KOVİD-19 OLGUSU ÇERÇEVESİNDE, BİR SALGIN HASTALIĞIN MENŞEİ OLAN DEVLETİN ULUSLARARASI SORUMLULUK HUKUKU KURALLARI BAKIMINDAN DURUMU

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 2, 436 - 454, 31.12.2020

Esra Katıman

Öz

Dünya çapında eşi benzeri görülmemiş olan bir salgın hastalıkla (Kovid-19) mücadele devam ederken hastalığın uluslararası boyutu, hastalıkla mücadele sırasında devletler tarafından alınan önlemler, hastalık sebebiyle ortaya çıkan büyük insan kayıpları, doğan maddi ve manevi zararlar durumun uluslararası hukukta nasıl ele alınması gerektiğinin sorgulanmasına neden olucu boyuttadır. Hastalığın çıkış yerinin belirli olması, konunun Dünya Sağlık Örgütü koordinasyonunda ele alınması, devletlerin acil önlemler almaya davet edilmesi ve konu ile ilgili uluslarararası andlaşmaların varlığı gibi bir dizi unsur, hastalıkla ilgili önlemler ve salgının idaresi konusunu, uluslararası sorumluluk hukuku alanına sokmaktadır. Uluslarararası sorumluluk hukuku kuralları çerçevesinde, Çin Halk Cumhuriyeti’nin salgın hastalığın ortaya çıktığı ülke olarak durumunun incelendiği bu çalışmada, sırasıyla, konu ile ilgili uluslararası sorumluluk hukuku kuralları, mevcut durumun sözkonusu kurallar çerçevesi içinde analizi ve muhtemel uluslararası ihtilaf çözüm yollarının neler olduğu saptanmaya çalışılmıştır. Henüz bu konuda ortaya çıkmış devletlerarası bir hukuki uyuşmazlık bulunmaması sebebiyle, çalışmada, spekülatif çıkarımlar yapmaktan kaçınmak amacıyla, benzer durumlar için, mutatis mutandis, verilmiş uluslararası yargı kararları ve diğer uluslarararası çözüm mekanizmalarının yine benzer durumlardaki kararları çalışmanın merkezine alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Korona virüs, Dünya Sağlık Örgütü, devlet sorumluluğu, Uluslararası Hukuk Sorumluluk Kuralları, Salgın Hastalıklar, Çin Halk Cumhuriyeti, Birleşmiş Milletler Örgütü

IN THE CONTEXT OF THE COVID-19 PANDEMIC, THE SITUATION OF THE STATE THE ORIGIN OF THE INFECTIOUS DISEASE WITH REGARD TO THE GENERAL RULES GOVERNING THE INTERNATIONAL RESPONSIBILITY OF STATES

Öz

While fighting an epidemic unprecedented worldwide, the international dimension of the disease (Covid-19), the measures taken by the states during the battle against the disease, the massive human losses caused by the disease, and the material and moral damages arising are causing a questioning on how the situation should be handled in international law. Several factors, such as the determination of the origin of the disease, the issue being tackled under the coordination of the World Health Organization, and the invitation of the states to take urgent measures, carry the issue of the emergence and spread of the epidemic to the area of international responsibility. In this study, examining the situation of the People's Republic of China as a country where the epidemic disease occurs within the framework of international liability law rules, it is tried to determine the international liability law rules related to the subject, the analysis of the current situation within the framework of these rules and the possible ways of international dispute resolution. Due to the lack of a legal dispute that has emerged on this issue yet, in order to avoid making speculative inferences in the study, mutantis mutandis, international judicial decisions, and other international solution mechanisms for similar situations are taken into the center of the study.

Anahtar Kelimeler

Coronavirus, Epidemics, İnternational Legal Responsibility Rules, People Republic of China, United Nations Organization, World Health Organization

Kaynakça

• BARDONNET Daniel: “L'état des ratifications des Conventions de La Haye de 1899 et de 1907 sur le règlement des conflits internationaux”, Annuaire français de droit international, volume 7, 1961. pp.726-741.
• CHINKIN, Christine-BAETENS, Freya (Ed.): Sovereignty, Statehood and State Responsibility Essays in Honour of James Crawford, Cambridge University Press, Cambridge 2015.
• CRAWFORD, James: The International Law Commission’s Articles on State Responsibility, Cambridge University Press, Cambridge, 2002.
• CRAWFORD, James-PELLET Alain-OLLESON, Simon: The Law of International Responsibility, Oxford Commentaries on International Law, Oxford 2010.
• DUPUY, Pierre-Marie (Ed.): Obligations Multilatérales, Droit Impératif et Responsabilité Internationale des États, Paris, 2003.
• DÜLGER, Kenan: Devletin Uluslararası İnsancıl Hukukun İhlalinden Doğan Sorumluluğu, Beta Yayınevi, İstanbul 2015.
• ERDEM, Merve: “Özel Hukuk Kişilerinin Faaliyetlerinden Dolayı Devletlerin Uluslararası Sorumluluğu: Bir Hukuk Jimnastiği”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı:143, 2019, s.309-330.
• ERKİNER, Hakkı Hakan: “Bir Uluslararası Örgütün Uluslarası Hukuka Aykırı Bir Davranışından Ötürü Bir Üye Devletin Uluslararası Sorumluluğu”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 32(2), 2017, s.61-86.
• ERKİNER, Hakkı Hakan: Devletin Haksız Fiilden Kaynaklanan Uluslararası Sorumluluğu, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2010.
• ERTUĞRUL, Ümmühan Elçin: Uluslararası Hukukun Emredici Normlarından Doğan Yükümlülüklerin Ciddi İhlallerinden Devletin Sorumluluğu, Yetkin Yayınları, Ankara Mayıs 2012.
• GİŞİ, Selçuk: “Uluslararası Sürekli Adalet Divanı’nın Chorzow Fabrikası Kararı ve Uluslararası Sorumluluk”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XX(3-4), 2016, s.15-43.
• NOLLKAEMPER, André-PLAKOKEFALOS, Illias: Principles of Shared Responsibility in International Law, Cambridge University Press, Cambridge, 2017.
• PAZARCI, Hüseyin: Uluslararası Hukuk, Turhan Yayıncılık, 18. Baskı, Ankara Kasım 2019.
• RAGAZZI, Mairizio: International Responsibility Today: Essays in Memory of Oscar Schachter, The Hague, 2005.
• RENÇBER, Kamuran: Uluslararası Hukuk, Dora Yayıncılık, Bursa 2016.
• SAMANCI Uğur: “Uluslararası Sağlık Tüzüğü (2005) ve Hukuki Niteliği”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 16(2), 2014 (Basım yılı: Şubat 2016), s.113-169.
• SHAW Malcolm N.: Uluslararası hukuk, 8. Baskı, Çeviri Editörü İbrahim KAYA, Türkiye Bilimler Akademisi, 2018.
• SUR, Melda: Uluslararası Hukukun Esasları, Beta Yayınları, 9. Baskı, İstanbul 2015.
• UZUN, Elif: Milletlerarası Hukuka Aykırı Eylemlerinden Dolayı Devletin Sorumluluğu, Seçkin Yayıncılık, 2. Baskı, Ankara Mayıs 2016.
• Ahmadou Sadio Diallo (République de Guinée c. République démocratique du Congo),19.06.2012.
• Construction d'une route au Costa Rica le long du fleuve San Juan (Nicaragua c. Costa Rica), 16.12.2015.
• Délimitation maritime et des questions territoriales entre le Qatar et Bahreïn, Rec.1994, § 23.
• Des Usines de pâte à papier sur le fleuve Uruguay (Argentine c. Uruguay), UAD, Recueil 2010 (I), p.55-56.
• Détroit de Corfou (Royaume Uni c. Albanie), fond, arrêt, C.I.J. Recueil 1949, p.22.
• Différend territorial (Libye/Tchad), Recueil 1994, not., § 31.
• Frontière terrestre et maritime entre le Cameroun et le Nigéria, Recueil 2002, § 263.
• Gabcikovo Nagymaros Projesi (Macaristan v. Slovakya) davasında olduğu gibi. UAD, Gabcikovo Nagymaros Projesi Davası (Macaristan v. Slovakya), 25 Eylül 1997.
• https://legal.un.org/avl/pdf/ha/sicj/icj_statute_f.pdf; türkçe metin için, http://www.unicankara.org.tr/doc_pdf/adalet_divani.pdf (ET.15.05.2020)
• https://www.icj-cij.org/fr/etats-admis-a-ester (ET.15.05.2020)
• Plateau continental de la Mer Egée, Rec. 1978, §§ 95-98.
• Uluslararası Hukuka Aykırı Fiiller için Devletlerin Sorumluluğuna İlişkin Maddeler Tasarısı”. Özgün adı, Projet d’articles sur la responsabilité de l’État pour fait internationalement illicite, A/56/10 (2001); bkz. Projet d’articles sur la responsabilité de l’Etat pour fait internationalement illicite et commentaires y relatifs, 2001. Annuaire de la Commission du droit international, 2001, vol. II (2), s. 165.