Okul Öncesi Öğretmenlerinin Görüşlerine Göre Ebeveyn İlgisinin Öğrencilerin Çeşitli Gelişim Alanlarına Etkisi

Yıl 2025, Cilt: 26 Sayı: 2, 1027 - 1060, 02.09.2025

Ayşegül Aksoy , Taner Atmaca

https://doi.org/10.17679/inuefd.1633157

Öz

Bu araştırma, farklı sosyoekonomik çevrelerde görev yapan okul öncesi öğretmenlerinin ebeveyn ilgisinin çocukların bilişsel, duygusal-davranışsal ve sosyal gelişimleri üzerindeki etkilerine dair görüşlerini incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırma, nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim (fenomenolojik) yaklaşımla yürütülmüştür. Amaçlı örnekleme yöntemiyle seçilen 10 okul öncesi öğretmeni ile yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır ve veriler 2024-2025 eğitim-öğretim yılı güz döneminde toplanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunda yer alan öğretmenler, düşük, orta ve yüksek sosyoekonomik seviyelerdeki okullarda görev yapmaktadır. Görüşmeler, etik kurul onayı ve resmi izinler alındıktan sonra yüz yüze gerçekleştirilmiştir. Veriler tematik analiz yöntemiyle değerlendirilmiş ve geçerlik ile güvenirlik için çeşitli stratejiler (katılımcı teyidi, veri doygunluğu, araştırmacı üçgenlemesi) kullanılmıştır. Öğretmenler, ebeveyn ilgisinin çocukların bilişsel gelişiminde belirleyici olduğunu belirtmiş, ancak ilginin niteliğinin niceliğinden daha önemli olduğuna da değinmiştir. Aşırı korumacı ebeveynler, çocuklarının tüm duyguları yaşamasına izin vermeyerek onların duygusal dayanıklılıklarını zayıflatmaktadır. Bu durum çocukların öfke, üzüntü gibi duygularla başa çıkma becerilerini olumsuz etkilemektedir. Öğretmenler, ebeveynlerin çocuklarının sosyal gelişimini desteklemek için okul öncesi eğitime önem verdiklerini ancak uygulamada tutarsızlıklar olduğunu ifade etmiştir. Aşırı sınırlayıcı veya serbest bırakıcı tutumlar, çocukların sosyal becerilerini olumsuz etkilemektedir. Öğretmenlerin görüşlerine göre ebeveynlerin sosyoekonomik düzeyleri ve kültürel sermayeleri çocuklarıyla olan ilişkilerini etkileyen temel faktörler içerisinde yer almaktadır. Bu iki değişken, ebeveyn-çocuk ilişkisinin niteliği üzerinde belirleyici bir etkiye sahiptir.

Anahtar Kelimeler

Aile katılımı , Bilişsel gelişim , Duygusal gelişim

The Effect of Parental Attention on Various Developmental Areas of Students According to the Views of Preschool Teachers Working in Different Socioeconomic Environments

Öz

This study aims to examine the perspectives of preschool teachers working in different socioeconomic environments regarding the effects of parental involvement on children's cognitive, emotional-behavioral, and social development. The research was conducted using a qualitative phenomenological approach. Semi-structured interviews were conducted with ten preschool teachers selected through purposive sampling, and data were collected during the fall semester of the 2024–2025 academic year. The teachers included in the study work in schools representing low, middle, and high socioeconomic levels. The interviews were conducted face-to-face after obtaining ethical approval and official permissions. The data were analyzed using thematic analysis, and various strategies (participant verification, data saturation, and researcher triangulation) were employed to ensure validity and reliability. The teachers emphasized that parental involvement is a critical determinant of children’s cognitive development; however, they also noted that the quality of involvement is more important than its quantity. Overprotective parents weaken children's emotional resilience by preventing them from experiencing a full range of emotions. This, in turn, negatively impacts children's ability to cope with emotions such as anger and sadness. Teachers also stated that while parents recognize the importance of preschool education in fostering children's social development, inconsistencies exist in their actual practices. Both excessively restrictive and overly permissive parenting styles were found to negatively affect children’s social skills. Also, parents’ socioeconomic status and cultural capital are among the key factors influencing their relationships with their children. These two variables play a decisive role in shaping the quality of the parent-child relationship.

Anahtar Kelimeler

Parental involvement , Cognitive development , Emotional development

Kaynakça

• Amato, P. R., & Keith, B. (1991). Parental divorce and the well-being of children: A meta-analysis. Psychological Bulletin, 110(1), 26-46. https://doi.org/10.1037/0033-2909.110.1.26
• Ateş, A. (2020). 2010 ve 2020 yılları arasında kültürel sermaye ile ilgili tamamlanmış lisansüstü tezlerin incelenmesi. Eğitim Felsefesi ve Sosyolojisi Dergisi, 1(1), 35-53. https://doi.org/10.29329/jeps.2020.284.3
• Atmaca, T. (2019). Eğitimde toplumsal eşitsizliğin kültürel sermayenin aktarımıyla yeniden üretilmesi. Doktora Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Bandura, A. (1977). Social learning theory. Prentice-Hall.
• Baumrind, D. (1991). Parenting styles and adolescent development. In J. Brooks-Gunn, R. M. Lerner, & A. C. Petersen (Eds.), The encyclopaedia on adolescence (pp. 746-758). Garland Publishing.
• Bekman, S., & Atmaca-Koçak, A. (2011). Beş ülkeden anneler anlatıyor I: anne-çocuk eğitim programı kimler için ve neden etkili? Eğitim ve Bilim, 36(160), 171-183.
• Bodovski, K. (2010). Parental practices and educational achievement: social class, race, and habitus. British Journal of Sociology of Education, 31(2), 139-156. https://doi.org/10.1080/01425690903539024
• Bornstein, M. H., Hahn, C.-S., Suwalsky, J. T. D., & Haynes, O. M. (2003). Socioeconomic status, parenting, and child development: The Hollingshead four-factor index of social status and the socioeconomic index of occupations. In M. H. Bornstein & R. H. Bradley (Eds.), Socioeconomic status, parenting, and child development (pp. 29–82). Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• Bourdieu, P. (1986). The forms of capital. In J. G. Richardson (Ed.), Handbook of theory and research for the sociology of education (pp. 241-258). Greenwood Press
• Bowlby, J. (1969). Attachment and loss. Basic Books.
• Bronfenbrenner, U. (1979). The ecology of human development. Harvard University Press.
• Bruner, J. S. (1960). The process of education. Harvard Univer. Press.
• Calarco, J. M. (2014). Coached for the classroom: parent” cultural transmission and children’s reproduction of educational inequalities. American Sociological Review, 79(5), 1015-1037. https://doi.org/10.1177/0003122414546931
• Carter, P. L. C. (2007). Keepin’ it real: school success beyond black and white (transgressing boundaries: studies in black politics and black communities). Oxford University Press.
• Cizrelioğulları, M.N., & Kilili, R. (2021). Ebeveyn tutumlarının çocukların yetenek ve becerilerine etkisi. European Journal of Educational and Social Sciences, 6(1), 130-142.
• Creswell, J.W. (2023). Nitel araştırma yöntemleri (Çevirenler: Selçuk Beşir Demir ve Mesut Bütün). Siyasal Kitabevi.
• Dinçer, Ç., Baş, T., Teke, N., Aydın, E., İpek, S., & Göktaş, İ. (2019). Okul öncesi dönem çocuklarının kişiler arası problem çözme ve sosyal becerileri ile akran ilişkilerinin değerlendirilmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 882-900. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2019.19.49440-478714
• Eccles, J. S., & Davis-Kean, P. E. (2005). Influences of parents’ education on their children’s educational attainments: The role of parent and child perceptions. London Review of Education, 3(3), 191-204. https://doi.org/10.1080/14748460500372309
• Erikson, E. H. (1950). Childhood and society. W-W Norton & Co.
• Fantuzzo, J., McWayne, C., Perry, M. A., & Childs, S. (2004). Multiple dimensions of family involvement and their relations to behavioral and learning competencies for urban, low-income children. School Psychology Review, 33(4), 467-480. https://doi.org/10.1080/02796015.2004.12086262
• Gershoff, E. T., Aber, J. L., Raver, C. C., & Lennon, M. C. (2007). Income is not enough: Incorporating material hardship into models of income associations with parenting and child development. Child Development, 78(1), 70-95. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.2007.00986.x
• Gottman, J. M., Katz, L. F., & Hooven, C. (1997). Meta-emotion: How families communicate emotionally. Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
• Grolnick, W. S., & Ryan, R. M. (1989). Parent styles associated with children’s self-regulation and competence in school. Journal of Educational Psychology, 81(2), 143-154. https://doi.org/10.1037/0022-0663.81.2.143
• Günay-Bilaloğlu, R., & Aktaş-Arnas, Y. (2019). Barriers to parental involvement in preschool education and problems encountered in process. Hacettepe University Journal of Education, 34(3), 804-823. https://doi.org/10.16986/huje.2018043536
• Harkness, S., & Super, C. M. (1992). Parental ethno-theories in action. In I. E. Sigel, A. V. McGillicuddy-DeLisi, & J. J. Goodnow (Eds.), Parental belief systems: The psychological consequences for children (2nd ed., pp. 373-391). Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
• Hart, B., & Risley, T. R. (1995). Meaningful differences in the everyday experience of young American children. Paul H Brookes Publishing.
• Hindman, A. H., & Morrison, F. J. (2012). Differential contributions of three parenting dimensions to preschool literacy and social skills in a middle-income sample. Merrill-Palmer Quarterly, 58(2), 191-223. https://doi.org/10.1353/mpq.2012.0012
• Hoff, E. (2003). The specificity of environmental influence: Socioeconomic status affects early vocabulary development via maternal speech. Child Development, 74(5), 1368-1378. https://doi.org/10.1111/1467-8624.00612
• Hoff, E. (2006). How social contexts support and shape language development. Developmental Review, 26(1), 55-88. https://doi.org/10.1016/j.dr.2005.11.002
• Kazan, H., & Sarısoy, S. (2021). Anne-çocuk ilişkisi bağlamında okul öncesi dönemde iletişim becerileri üzerine bir araştırma. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 441-472.
• Keçeli-Kaysılı, B. (2008). Akademik başarının arttırılmasında aile katılımı. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 9(1), 69-83. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000115
• Landry, S. H., Smith, K. E., & Swank, P. R. (2006). Responsive parenting: Establishing early foundations for social, communication, and independent problem-solving skills. Developmental Psychology, 42(4), 627-642. https://doi.org/10.1037/0012-1649.42.4.627
• Lareau, A. (2011). Unequal childhoods: Class, race, and family life (2nd ed.). University of California Press.
• Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1986). But is it rigorous? Trustworthiness and authenticity in naturalistic evaluation. New Directions for Evaluation, 30, 73-84. https://doi.org/10.1002/ev.1427
• Luthar, S. S., & Becker, B. E. (2002). Privileged but pressured? A study of affluent youth. Child Development, 73(5), 1593-1610. https://doi.org/10.1111/1467-8624.00492
• McLoyd, V. C. (1998). Socioeconomic disadvantage and child development. American Psychologist, 53(2), 185-204. https://doi.org/10.1037/0003-066X.53.2.185
• Özcan, Ç., & Aydoğan, Y. (2014). Aile katılımı ile çocukların akademik benlik saygısı arasındaki ilişkinin anne-baba görüşlerine göre incelenmesi. Milli Eğitim, 202, 19-36.
• Özel, E., & Zelyurt, H. (2016). Anne baba eğitiminin aile çocuk ilişkilerine etkisi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 16(36), 9-34. https://doi.org/10.21560/spcd.60151
• Piaget, J. (1952). The origins of intelligence in children. W-W Norton & Co.
• Pong, S., Hao, L., & Gardner, E. (2005). The roles of parenting styles and social capital in the school performance of immigrant Asian and Hispanic adolescents. Social Science Quarterly, 86(4), 928-950. https://doi.org/10.1111/j.0038- 4941.2005.00364.x
• Reay, D. (2004). Education and cultural capital: the implications of changing trends in education policies. Cultural Trends, 13(2), 73-86. https://doi.org/10.1080/0954896042000267161
• Rogoff, B. (1990). Apprenticeship in thinking: Cognitive development in social context. Oxford University Press. Schiffrin, H.H., Liss, M., Miles-McLean, H., Geary, K. A., Erchill, M.J. & Tashner, T. (2014). Helping or hovering? the effects of helicopter parenting on college students’ well-being. Journal of Child and Family Studies, 23, 548-557. https://doi.org/10.1007/s10826-013-9716-3
• Segrin, C., Woszidlo, A., Givertz, M., Bauer, A., & Murphy, M. T. (2012). The association between overparenting, parent-child communication, and entitlement and adaptive traits in adult children. Family Relations: An Interdisciplinary Journal of Applied Family Studies, 61(2), 237-252. https://doi.org/10.1111/j.1741-3729.2011.00689.x
• Sheridan, S. M., Smith, T. E., Moorman-Kim, E., Beretvas, S. N., & Park, S. (2019). A meta-analysis of family-school interventions and children’s social-emotional functioning: moderators and components of efficacy. Review of Educational Research, 89(2), 296-332. https://doi.org/10.3102/0034654318825437
• Şengönül, T. (2019). Anne-baba ilgisinin çocukların okul başarısı üzerindeki etkisi. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(4), 268-292. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.549463
• Shonkoff, J. P., & Phillips, D. A. (2000). From neurons to neighborhoods: The science of early childhood development. National Academy Press.
• Vygotsky, L. S. (1978). Mind in society: The development of higher psychological processes. Harvard University Press.
• Yalçın, H. (2013). Anne-çocuk iletişimi eğitiminin etkileri. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 28, 179-194.
• Zimmerman, F.J, Christakis, D.A., & Meltzoff, A. N. (2007) Associations between media viewing and language development in children under age 2 years. The Journal of Pediatrics, 151(4), 364-368. https://doi.org/10.1016/j.jpeds.2007.04.071