Psikolojik Danışmanların Mesleki Bağlılıklarının Bir Yordayıcısı Olarak Psikolojik Danışma Öz-Yeterliliği

Yıl 2020, Cilt: 21 Sayı: 3, 1387 - 1401, 31.12.2020

Hacı Arif Doğanülkü , Oğuzhan Kırdök

https://doi.org/10.17679/inuefd.812605

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmanın amacı psikolojik danışmanların, psikolojik danışma öz-yeterliklerinin mesleki bağlılıklarını yordayıp yordamadığını ortaya koymaktır. Araştırma nicel araştırma yaklaşımlarından ilişkisel model ile kurgulanmıştır. Araştırma grubu Niğde, Adana ve Gaziantep illerinde devlet okullarında ve Rehberlik Araştırma Merkezlerinde görev yapmakta olan 143 kadın ve 103 erkek olmak üzere 246 psikolojik danışmandan oluşmaktadır. Katılımcıların yaşları 21 ile 44 arasında değişmektedir. Araştırmada veriler ''Psikolojik Danışma Öz-Yeterliği Ölçeği'', ''Mesleki Bağlılık Ölçeği'' ve ''Kişisel Bilgi Formu'' kullanılarak elde edilmiştir. Araştırma verilerinin analizinde Pearson Momentler Çarpım Korelasyonu ve regresyon analizleri yapılmıştır. Yapılan regresyon analizi sonucunda, psikolojik danışma öz-yeterliğinin mesleki bağlılık, duygusal bağlılık, normatif bağlılık, birikmiş maliyetler ve alternatiflerin sınırlılığı üzerinde anlamlı şekilde yordayıcı güce sahip olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Psikolojik danışmanların psikolojik danışma öz-yeterliklerini arttırmak, mesleki bağlılıklarının artmasına da katkıda bulunacaktır. Ulaşılan bulgular ruh sağlığı alanında önemli bir yardım hizmeti olan psikolojik danışma literatürüne katkıda bulunacaktır. Araştırmada elde edilen bulgular ilgili kuramsal çerçeve ve alan yazında yapılan diğer araştırma sonuçları ile birlikte tartışılmış ve ilgililere önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Mesleki bağlılık, Psikolojik danışma, Öz-yeterlik, Psikolojik danışma öz-yeterliği

Kaynakça

• Ahmad, M. S., Malik, M. I., Sajjad, M., Hyder, S., Hussain, S., & Ahmed, J. (2014). Linking teacher empowerment with organizational commitment, professional commitment and organizational citizenship behavior. Life Science Journal, 11(4), 105-108.
• Aliyev, R., & Tunc, E. (2015). Self-efficacy in counseling: The role of organizational psychological capital, job satisfaction, and burnout. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 190, 97-105.
• Asakura, K., Asakura, T., Satoh, M., Watanabe, I., & Hara, Y. (2020). Health indicators as moderators of occupational commitment and nurses’ intention to leave. Japan Journal of Nursing Science, 17(1). https://doi.org/10.1111/jjns.12277
• Aydın, A. (2010). İlköğretim öğretmenlerinin mesleki bağlılıklarına etki eden faktörler (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Beykent Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
• Aydın, F., Odacı, H., & Kahveci, H. (2017). Psikolojik danışmanların psikolojik danışma öz-yeterliği: Yaşam doyumu ve umut açısından bir değerlendirme. Journal of Human Sciences, 14(4), 4607-4627.
• Bakan, I., Büyükbese, T., Serahan, B., & Sezer, B. (2014). Effects of job satisfaction on job performance and occupational commitment. International Journal of Management & Information Technology, 9(1), 1472-1480.
• Bandura, A. (1997). Self-self efficacy: The exercise of control. New York: Freeman.
• Bandura, A. (1982). Self-Efficacy mechanism in human agency. American Psychologist, 37(2), 122-147.
• Bandura, A. (2001). Social cognitive theory: An agentic perspective. Annual Review of Psychology, 52(1), 21-41.
• Barbee, P. W., Scherer, D., & Combs, D. C. (2003). Prepracticum service-learning: Examining the relationship with counselor self-efficacy and anxiety. Counselor Education and Supervision, 43, 108-1 19.
• Blau, G. (2001). On Assessing the construct validity of two multidimensional constructs occupational commitment and occupational entrenchment. Human Resources Management Review, 11(3), 279-298.
• Blau, G. (2003). Testing for a four-dimensional structure of occupational commitment. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 76(4), 469-488.
• Bogler, R., & Somech, A. (2004). Influence of teacher empowerment on teachers’ organizational commitment, professional commitment and organizational citizenship behavior in schools. Teaching and Teacher Education, 20(3), 277-289.
• Büyüköztürk, Ş., Aygün, Ö., Kılıç-Çakmak E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri (21. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Canrinus, E. T., Helms-Lorenz, M., Beijaard, D., Buitink, J., & Hofman, A. (2012). Self-efficacy, job satisfaction, motivation and commitment: Exploring the relationships between indicators of teachers’ professional identity. European Journal of Psychology of Education, 27(1), 115-132.
• Çapri, B., & Demiröz, Z. (2016). Duygusal zekâ düzeyi ve psikolojik danışma öz-yeterlik inançları arasındaki ilişkide etkili psikolojik danışman niteliklerinin aracı rolü. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 1037-1048.
• Çetin, A., Erenler Tekmen, E. & Şentürk, M. (2016). Mesleki bağlılık ve mesleki öz-yeterlik algısının bilgi paylaşma davranışına etkisi. Çankırı Karatekin Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(2), 25-51.
• Çiftçioğlu, A. (2011). Investigating occupational commitment and turnover intention relationship with burnout syndrome. Business and Economics Research Journal, 2(3), 109-119.
• Dalahmetoğlu, Ö. (2019). Çalışanların öz yeterlilik algılarının mesleki bağlılıklarına etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kastamonu Üniversitesi, Kastamonu
• Ergen, Y. (2016). Sınıf öğretmenlerinin sınıf yönetim becerileri, akademik iyimserlikleri ve mesleki bağlılıkları arasındaki ilişki (Yayımlanmamış doktora tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun, Türkiye.
• Greason, P. B., & Cashwell. C. S. (2009). Mindfulness and counselling self-efficacy: The mediating role of attention and empathy. Counsellor Education and Supervision, 49, 2-19.
• Greenfield, A. C., Norman, C. S., & Wier, B. (2008). The effect of ethical orientation and Professional commitment on earnings management behavior. Journal of Business Ethics, 83(3), 419-434.
• Guarnaccia, C., Scrima, F., Civilleri, A., & Salerno, L. (2018). The role of occupational self-efficacy in mediating the effect of job insecurity on work engagement, satisfaction and general health. Current Psychology, 37, 488–497. https://doi.org/10.1007/s12144-016- 9525-0.
• Gündüz, B. (2012). Self-efficacy and burnout in professional school counselors. Educational Sciences: Theory and Practice, 12, 1761–1767.
• Günlük, M., Özer, G. & Özcan, M. (2017). Meslek memnuniyeti ve bireysel iş performansı ilişkisinde mesleki bağlılığın ara değişken etkisi: muhasebe meslek mensupları üzerinde bir çalışma. International Review of Economics and Management, 5(4), 1-22.
• Hackett, D. R., Lapierre, L. M., & Hausdorf, P. A. (2001). Understanding the links between work commitment constructs. Journal of Vocational Behavior, 58, 392-413.
• Hall, D. T., & Moss, J. E. (1998). The new protean career contract: Helping organizations and employees adapt. Organizational Dynamics, 26(3), 22-37.
• Hall, M., Smith, D., & Smith, K. L. (2005). Accountants' commitment to their profession: multiple dimensions of professional commitment and opportunities for future research. Behavioral Research in Accounting, 17(1), 89-109.
• Herman, K. C., Hickmon-Rosa, J. E., & Reinke, W. M. (2018). Empirically derived profiles of teacher stress, burnout, self-efficacy, and coping and associated student outcomes. Journal of Positive Behavior Interventions, 20, 90-100. http://dx.doi.org/10.1177/1098300717732066.
• İşcan, Ö. F., & Çakır, S. (2016). Mentorluk ve psikolojik güçlendirmenin öz yeterlilik algısına etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1), 1-15.
• Jha, S. (2011). Influence of psychological empowerment on affective, normative and continuance commitment: A study in Indian it industry. International Journal of Organizational Behavior, 15(1), 53-72.
• Jungert, T., Koestner, R., Houlfort, N., & Schattke, K. (2013). Distinguishing source of autonomy support in relation to workers motivation, self-efficacy, and commitment. Journal of Social Psychology, 153, 651–666.
• Kafkas, M. E., Çoban, B., & Karademir, T. (2010). Beden eğitimi öğretmen adaylarının öz-yeterlik algıları ile mesleki kaygıları arasındaki ilişki. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 93-111.
• Kalaycı, Ş. (2006). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri (2.Baskı). Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Kırdök, O., & Doğanülkü, H. A. (2018). Öğretmenlerin mesleki bağlılıklarının yordayıcısı olarak kişilik özellikleri. Turkish Studies Educational Sciences, 13(19), 1163-1175.
• Kim, J. H., & Park, E. (2012). The effect of job-stress and self-efficacy on depression of clinical nurses. Korean Journal of Occupational Health Nursing, 21(2), 134–144.
• Klassen, R. M., & Chiu, M. M. (2011). The occupational commitment and intention to quit of practicing and pre-service teachers: Influence of self-efficacy, job stress, and teaching context. Contemporary Educational Psychology, 36(2), 114–129. doi:10.1016/j.cedpsych.2011.01.002.
• Kurbanoğlu, S. S. (2004). Öz yeterlik inancı ve bilgi profesyonelleri için önemi. Bilgi Dünyası, 5(2), 137-152.
• Lee, K., Carswell, J. J., & Allen, N. J. (2000). A meta-analytic review of occupational commitment: Relations with person and work-related variables. Journal of Applied Psychology, 85(5), 799-811.
• Lent, R. W., Hill, C. E., & Hoffman, M. A. (2003). Development and validation of the counselor activity self-efficacy scales. Journal of Counseling Psychology, 50(1), 97-108.
• Liu, E., & Huang, J. (2019). Occupational self-efficacy, organizational commitment, and work engagement. Social Behavior and Personality: An International Journal, 47(8), 1-7.
• Luszczynska, A., Gutiérrez-Doña, B., &Schwarzer, R. (2005). General self-efficacy in various domains of human functioning: Evidence from five countries. International Journal of Psychology, 40, 80–89. doi:10.1080/00207590444000041.
• Mark, G. M., & Smith, A.P. (2011). Effects of occupational stress, job characteristics, coping, and attributional style on the mental health and job satisfaction of university employees. Anxiety, Stress and Coping, 25, 1–16.
• McCarthy, C. J., Lambert, R. G. & Reiser, J. (2014). Vocational concerns of elementary teachers: Stress, job satisfaction, and occupational commitment. Journal of Employment Counseling, 51(2), 59-74.
• Mérida-López, S., & Extremera, N. (2020). When pre-service teachers’ lack of occupational commitment is not enough to explain intention to quit: Emotional intelligence matters! Revista de Psicodidactica, 25(1), 52–58.
• Meyer, J. P., & Allen, N. J. (1991). A three-component conceptualization of organizational commitment. Human Resource Management Review, 1(1), 61-89.
• Meyer, J. P., Allen, N. J. & Smith, C. A. (1993). Commitment to organizations and occupations: Extension and test of a three-component conceptualization. Journal of Applied Psychology, 78(4), 538-551.
• Meyer, J. P., Becker, T. E., & Vandenberghe, C. (2004). Employee commitment and motivation: A conceptual analysis and integrative model. Journal of Applied Psychology, 89(6), 991-1007.
• Ooi, P. N., Wan Jaafar, W. M. B., & Baba, M. B. (2018). Relationship between sources of counseling self-efficacy and counseling selfefficacy among Malaysian school counselors. Social Science Journal, 55, 369–376.
• Özteke, H. İ. (2011). İlköğretim okullarında çalışan psikolojik danışmanların sosyal karşılaştırma ve öz-bilinç düzeyleri ile psikolojik danışma öz-yeterlik inancı arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya, Türkiye.
• Pai, F. Y., Yeh, T. M., & Huang, K. I. (2012). Professional commitment of information technology employees under depression envirentmens. International Journal of Electronic Business Management, 10(1), 17-29.
• Pajares, F. (2002). Gender and perceived self-efficacy in self-regulated learning. Theory Into Practice, 41(2), 116-125.
• Pamukçu, B., & Demir, A. (2013). Psikolojik danışma öz-yeterlik ölçeği Türkçe formunun geçerlilik ve güvenirlilik çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5(40), 212-221.
• Park, I. J., & Jung, H. (2015). Relationships among future time perspective, career and organizational commitment, occupational self-efficacy, and turnover intention. Social Behavior and Personality: An International Journal, 43, 1547–1561. doi:10.2224/ sbp.2015.43.9.1547.
• Sawada, T. (2009). The relationship of occupational and organizational commitments with professional activities and burnout tendencies in nurses. The Japanese Journal of Psychology, 80(2), 131–137.
• Seay, L. F. (2015). Counselor trainer personal growth factors and self-efficacy: ‘walking the walk’ using social cognitive theory and Bowen theory (Unpublished doctoral dissertation). Kansas City: Missouri-Kansas City University.
• Simola, S. (2011). Relationship between occupational commitment and ascribed importance of organisational characteristics. Education Training, 53(1), 67-81.
• Simone, S. D., Planta, A., & Cicotto, G. (2018). The role of job satisfaction, work engagement, self-efficacy, and agentic capacities on nurses’ turnover intention and patient satisfaction. Applied Nursing Research, 39, 130–140. doi:10.1016/j.apnr.2017.11.004.
• Skaalvik, E. M., & Skaalvik, S. (2017). Motivated for teaching? Associations with school goal structure, teacher self-efficacy, job satisfaction and emotional exhaustion. Teaching and Teacher Education, 67, 152–160.
• Smith, K. D. (2014). Public secondary school teachers in North Carolina: Levels of idealism and relativism, and their impact on occupational commitment (Unpublished doctoral dissertation). North Carolina State University/Adult & Community College Education, Nort Carolina.
• Sungu, L. J., Weng, Q., & Xu, X. (2019). Organizational commitment and job performance: Examining the moderating roles of occupational commitment and transformational leadership. The International Journal of Selection and Assessment, 27, 280–290. doi:10.1111/ijsa.12256
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. Boston, Pearson.
• Tak, B., & Çiftçioğlu, B. A. (2009). Üç boyutlu mesleki bağlılık ölçeğinin Türkçe’de güvenilirlik ve geçerliliğin incelenmesine yönelik bir alan araştırması. Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 10(1), 35-54.
• Thern, E., de Munter, J., Hemmingsson, T., & Rasmussen, F. (2017). Long-term effects of youth unemployment on mental health: Does an economic crisis make a difference? Journal of Epidemiology and Community Health, 71, 344–349.
• Tsoumbris, P., & Xenikou, A. (2010). Commitment profiles: The configural effect of the forms and foci of commitment on work outcomes. Journal of Vocational Behavior, 77(3), 401-411.
• Turhan, M., Demirli, C., & Nazik, G. (2012). Sınıf öğretmenlerinin mesleğe adanmışlık düzeyine etki eden faktörler: Elazığ örneği. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(21), 179-192.
• Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği (2011). Psikolojik danışma ve rehberlik alanında çalışanlar için etik kurallar (8. Baskı). Ankara.
• Usher, E. L., & Pajares, F. (2008). Sources of self-efficacy in school: Critical review of the literature and future directions. Review of Educational Research, 78, 751–796.
• Utkan, Ç., & Kırdök, O. (2018). Dört boyutlu mesleki bağlılık ölçeği uyarlama çalışması. International Journal of Social Sciences and Education Research, 4(2), 230-244
• Weng, Q., & McElroy, J. C. (2012). Organizational career growth, affective occupational commitment and turnover intentions. Journal of Vocational Behavior, 80(2), 256-265.
• Weng, Q. D., Wu, S., McElroy, J. C., & Chen, L. (2018). Place attachment, intent to relocate and intent to quit: the moderating role of occupational commitment. Journal of Vocational Behavior,108, 78-91.
• Yam, F. C., & İlhan, T. (2016). Psı̇kolojı̇k danışma öz yeterlı̇ğı̇: Kı̇şı̇lı̇k özellı̇klerı̇, kaygı düzeylerı̇ ve geçmı̇ş eğı̇tı̇m yaşantıları. The Journal of International Social Research, 9, 1304–1313.
• Yayla, E., & İkiz, F. E. (2017). Psikolojik danışmanların etkili nitelikleri ile danışma öz-yeterlik düzeyleri arasındaki ilişki. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 7(48), 31-34.