YÜKSEK ENFLASYON DÖNEMİNDE İŞÇİ ALACAKLARI VE AŞKIN (MUNZAM) ZARAR

Yıl 2024, , 201 - 213, 30.06.2024

Göksun Çağlar Çopuroğlu

https://doi.org/10.21492/inuhfd.1437335

Öz

İşçilik alacakları parasal alacaklardır. Para borçlarında temerrüde düşen borçlunun, asıl alacak yanında temerrüt faizinden de sorumluluğu doğar. Temerrüt faizinin amacı, alacaklının alacağının zamanında ifa edilmemesi dolayısıyla uğradığı zararı telafi etmektir ancak yüksek enflasyon dönemlerinde bu mümkün olmamaktadır. Uzun yargılama süreleri ve paranın değerindeki düşüş, borcunu geç ifa eden borçlunun yararına olmaktadır. Bununla birlikte, temerrüt faizi ile giderilemeyen maddi zararın karşılanması için aşkın (munzam) zarar talebinde bulunmak mümkündür. Ne var ki yeknesak olmayan mevcut yargısal uygulamalar, aşkın zararın ispatını zorlaştırmakta, borcunu zamanında ifa etmeyen borçlunun lehine işleyen sistemi hakkaniyete aykırı olarak devam ettirmektedir. Anılan durum gerek ilgili kanunların düzenleme amacına gerek evrensel bir ilke olan “hiç kimse kendi kusurundan yararlanamaz” prensibine aykırıdır. Devlet tarafından da varlığı kabul edilerek dönemsel olarak sürekli açıklanan enflasyon oranı, yüksek enflasyon döneminde paranın alım gücünü o kadar düşürmektedir ki, devlet kendi alacaklarının değer kaybını korumak için onları enflasyon oranına endeksleyen düzenlemeler yapmaktadır. Devletin kendisini böyle korumasına yol açan ekonomik veriler karşısında adi alacaklıların temerrüt faiziyle yetinmesini beklemek adalet ve hakkaniyet düşüncesiyle bağdaşmaz. Dava sonunda haksız bulunan tarafın kârlı ve mutlu, haklı bulunan tarafın ise zararda ve mutsuz olduğu bir yargılama ile adaletin sağlanabildiği söylenemez. İşçilik alacakları bakımından aşkın zararın varlığında, salt enflasyonun varlığı ve paranın değerindeki düşüş, başlı başına bir ispat vasıtası olarak kabul edilmeli ve işçilik alacakları korunmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Munzam Zarar, Enflasyon ve İşçi Alacakları, İşçi Ücreti ve Enflasyon, İşçi ve Munzam Zarar, İşçinin Munzam Zararı, İşçi Aşkın Zarar

Etik Beyan

Çalışmamın etik ilkelere uygun ve özgün olduğunu beyan ederim.

Destekleyen Kurum

Çalışma herhangi bir destek almamıştır.

EMPLOYEE RECEIVABLES AND COLLATERAL (FURTHER) DAMAGES IN HIGH INFLATION PERIODS

Öz

Labour receivables are monetary claims. The debtor who defaults on monetary debts is liable for the default interest in addition to the principal. The purpose of the default interest is to compensate for the loss suffered by the creditor due to the failure of the borrower to repay the debt in time, but this is not possible in high inflation periods. Long trial periods and a decrease in the value of money are advantageous for the borrower fulfilling his debt late. Nevertheless, it is possible to file a claim for collateral (further) damages to cover the pecuniary damages that cannot be remedied with the default interest. However, existing judicial practices, which are not uniform, make it challenging to prove collateral damages, and the system that works in favour of the debtors who do not repay their debt on time continues unfairly. This situation contradicts the relevant laws’ purpose and the universal principle that “no one can benefit from their own fault”. The inflation rate is accepted and periodically announced by the state and the state protects itself by regulations indexing its receivables to the inflation rate. It is incompatible with the idea of justice and equity to expect ordinary creditors to be content with default interest. It cannot be said that justice is established in a proceeding where the party found to be wrong at the end of the proceedings is in a position of gain and happiness, while the party found right is in a position of loss and unhappiness. In terms of collateral damages in labour receivables, the mere existence of inflation and the decline in the value of money should be considered as a means of proof in itself, and labour receivables should be protected.

Anahtar Kelimeler

Collateral Damage, Inflation and Labour Receivables, Employee Wages and Inflation, Workers and Collateral Damage, Collateral Damages of Workers.

Kaynakça

• AKÇAAL, Mehmet: “Güncel İçtihatlar Işığında Munzam Zarar”, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XII(2), 2022, s.1069-1099.
• ALTAŞ, Hüseyin: “Munzam Zararda İspat Sorunu”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 50(1), 2001, s.121-130.
• ANTALYA, Gökhan: Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt V/1,3, 2. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara 2019.
• ARSLAN, Ramazan/YILMAZ, Ejder, TAŞPINAR AYVAZ, Sema/HANAĞASI, Emel: Medeni Usul Hukuku, 8. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2022.
• AYRANCI, Hasan: Türk Borçlar Hukukunda Munzam Zarar, Yetkin Yayınları, Ankara 2006.
• BARLAS, Nami: Para Borçlarının İfasında Borçlunun Temerrüdü ve Bu Temerrüt Açısından Düzenlenen Genel Sonuçlar, Kazancı Hukuk Yayınları, 1992.
• ÇAĞLAYAN Ramazan: “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin “Yusuf Çelebi c. Turquie" Kararı ve Kısa Bir Değerlendirme”, AÜHFD, V(1-4), 2001, s.623-632.
• ÇELİK, Abdullah: Adil Yargılanma Hakkı Rehberi Anayasa Mahkemesi Yayınları, Bireysel Başvuru El Kitapları Sayı: 3, Ankara 2014.
• ÇIRAK, Ezgi: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Adil Yargılanma Hakkının Uygulanma Alanı, D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Durmuş Tezcan’a Armağan, 21(Özel), 2019, s. 997-1027.
• DUMAN, Özgür: “Enflasyon Karşısında Para Alacaklarının Korunması ve Mülkiyet Hakkı”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, (12), 2018, s.401-462.
• EKMEKÇİ, Ömer/GEMALMAZ, H. Burak/ASLAN, Volkan/YILMAZ, Hilal: Anayasa Mahkemesine Başvurunun Temel Esasları ve İş ve Sosyal Güvenlik Hukukuna İlişkin Kararlar, Onikilevha Yayıncılık, İstanbul 2022.
• EREN, Fikret: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 27. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2022.
• FURRER, Andreas/MULLER-CHİN, Markus/ÇETİNER, Bilgehan: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 2. Bası, Onikilevha Yayıncılık, İstanbul 2022.
• GRGİĆ, Aida/MATAGA, Zvonimir/LONGAR, Matija/VİLFAN, Ana: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Ek Protokollerinin Uygulanmasına İlişkin Kılavuz Kitap, Avrupa Konseyi İnsan Hakları El Kitapları Numara 10, Belçika 2007.
• GÜMÜŞAY, Ramazan: “Bireysel Başvuruda İhlalin Ortadan Kaldırılmasının Bir Aracı Olarak “Yeniden Yargılama” Kararı ve İcrası”, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XXII, s.93-143.
• GÜNERGÖK, Özcan: “Paranın Değer Kaybı Bağlamında Aşkın Zarar”, İMHFD, 9(1), 2024, s. 171-210.
• KARTAL, Bilal: “Faizi Aşan Zarar,” Yargıtay Dergisi, 23(4), 1997, s.501-519.
• KILIÇOĞLU, Ahmet M.: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 26. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara 2022.
• KESER, Yıldırım: “Aşkın Zararın İspatı”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11(2), 2020, s.484-495.
• NEBİOĞLU ÖNER, Şebnem: “Güncel Yargı Kararları Bağlamında Aşkın Zarar”, TBB Dergisi, (165), 2023, s.105-135.
• OĞUZMAN, M. Kemal/ ÖZ, M. Turgut: Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt 1, 20. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2022.
• ÖZMEN, Saba E./AKTAŞ, Türkan: “Para Borçlarında Temerrüt Faizi Yanında Ceza Koşulunu Talep Edilebileceğine İlişkin Yargıtay Kararlarının Eleştirisi”, Maltepe Üniversitesi HFD, 2018/1, s. 39-54.
• STRASBOURG MAHKEMESİ, Vaka-Hukuku Rehberleri, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 1 Numaralı Protokolünün 1. Maddesi Rehberi, Malvarlığının/Mülkiyetin Korunması, Çev: Burak Gemalmaz, Avrupa Konseyi/İnsan Hakları Mahkemesi, 2019, https://www.echr.coe.int/documents/d/echr/Guide_Art_1_Protocol_1_TUR, (Erişim: 11.12.2019).
• ŞENYÜZ, Doğan: Borçlar Hukuku, Genel ve Özel Hükümler, 10. Baskı, Ekin Yayıncılık, Bursa 2001.
• TANRIVER, Süha: Medeni Usul Hukuku Cilt 1, Yetkin Yayınları, Ankara 2021.
• TEKİNAY, S.Sulhi/AKMAN, Servet/BURCUOĞLU, Haluk/ALTOP, Atilla: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 7. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul 1993.
• YILMAZ, Ejder: Adli Yazı ve Yazışma Usulleri, 5. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2020.
• ZEYTİNOĞLU, Erol: “Para Borçlarında Temerrüt Hallerinde Munzam Zarar”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(8), 2005, s.253-263.