CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİNDE CUMHURBAŞKANININ SORUMLULUĞU

Yıl 2020, , 468 - 483, 31.12.2020

Bayram Doğan , İdris Doğan

https://doi.org/10.21492/inuhfd.732153

Cited By: 7

Öz

6771 sayılı Kanun ile Anayasa’da yapılan değişiklik sonrası Türkiye’de uygulanan parlamenter sistem yerini Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine bırakmıştır. Halk tarafından seçilen Cumhurbaşkanının 9 Temmuz 2018 tarihinde göreve başlamasıyla yeni hükümet sistemi bütün yönleriyle yürürlüğe girmiştir. Yeni sistemde Cumhurbaşkanı hem devletin başı hem de sorumlu bir siyasetçi statüsünde hükümetin tek yetkili kişisidir. Bu açıdan parlamenter sistemdeki sorumsuz ve sembolik yetkileri olan Cumhurbaşkanı veya devlet başkanından çok farklı bir sorumluluğu söz konusudur. Bu itibarla Cumhurbaşkanının sorumluluğu; siyasi, hukuki ve cezai sorumluluk olarak üç ana başlık altında incelenmelidir. Keza Cumhurbaşkanının görevi ile ilgili ve kişisel sorumluluğu birbirinden ayrılarak değerlendirilmelidir. Bu çalışmada, 16 Nisan 2017 tarihli Anayasa değişikliği referandumu sonrası 9 Temmuz 2018 tarihinde Cumhurbaşkanının göreve başlamasıyla birlikte yürürlüğe giren Anayasa değişikliğinde Cumhurbaşkanının sorumluluğunun kapsamının nasıl düzenlendiği, söz konusu Anayasa değişikliği öncesi hükümler ile karşılaştırmalı bir analiz yapılarak Anayasa hukuku disiplini açısından sözel ve sistematik yorum yöntemleri kullanılarak ele alınmıştır. Bu çerçevede, Cumhurbaşkanının TBMM karşısında siyasi sorumluluğunun olmadığı sadece halka karşı sorumlu olduğu görülmüş; keza görevi nedeniyle sahip olduğu yargısal korumanın görev sonrasında da görevle ilgili olmayan konuları kapsaması nedeniyle Cumhurbaşkanını adeta ömür boyu dokunulmaz kılabileceği sonucuna varılmıştır. Cezai sorumluluk yönünden ise, TBMM tarafından Cumhurbaşkanı hakkında soruşturma açılmasının çok güçleştirildiği değerlendirilmiştir. Dolayısıyla soruşturmada TBMM’deki asgari yeter sayılar, sorumluluk prosedürünün işletilmesine bağlanan sonuçlar, Cumhurbaşkanına adeta koruyucu bir kalkan yapıldığı izlenimini uyandırmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hükümet Sistemi, Soruşturma, Cumhurbaşkanlığı Sistemi, Cumhurbaşkanının Sorumluluğu, 6771 Sayılı Kanun

ACCOUNTABILITY OF THE PRESIDENT IN THE PRESIDENTIAL SYSTEM OF TURKEY

Öz

After amendments to the Constitution with Law No. 6771 replaced the parliamentary system implemented in Turkey has left the presidential system of government. The new government system came into force in all aspects with the election of the President elected by the people on July 9, 2018. In the new system, the President is both the head of the state and the sole authority of the government in the status of a responsible politician. In this respect, it has a very different responsibility than the President, who has irresponsible and symbolic powers in the parliamentary system. In this respect, the responsibility of the President; It should be examined under three main headings as political, legal and criminal responsibility. Likewise, the personal responsibility and personal responsibility of the President were separated from each other and evaluated. In this study, After the referendum on the April 16, 2017 Constitutional amendment and the President's office on July 9, 2018, how the scope of the responsibility of the President was regulated in the Constitutional amendment, which was put into effect, a comparative analysis was made with the pre-constitutional amendments and the verbal and systematic interpretation methods were used in terms of the Constitutional law discipline. In this framework, the President; It was seen that he was not responsible for the people only, he did not have political responsibility against the Turkish Grand National Assembly, and that the judicial protection he had for his duty included the subjects not related to the task after the duty, and that he could make the President virtually untouchable for life. In terms of criminal responsibility, it was evaluated that it is very difficult to open an investigation against the President by the Turkish Grand National Assembly. Therefore, the minimum quorum in the investigation and the results related to the operation of the responsibility procedure give the President the impression that a protective shield has been made.

Anahtar Kelimeler

Governmental System, Presidential System, Accountability of President, Law no 6771, Investigation

Kaynakça

• AKÇAKAYA, Murat/ÖZDEMİR, Abdulkadir: “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ve Siyasal İstikrar”, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 2018, 53(3), s.922-944.
• AKTAŞ, Kadir: “Yasama Dokunulmazlığının Kapsamı”, TBB Dergisi, 2009, (84), s.260-297.
• ALKAN, Haluk: “Cumhurbaşkanlığı Sisteminde Yasama Denetimi”, Yeni Türkiye Dergisi (Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi Özel Sayısı), 2017, (94), s.471-476.
• ANAYURT, Ömer: Anayasa Hukuku Genel Kısım, 2. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2019.
• ANAYURT, Ömer: Anayasa Hukuku (Temel Kavramlar ve Türk Anayasa Hukuku), 2. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2019.
• ATAR, Yavuz: Türk Anayasa Hukuku, 13. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2019.
• AYDIN, Abdullah/BELLİ, Aziz: “Cumhurbaşkanlığı ve Meşruiyet Tartışmaları”, Türkiye Seçim Sistemindeki Değişim Cumhurbaşkanlığı Seçime ve Medya İletişim ve Siyaset Odaklı İncelemeler, (Ed.: Faruk Temel ve Onur Önürmen), Nobel Yayıncılık, Ankara, 2015, s.87-102.
• AYKANAT, Tuba: Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Cumhurbaşkanının Sorumluluğu, Adalet Yayınları, Ankara, 2019.
• BİLİR, Faruk: “Türkiye’ye Özgü Yeni Bir Hükümet Modeli: Cumhurbaşkanlığı Sistemi”, Yeni Türkiye Dergisi (Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi Özel Sayısı), 2017, (94), s.525-530.
• COŞKUN, Vahap: “16 Nisan 2017 Tarihinde Kabul Edilen Anayasa Değişikliklerinin Değerlendirilmesi”, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2017, 22(36), s.3-30.
• ÇOBAN, Ali Rıza/ERDAĞ, Ali İhsan: “Göreviyle İlgili Olmayan Kişisel Suçlarından Dolayı Cumhurbaşkanının Sorumluluğu ve Yargılanması ”, TBB Dergisi, 2008, (75), s.177-189.
• DOĞAN, Bayram: “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Cumhurbaşkanlığı Kararlarının Yargısal Denetimi”, Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2019, 9(2), s.273-298.
• ESEN, Selin: “2016 Anayasa Değişiklik Teklifinin Değerlendirilmesi”, Ankara Barosu Dergisi, 2016, (4), s.45-73.
• FENDOĞLU, Hasan Tahsin: Anayasa Hukuku, 7. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2019.
• FENDOĞLU, Hasan Tahsin: “Başkanlık Sistemi Tartışmaları”, SDE Analiz, Ankara, 2010.
• GÖNENÇ, M. Levent: “Uygulamada Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi”, TEPAV Politika Notu, Mayıs 2018, https://www.tepav.org.tr/upload/files/1526884486-7.Uygulamada_Cumhurbaskanligi_Hukumet_Sistemi.pdf, (Erişim Tarihi 03.04.2020).
• GÖZLER, Kemal: Türk Anayasa Hukuku, 3. Baskı, Ekin Yayınları, Bursa, 2019.
• GÖZLER, Kemal: Devlet Başkanları, 2. Baskı, Ekin Yayınları, Bursa, 2016.
• GÖZLER, Kemal: “Elveda Kuvvetler Ayrılığı, Elveda Anayasa: 10 Aralık 2016 Tarihli Anayasa Değişikliği Teklifi Hakkında Bir Eleştiri”, 23.12.2016, http://www.anayasa.gen.tr/elveda-anayasa-v2.pdf, (Erişim Tarihi 10.04.2020).
• GÖZLER, Kemal: “Hukukun Siyasetle İmtihanı-2”, www.anayasa.gen.tr/ysk-imtihan.htm (Yayın Tarihi: 26 Temmuz 2019). (Erişim Tarihi 25.04.2020).
• GÜL, Cengiz, “Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı Sisteminin Dinamikleri ve Yürütmenin Yeni Konumu”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2019, 13(2), s.235-262.
• GÜL, Cengiz, “Türkiye’de Cumhurbaşkanının Cezai ve Siyasi Sorumluluğu”, Atlas İnternational Refereed Journal on Social Sciences, 2019, 5(19), s.390-396.
• GÜLENER, Serdar/İBİŞ, Nemi: “Cumhurbaşkanlığı Sistemi”, SETA Analiz, 2017, (190), s.7-25.
• KESKİNSOY, Ömer: 1982 Anayasasına Göre Cumhurbaşkanının Statüsü ve Sorumluluğu, Savaş Yayınevi, Ankara, 2013.
• KILIÇ, Abbas: “Siyasi Sorumluluk Kurumunun Hükümet Sistemleri Açısından Değerlendirilmesi”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 2016, (8), s.269-299.
• KOCA, Mahmut/ÜZÜLMEZ, İlhan: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 9. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2016.
• KÜÇÜK, Adnan: Türkiye’de Başkanlık Sistemi, Adres Yayınları, Ankara, 2020.
• KÜÇÜK, Adnan: “Ak Parti’nin Başkanlık Sistemi Modelinin ABD’deki Başkanlık Sistemi Modelinden Farklılık Arz Eden Yönleri”, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2016, 6(1), s.25-64.
• KÜÇÜK, Adnan: “Yeni Anayasa Değişikliği İle Getirilmek İstenen Türkiye’ye Özgü Başkanlık Sistemi: Korkular, Algılar, Beklentiler”, Liberal Düşünce Dergisi, 2017, (85), s.157-189.
• ÖZBEK, Veli Özer/DOĞAN, Koray/BACAKSIZ, Pınar/TEPE, İlker: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 9. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2018.
• ÖZBUDUN, Ergun: Türk Anayasa Hukuku, 19. Basım, Yetkin Yayınları, Ankara, 2019.
• ÖZER, Atilla: Anayasa Hukuku, 6. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2016.
• ÖZTÜRK, Namık Kemal: “Amerikan Başkanlık Sistemi ve Bürokrasi”, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi: Kamu Yönetiminde Değişim, (Ed. Yüksel DEMİRKAYA), Hiperyayın, İstanbul, 2018, s.199-247.
• ÖZTÜRK, Namık Kemal: Anayasa Hukuku, 2. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2019.
• TANÖR, Bülent/YÜZBAŞIOĞLU, Necmi: 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, 19. Bası, Beta Yayınları, İstanbul, 2019.
• TAŞDÖĞEN, Salih: “Cumhurbaşkanının Cezai Sorumluluğu”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (Prof. Dr. Durmuş TEZCAN’a Armağan), 2019, 21(Özel Sayı), s.1293-1324.
• TAŞKIN, Ş. Cankat: “1982 Anayasası’nda Cumhurbaşkanının Sorumsuzluğu”, TBB Dergisi, 2011, (2), s.384-418.
• TUNÇ, Hasan: Türk Anayasa Hukuku, 2. Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara, 2019.
• TUNÇ, Hasan: Anayasa Hukuku Genel Esaslar, Gazi Kitabevi, Ankara, 2018.
• USLU, Ferhat: Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine Göre Türk Anayasa Hukuku, 2. Baskı, Adalet Yayınları, Ankara, 2019.
• YILDIZ, Abdulkadir: “Cumhurbaşkanlığı Sisteminde Cumhurbaşkanının Sorumluluğu Meselesi”, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2019, 9(1), s.1-20.