goldman, A. (2006). High toxicity leadership: Borderline personality disorder and the dysfunctional organization. Journal of Managerial Psychology, 21, 733-746.
• Gooty, J., Gavin, M., Johnson, P. D., Frazier, M. L., & Snow, D. B. (2009). In the eyes of the beholder transformational leadership, positive psychological capital, and performance. Journal of Leadership & Organizational Studies, 15(4), 353-367.
• Green, J. E. (2014). Toxic Leadership in Educational Organizations. Education Leadership Review, 15(1), 18-33.
• Günaydın, S. C., Ürü-Sanı, F. O., Atan-Tarlacı, Ö. & Yozgat, U. (2016). Hizmetkâr liderliğin pozitif örgütsel davranış değişkenleri ile ilişkisi üzerine bir araştırma. Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırmalar Dergisi, 2016 (1), 25-42. doi: 25.1234/0123456789.
• Hitchcock, M. J. (2015). The relationship between toxic leadership, organizational citizenship, and turnover behaviors among san diego nonprofit paid staff (Doctoral dissertation). University of San Diego.
• Ince, F. (2018). Toxıc leadershıp as a predıctor of perceıved organızatıonal cynıcısm. International Journal of Recent Scientific Research, 9(2), 24343-24349. doi: 10.24327/IJRSR.
• İzgüden, D., Eroymak, S. & Erdem, R. (2016). Sağlık kurumlarında görülen toksik liderlik davranışları: Bir üniversite hastanesi örneği. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 262-276.
• Jensen, S. M., & Luthans, F. (2006). The relationship between entrepreneurs' psychological capital and authentic leadership dimensions. Journal Of Managerial Issues, 18(2), 254-273.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri (19. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kaya, A., Balay, R. & Demirci, Z. (2014). Ortaöğretimde görev yapan öğretmenlerin psikolojik sermaye düzeylerinin incelenmesi (Şanlıurfa örneği). Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(48), 47-68.
• Kelekçi, H. & Yılmaz, K. (2015). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermayeleri ile yeterlik inançları arasındaki ilişki. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), 992-1007. doi: 10.17860/efd.96988.
• Kellerman, B. (2004). Bad leadership: what it is, how it happens, why it matters. Boston, MA: Harvard Business School Press.
• Keser, S. & Kocabaş, İ. (2014). İlköğretim okulu yöneticilerinin otantik liderlik ve psikolojik sermaye özelliklerinin karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 1(1), 1-22.
• Larson, M., & Luthans, F. (2006). Potential added value of psychological capital in predicting work attitudes. Journal of Leadership and Organizational Studies, 13(2), 75-92. doi: 10.1177/10717919070130020601.
• Lipman-Blumen, J. (2005a). The allure of toxic leaders: Why we follow destructive bosses and corrupt politicians-and how we can survive them. USA: Oxford University Press.
• Lipman-Blumen, J. (2005b). The allure of toxic leaders: Why followers rarely escape their clutches. Ivey Business Journal, 69(3), 1-40.
• Luthans, F., & Youssef, C. M. (2004). Human, social, and now positive psychological capital management: Investing in people for competitive advantage. Organizational Dynamics, 33(2), 143-160.
• Luthans, F., Youssef, C. M., & Avolio, B. J. (2007). Psychological capital: Developing the human competitive edge. Oxford: Oxford University Press.
• Luthans, F., Norman, S. M., Avolio, B. J., & Avey, J. B. (2008). The mediating role of psychological capital in the supportive organizational climate- employee performance relationship. Journal of Organizational Behavior, 29(2), 219−238. doi: 10.1002/job.507.
• Macklem, K. (2005). The toxic workplace. Maclean’s, 118, 34-35.
• Oral, B., Tösten, R. & Elçiçek, Z. (2017). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye algıları ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Elektronik Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(11), 77-87.
• Özdemir, M. & Gören, S. Ç. (2016). Politik beceri ve psikolojik sermaye arasındaki ilişkinin öğretmen görüşlerine göre incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1-13. doi: 10.16986/HUJE.2016015699.
• Özer, Ö., Uğurluoğlu, Ö., Kahraman, G. & Avcı, K. (2017). A study on toxic leadership perceptions of healthcare workers. Global Business and Management Research: An International Journal, 9(1), 12-23.
• Padilla, A., Hogan, R., & Kaiser, R. B. (2007). The toxic triangle: Destructive leaders, susceptible followers and conducive environments. The Leadership Quarterly, 18(2007), 176-194.
• Pelletier, K. L. (2010). Leader toxicity: An empirical investigation of toxic behavior and rhetoric. Leadership, 6(4), 373–389. doi: 10.1177/1742715010379308.
• Reyhanoğlu, M. & Akın, Ö. (2016). Toksik liderlik örgütsel sağlığı olumsuz yönde tetikler mi? İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(3), 442-459.
• Schmidt, A. A. (2008). Development and validation of the toxic leadership scale (Master's thesis). Maryland University: Maryland, ABD.
• Seligman, M. E. P., & Csikszentmihalyi, M. (2000). Positive psychology: An introduction. American Psychologist, 55(1), 5-14.
• Singh, N., & Garg, A. (2014). Psychological capital and well-being among teachers-a study on gender differences. Psychology, 4(11), 426-428.
• Sünkür, M. (2014). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin olumlu psikolojik sermaye algılarının iş doyumları ve örgütsel bağlılıkları üzerindeki etkisi. (Doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Sünkür-Çakmak, M. & Bakır-Arabacı, İ. (2017). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye algılarının iş doyumları ve örgütsel bağlılıkları üzerindeki etkisi. Electronic Journal of Social Sciences, 16(62), 890-809.
• Şengüllendi, M. F., & Şehitoğlu, Y. (2017). Dönüşümcü liderlik ve pozitif psikolojik sermaye ilişkisinde eğitim düzeyinin moderatör rolü. Yıldız Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(2), 112-126.
• Tepper, B. J. (2000). Consequences of abusive supervision. Academy of Management Journal, 43, 178-190.
• Töremen, F. & Demir, S. (2016). Sahip oldukları psikolojik sermayenin öğretmenlerin işten ayrılma niyetleri üzerindeki etkisi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(34), 166-179.
• Unur, K. & Pekerşen, Y. (2017). İş stresi ile toksik davranışlar arasındaki ilişki: Aşçılar üzerinde bir araştırma. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 14(1), 108-129.
• Uygungil, S. & İşcan, Ö. F. (2018). Pozitif psikolojik sermaye, örgütsel bağlılık ve örgütsel sinizm arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(31), 435-453.
• Üstüner, M., Demirtaş, H., Cömert, M. & Özer, N. (2009). Ortaöğretim öğretmenlerinin öz-yeterlik algıları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(17), 1-16.
• Wang, J. H., Chen, Y. T., & Hsuo, M. H. (2014). A case study on psychological capital and teaching effectiveness in elementary schools. IACSIT International Journal of Engineering and Technology, 6(4), 331-337. doi: 10.7763/IJET.2014.V6.722.
• Walumbwa, F. O., Peterson, S.J., Avolio, B.J., & Hartnell, C.A. (2010). An investigation of the relationships among leader and follower psychological capital, service climate, and job performance. Personnel Psychology, 63, 937-963.
• Whicker, M. L. (1996). Toxic leaders: When organizations go bad. Westport, CT. Quorum Books.
• Williams, D. F. (2005). Toxic leadership in the u.s. army (Master's thesis). U.S. Army War College, ABD
• Wilson-Starks, K. Y. (2003). Toxic leadership. http://www.transleadership.com/ToxicLeadership.pdf adresinden elde edildi.
• Zagross, H. ve Jamileh, Z. (2016). Relationship between toxic leadership and job stress of knowledge workers. Studies in Business and Economics, 11(3), 84-89.