Tasarım ve Haksız Rekabet Hukuku Açısından Yedek Parçaların Korunması ve Türkiye'nin Ekonomi Politik Tercih Sorunu

Yıl 2015, Cilt: 6 Sayı: 4, 739 - 774, 13.07.2016

Hamdi Pınar

Öz

AB Komisyonu, tamir amaçlı yedek parçalara ilişkin 14 Eylül 2004 tarihinde bir taslak yayımlamıştır. Bunun amacı AB içinde yedek parçaların tasarım korumasından vazgeçilmesidir. Bu liberalleşme sayesinde yedek parça piyasasında tüketicilerin yararına olarak ucuz ürünlere ulaşımı mümkün olacak ve rekabet ortamı iyileştirilecektir. Zira tasarım hukukunda yedek parça korumasının, bu ürünün teknik işlevi ve kalitesiyle hiçbir ilgilisi bulunmamaktadır. Bu liberalleşme süreci henüz tamamlanamamıştır. AB Komisyonu, 21 Mayıs 2014 tarihinde 98/71 s. Yönerge’nin değiştirilmesine ilişkin taslağı geri çekmiştir. Türk hukukunda yürürlükteki mevzuata göre belli bir süre (3 yıl) geçtikten sonra tamir amaçlı kullanım amacıyla yedek parça (must match) üretimi mümkündür. Türk hukukunun mehazı olan AB hukukundaki bu tartışmalardan sonra Türkiye’nin bu alandaki mevzuatını yeniden gözden geçirmesi gereklidir. Zira Türk otomotiv pazarında satılan araçların %78’i ithal otomobildir. Ancak Türkiye’de yaygın ve güçlü bir otomotiv yan sanayii bulunmaktadır. Buna rağmen korumacı bir düzenlemenin hâkim olduğu Türkiye’de zamanla yedek parça üretiminin ağırlıklı olarak montaja yönelik bir üretim şekli aldığı ve bağımsız yedek parça üreticilerinin araştırmalarıyla da ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada bu tartışmalar ve değerlendirmeler ayrıntılı incelenerek Türk otomotiv ve yedek parça pazarı açısından olması gereken korumanın sınırı ve hukuki düzenlemeye dönük öneriler getirilecektir

Anahtar Kelimeler

AB Hukuku, Türkiye, Tasarım Hukuku, Otomotiv sektörü, Yedek Parça, Görsel Zorunluluk Arz Eden Yedek Parçalar (must match)

Protection of Spare Parts in Terms of Design and Unfair Competition Law and Turkey's Problem of Political Economy Preference

Öz

On 14th September 2004, the EU Commission has issued a draft regarding spare parts for reparation, the purpose of which is to renounce the design protection of spare parts within the EU. Through this liberation, consumers in the spare parts market would be enabled to access lowpriced goods, which would be to their benefit. Moreover, competitive environment would be enhanced, since the protection of spare parts through design law does not have any effect on its technical function or its quality. Unfortunately, this liberalization process could not be finalized. The EU Commission, on 21 May 2014, has withdrawn the draft that aimed to amend Directive 98/71. According to Turkish Law, it is possible to manufacture spare parts (must match) for reparation purposes after 3 years. After the abovementioned discussions that has taken place in the EU, Turkish law, of which the predecessor is EU Law, has to be revaluated regarding the matter. 78% of the automobiles sold in Turkish automotive sector are imported. However, there is a strong a widespread subsidiary industry. Nevertheless, market studies have revealed that, due to the existence of protective legal rules in Turkey, manufacturing of spare parts had evolved into a manufacturing based on assemblage, and that the market shares of independent spare part manufacturers had declined. In this work, discussions and various arguments regarding the issue will be analysed in depth. Furthermore, the ought-to-be legal rules and limits to protection appertaining to Turkish automotive and spare parts markets will be presented

Anahtar Kelimeler

EU law, Turkey, design law, automotive sector, spare part, must match

Kaynakça

• Drexl, Josef / Hilty, Reto / Kur, Annette: Designschutz für Esatzteile – Der Kommissionsvorschlag zur Einführung einer Reperturklausel, GRUR Int. 2005, s. 449 vd.;
• Eekhoff, Johann / Fischer, Hana / Jänsch, Janina / Roth, Steffen J.: Eine Reperaturklausel erhöht die Effizienz am Markt für sichtbare Kfz-Ersatzteile –Disignschutz wird nicht beeinträchtigt–, Köln 29.11.2007, s. 30 vd, (https://www.iwp.unikoeln.de/fileadmin/contents/dateiliste_iwpwebsite/publikationen/sonstige_publikationen/iwpStudie_Reparaturklausel_29.11.07.pdf erişim: 15.9.2015).
• Ohly, Ansgar: Designschutz im Spannungsfeld von Geschmacksmuster-, Kennzeichen- und Lauterkeitsrecht, GRUR 2007, s. 731 vd.
• Pınar, Hamdi: Uluslararası Rekabette Fikri Mülkiyet Haklarının Önemi ve Türkiye, İstanbul Ticaret Odası Yayını No: 2004/71, İstanbul 2004 (www.ito.org.tr);
• Pınar, Hamdi: Fikrî Mülkiyet Hakları ve Rekabet Hukuku, Rekabet Dergisi 2005, Sa. 23, s. 36 vd. (www.rekabet.gov.tr); Pınar, Hamdi: Reklam ve Satış Yöntemlerine İlişkin Haksız Rekabet Hâlleri, [Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Özel Sayı 2012 (Baskı 2013), C.18, sa.2, s. 132 vd.
• Pilla, Marcus: Der Schutz von Ersatzteilen zwischen Geschmacksmuster- und Kartellrecht, Eine rechtsvergleichende Studie zum italienischen, deutschen und europaischen Recht unter besonderer Berucksichtigung der Schutzrechtsfunktion im Geschmacksmusterrecht, Berlin 2000
• Straus, Joseph: Ende des Geschmacksmusterschutzes für Ersatzteile in Europa? Vorgeschlagene Änderungen der EU Richtlinie: Das Mandat der Kommission und seine zweifelhafte Ausführung, GRUR Int. 2005, s. 965 vd.;
• Suluk, Cahit: Yedek Parça Tasarım Hakkının Korunması, Ankara 2001 (kısaca: Yedek Parça);
• Suluk, Cahit: Tasarımların Onarım Amaçlı Kullanımı, Batider 2001, C. XXI, Sa. 2, s. 269 vd.;
• Suluk, Cahit: Yedek Parça Tasarımlarının Korunması ya da Otomotiv Yan Sanayiinin Var Olma Mücadelesi, Ankara Barosu Uluslararası Hukuk Kurultayı 2002: Fikrî Haklar ve Rekabet Hukuku Ankara 2002, s. 541 vd.;
• Suluk, Cahit: Tasarım Hukuku, Ankara 2003
• Suluk, Cahit / Orhan, Ali: Uygulamalı Fikri Mülkiyet Hukuku, C. III: Tasarımlar, Ankara 2008;
• Suluk, Cahit: A Comparative Law Perspective of the Protection of Unregistered Industrial Products Under Turkish Unfair Competition Law, IIC 2012, s. 825 vd.;
• Şehirali Çelik, Feyzan Hayal: Tasarımların Haksız Rekabet Hükümlerine Göre Korunması, Ankara 2014;
• Tekinalp, Ünal: Fikrî Mülkiyet Hukuku, 4. B., İstanbul 2005
• AB Komisyonu: “Commission proposes enhancing competition in the market for replacement parts for cars: Frequently Asked Questions”, Brüksel 14.9.2004,
• (http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-04- 215_en.htm, erişim: 15.9.2015).
• ECAR (European Campaign fort he Freedom of the Automotive Parts and Rapair Market): Freier Wettbewerb und faire Preise für Kfz-Ersatzteile, Design für ein modernes Europa: zum Vorteil für Europas Verbraucher und zur eu.com/pdf/ECAR%20Brochure%20final%20DE.pdf, erişim: 15.9.2015).
• Rekabet Kurumu: 2005/4 Sayılı Motorlu Taşıtlar Sektöründeki Dikey Anlaşmalar ve Uyumlu Eylemlere İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği’inin Açıklanmasına Dair Kılavuz, s. 36 (http://www.rekabet.gov.tr/File/?path=ROOT%2F1%2FD ocuments%2FBa%C5%9Fvuru+Rehberi%2Fmotorluk%C 4%B1lavuz.pdf, erişim: 15.9.2015)
• Rekabet Kurumu: 2005/4 Sayılı Motorlu Taşıtlar Sektöründeki Dikey Anlaşmalar ve Uyumlu Eylemlere İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği’nin Revizyonu Çalışmaları Çerçevesinde Kamuoyuna Duyuru, (http://www.rekabet.gov.tr/trTR/Guncel/20054-Sayili-Motorlu-Tasitlar-SektorundekiDikey-Anlasmalar-Ve-Uyumlu-Eylemlere-Iliskin-GrupMuafiyeti-Tebliginin-Revizyonu-CalismalariCercevesinde-Kamuoyuna-Duyuru erişim: 15.9.2015)
• Rekabet Kurumu: Motorlu Taşıtlar Sektör Araştırması Raporu, 07.05.2014 (Hazırlayanlar: Recep Gündüz / Canan İçel / Zeynep Şengören / Gülçin Dere), (http://www.rekabet.gov.tr/File/?path=ROOT%2F1%2FD ocuments%2FSayfalar%2Fmotorlutas%C4%B1t.pdf, erişim: 15.9.2015);
• TAYSAD Sektör Raporu, Haziran 2014 (http://www.taysad.org.tr/uploads/dosyalar/04-08-2014- 03-32-2014-HAZIRAN-TAYSAD-SEKTORRAPORU.pdf, erişim: 15.11.2014).
• TC Ekonomi Bakanlığı (2012): “Otomotiv Ana ve Yan Sanayii Sektörü”, s. 5 (http://www.kutso.org.tr/wpcontent/uploads/2014/11/otoyansanayi.pdf, erişim: 15.9.2015).