Evaluation of The Regulations For Judicial Independence and Impartiality in Terms of Turkish Law and Roman Private Trial System

Yıl 2015, Cilt: 6 Sayı: 2, 369 - 400, 13.07.2016

Ahmet Karakocalı

Öz

If the law should not be applied as the rules introduced by legislators and behavior contrary to the rules of law are not controlled in a legal system which is based on justice, then the question whether the law is fair comes to the mind. During the Roman Empire, it was assumed that such control could be possible by means of procedural law rules and judicial bodies as it is today, and at the present time judge who was called as iudex by Romans is assigmed and authorized for the resolution of disputes. The aim of this study is to evaluate independence and impartiality of the judiciary, as it means today, in terms of Roman justice and around topics such as general features and changes of the private trial system which applied from the founding of the Roman state, selection appointment and qualifications of judges (iudex) in Rome. Thus Roman law rules which are indirectly considered to be related to judges’ (iudex) impartiality and judicial independence would be compared with the rules of our legal system related to judicial independence and would be able to draw some conclusions

Anahtar Kelimeler

Roman law, Turkish law, judiciary, the independence of the judiciary, impartiality of the judge

Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığına İlişkin Düzenlemelerin Türk Hukuku ve Roma Özel Yargılama Sistemi Bakımından Değerlendirilmesi

Öz

Adâlet temeline dayanan bir hukuk sisteminde, kanun koyucular tarafından getirilen kurallar gereği gibi uygulanmaz ve hukuk kurallarına aykırı davranışlar denetlenmezse, hukukun âdil olup olmadığı sorgulanmaya başlanır. Günümüzde olduğu gibi Roma İmparatorluğu döneminde de böyle bir denetimin yargılama hukuku kuralları ve yargı organları aracılığı ile yapılabileceği kabul edilerek, günümüzde hâkim, Romalılar’da ise iudex olarak adlandırılan kişiler uyuşmazlıkların çözümünde görevli ve yetkili kılınmıştır. Bu çalışmanın amacı Roma devletinin kuruluşundan itibaren karşımıza çıkan özel yargılama sisteminin genel özellikleri ve geçirdiği değişiklikler, Roma’da hâkimlerin (iudex) seçilmesi, atanması ve nitelikleri gibi konu başlıkları etrafında, günümüzdeki anlamıyla yargının bağımsızlığının değerlendirilmesidir. Böylelikle doğrudan olmasa dahi dolaylı yoldan hâkimlerin (iudex) tarafsızlığına ve yargının bağımsızlığına ilişkin olduğu kabul edilen Roma hukuku kuralları ile hukuk sistemimizde hâkimlerin tarafsızlığına ve yargının bağımsızlığına ilişkin olarak getirilen kuralları karşılaştırmak ve bazı sonuçlar çıkarmak mümkün olacaktır

Anahtar Kelimeler

Roma hukuku, Türk hukuku, yargı, yargının bağımsızlığı, hâkimin tarafsızlığı

Kaynakça

• Barak, Aharon. The Judge in a Democracy , Princeton University Press, 2. baskı, Princeton, 2008.
• Berger, Adolf. Encyclopedic Dictionary of Roman Law, Transactions of the American Philosophical Society, New Series, (333-809), Vol. 43, No. 2, 1953.
• Boran Güneysu, Nilüfer. Medeni Usul Hukukunda Karar, Adalet Yayınevi, Ankara, 2014.
• Centel, Nur. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine Göre Mahkemelerin Bağımsızlığı İle Tarafsızlığı ve Türk Hukuku, Prof. Dr. Nurullah Kunter’e Armağan, Beta Yayınevi, İstanbul, 1998.
• Cicero, Marcu Tullius. Pro. P. Sulla Oratio, Çev. D.H. Berry, Cambridge University Press, Cambridge, 1996.
• Crook, John Anthony. Law and Life of Rome, Cornell University Press, New York, 1967.
• Declareuil, Joseph. Rome The Law Giver, Alfred A. Knopf, New York, 1926.
• Di Marzo, Salvatore. Roma Hukuku (Çev. Ziya Umur), İÜHF Yayınları, İstanbul, 1959.
• Gönenç, Levent. Yargının Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı, TEPAV Anayasal Çalışma Metinleri, 2011.
• Güneysu, Gökhan. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Hakimin Tarafsızlığı, Ankara Barosu Uluslararası Hukuk Kurultayı, 2012.
• Hunter, William Alexander. A Systematic and Historical Exposition of Roman Law In the Order of a Code, Sweet and Maxwell Ltd., London, 1920,.
• Johnston, David. Three Thoughts on Roman Private Law and the Lex Irnitana, The Journal of Roman Studies, (62-77), Vol. 77, 1987.
• Karadeniz Çelebican, Özcan. Roma Hukuku-Tarihi Giriş, Kaynaklar, Umumi Mefhumlar, Hakların Himayesi, Yetkin Yayınları, Ankara, 2005.
• Karakocalı, Ahmet. Roma Hukukunda Hakim ve Sorumluluğu, Yetkin Yayınları, Ankara, 2011.
• Kaser, Max. Roman Private Law, Çev. Rolf Danenbring, Butterworths&Co. Ltd., London, 1968.
• Kelly, John Maurice. Roman Litigation, Clarendon Press, Oxford, 1966.
• Keskin, Serap. Yargıç Bağımsızlığı,” Prof. Dr. Nurullah Kunter’e Armağan, Beta Yayınevi, İstanbul, 1998.
• Kocourek, Albert. The Formula Procedure of Roman Law, Virginia Law Review, Vol. 8, No. 6, (434-444), 1922.
• Küçükgüngör, Erkan. Roma Özel Hukukunda Delil ve İspat, Ali Bozer’e Armağan, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara, 1998.
• Monahan, M. A., The Problem of ‘The Judge Who Makes The Case His Own: Notions Of Judicial Immunity And Judicial Liability in Ancient Rome, The Catholic University Law Review, (429-448),Vol. 49, 2000.
• Montesquieu, Kanunların Ruhu Üzerine - Cilt I, Çev. Fehmi Baldaş, Ekinci Matbaası, İstanbul, 1998.
• Mumcuoğlu, Maksut. Hukuk Devletinde Bağımsız Yargının Yeri ve Bağımsız Yargının Türkiye’de Gelişimi, Ankara Barosu Dergisi, (262-306), Cilt no 46, Sayı no 2, Yıl 1989.
• Özbek, Mustafa. Avrupa Konseyince Adâlet Hizmetlerinin Etkinliğinin Arttırılması İçin Öngörülen Tedbirler,” AÜHFD, (207-292), Cilt no 55, Sayı no 1, Yıl 2006.
• Özen, Muharrem. Yargı Bağımsızlığını Zedeleyen Düzenleme, Uygulamalar ve Bağımsızlığı Sağlamaya Yönelik Çözüm Önerileri, Ankara Barosu Dergisi, (31-65), Yıl 68, Sayı no 2010/1.
• Rodger, Alan. The Lex Irnitana and Procedure in the Civil Courts, The Journal of Roman Studies, (74-90), Vol. 81, 1991.
• Sohm, Rudolf. The Institutes of Roman Law, Çev. James C. Ledlie, Gorgias Press, New Jersey, 2002.
• Söğütlü Erişgin, Özlem. Roma Hukuku’nda Yargıcın Reddi, AÜHFD, (97-115), Cilt no 51, Sayı no 1, Yıl 2002.
• Türkoğlu Özdemir, Gökçe. Roma Hukukunda Hâkimin Sorumluluğu, M.Ü.H.F Hukuk Araştırmaları Dergisi, (275-302), Cilt no 14, Sayı no 4, Yıl 2008.
• Umur, Ziya. Roma Hukuku Lügatı, İÜHF Yayınları, İstanbul, 1983. (Lügat)
• Umur, Ziya. Roma Hukuku-Umumi Mefhumlar, Hakların Himayesi, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1970.
• Ünver, Yener. Yargı Bağımsızlığı Açısından Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu, İÜHFM, (153-196), Cilt no 53, Sayı no 1-4, Yıl 1988-1990.
• Watson, Alan. Ancient Law and Modern Understanding, The Universty of Georgia Press, Athens, 1998.