ROMA HUKUKUNDA AESTIMATUM KURUMUNUN UYGULAMA ALANI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2021, Cilt: 12 Sayı: 2, 824 - 839, 31.12.2021

Sevgi Kayak

https://doi.org/10.21492/inuhfd.993340

Öz

Aestimatum, bir malın ona bir değer biçilerek satılması maksadıyla bir başka kimseye bırakıldığı ve bunun karşılığında malı devralan kimsenin malı sattığı takdirde kararlaştırılan bedelini ödemeyi, satamadığında ise malı iade etmeyi üstlendiği bir sözleşmedir. Roma hukukunda “aestimatum” olarak isimlendirilen bu sözleşme, günümüz hukukunda doktrindeki yaygın ismiyle “satış için bırakma sözleşmesi” olarak bilinir. Aestimatum Klasik hukuk kaynaklarında D.19.3’teki “De Aestimatoria” başlığına ayrılan metinler ile D.19.5’teki “De Praescriptis Verbis” başlığına ayrılan metinlerde düzenlenmiştir. Aestimatum ile ilgili pek çok konu tartışmalıdır. Aestimatum kavramının hukukî niteliği de çok tartışmalıdır. Bize göre aestimatum Klasik hukuktan beri bilinen ve bu dönemde incerti bir dava ile korunan ve Iustinianus hukukunda isimsiz sözleşmeler arasına dahil edilen bir sözleşmedir. Bugünkü hukukumuzda ticarî temsil, ticarî vekillik, pazarlamacılık gibi kurumlar birbirinden ayrılmıştır ve işlevleri de az çok farklılaşmıştır. Oysa Roma’da bu kurumlar kesin çizgilerle birbirinden ayrılmış değildir. Doktrinde ileri sürüldüğü üzere, modern ticaret hukukundaki ticarî temsil, komisyonculuk, pazarlamacılık gibi kurumlara ilişkin boşluk aestimatum tarafından doldurulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Aestimatum, İsimsiz Sözleşme, Satış İçin Bırakma Sözleşmesi, Ticarî Temsil, Ticarî Vekil

AN EVALUATION ON THE APPLICATION FIELD OF THE AESTIMATUM INSTITUTION IN ROMAN LAW

Öz

Aestimatum is the transaction that serves to transfer the merchandise a predetermined value of to a third person for sale. The person who takes over the good is obliged to pay the pre-agreed price if he sells the good; if he cannot sell the goods, he must return the good. This contract, which is called aestimatum in Roman law, is commonly referred to “consignment sale” contract in Turkish doctrine. Aestimatum is not a contract regulated in modern Turkish law. This contract is among the innominate contracts. Aestimatum, unlike Turkish law, is a specially arranged contract in Roman Law. The aestimatum is arranged in the texts to the title of “De Aestimatoria” in D.19.3 and in the texts devoted to the title of “De Praescriptis Verbis” in D.19.5 in the classical legal sources. The legal nature of the institution of aestimatum is also very controversial. In today's law, institutions such as commercial representation and mobile merchant officer are separated from each other and their functions are more or less differentiated. However, in Rome, these institutions were not strictly separated from each other. As it is argued in the doctrine, the gap in modern commercial law regarding institutions such as commercial agency (Codes des Obligations Turkish article 547), brokerage (COT art.532), agent mercantile (COT art.448 et ss.) and has been filled by the aestimatum.

Anahtar Kelimeler

Aestimatum, Innominate Contract, Consignment Sale, Commercial Representation, Procuration

Kaynakça

• ACAR, Faruk: “Sınırlı Ehliyetsizlerin Ticarî Mümessil Olarak Tayini Sorunu”, Selahattin Sulhi Tekinay’a Armağan, İstanbul 1999, s.1-3.
• ACCARIAS, C.: Précis De Droit Romain, Des Institutes De Justinien, Tome II, 4.édition, Paris 1891.
• AKYOL, Şener: Borçlar Hukuku, Özel Borç İlişkileri, I.Fasikül, İstanbul 1984.
• ARSEBÜK, Esat: Borçlar Hukuku, Cilt 1-2, 3.Bası, Ankara 1950.
• BESELER, Beitrage zur Kritik der Römischen Rechsquellen, 3, 1910-1913.
• BİRSEL, Mahmut T.: “Ticarî Mümessil Tarifinde Şahsi Unsur”, BATİDER, 2(1), 1963, s.1-13.
• BUCKLAND, W. W.: “Aestimatum”, Law Quarterly Review, 43(1), 1927, s.74-80.
• CHAUDET, François: Condictio Causa Data Causa Non Secuta Critique Historique De L’Action En Enrichissement Illégitime de L’Art.62 al.2 CO., Lausanne 1973.
• COLLINET, Paul: La Nature Des Actions Des Interdits Et Des Exceptions Dans L’Oeuvre De Justinien, 1947.
• CUQ, Edouard: Manuel Des Institutionis Juridiques Des Romains, 2.édition, Paris 1928.
• DE VILLIERS, Melius: “Notes on the Innominate and Real Contracts”, South African Law Journal, 42(1), 1925, s.26-31.
• DESJARDINS, Albert: “De L’Action Praescriptis Verbis”, RHD, 11, 1865, s.622-642.
• DI MARZO, Salvatore: Roma Hukuku, (Çev: Ziya Umur), 2.Baskı, İstanbul 1959.
• DOMANİÇ, Hayri: Ticaret Hukukunun Genel Esasları, Genişletilmiş 4. Bası, İstanbul 1988.
• EMİROĞLU, Haluk: “Roma Hukukunda Vekâlet ve Temsil”, AÜHFD, 52(1), 2003, s.101-111.
• ERDOĞMUŞ, Belgin: Roma Borçlar Hukuku Dersleri, İstanbul 2019.
• GIFFARD, A.: “Precarium, Condictio Incerti Et Actio Praescriptis Verbis” (“Precarium”), Studi In Onore Di Salvatore Riccobono, Nel XL Anno, Del Suo Insegnamento, II, Palermo, Art. Grafica G. Castiglio-Editore, 1936, s.275-281.
• GIFFARD, A.E.: “L’Actio Civilis Incerti et le Synallagma (D. 2, 14, 7)”, RHD, 4. Sèrie, 34, 1957, s.337-346 çevrimiçi www.jstor.org Erişim Tarihi: 27.08.2021, s.337-346.
• GIFFARD, A.E.: “Une Interpolation Prétendu Dans Dig. De Aestimatoria 19, 3, 1” (“Interpolation”), in Mélanges Henri Lévy-Bruhl, Paris 1959, s.135-139.
• GOMBEAUX, E.: “Des Répresantants De Commerce”, Annales De Droit Commercial, 20, 1996.
• GÖKTÜRK, Hüseyin Avni: “Koltukçu (=Gezginci) Sözleşmesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 8(1-2), 1951, s.524-548.
• GÜNAL, Nadi: Roma Hukukunda Var Olmayan Bir Borcun İfası Nedeniyle Sebepsiz Zenginleşme (Condictio Indebiti), Ankara 1996.
• HATEMİ/GÖKYAYLA, Borçlar Hukuku Genel Bölüm, 5. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul 2021.
• HERZOG, J. L.: “Les Agents Commerciaux Dans La Rome Antique”, Revue Trimestrielle De Droit Commercial, 18, 1965, s.61-68.
• IUSTINIANUS, Institutiones, Türkçe Metin: Ziya Umur, İstanbul, 1968.
• KAYA, Mehmet Ali: İlkçağ Tarihi ve Uygarlığı, 3.Basım, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2020.
• KOCAYUSUFPAŞAOĞLU, Necip: Borçlar Hukuku Dersleri, Birinci Fasikül, Hemen hemen hiç değiştirilmemiş 2.Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul 1985.
• KOSCHAKER, Paul/AYİTER, Kudret: Modern Özel Hukuka Giriş Olarak Roma Özel Hukukunun Anahatları, İzmir, 1993.
• KURTOĞLU, Seda: “Contractus Aestimatorius”, Ankara Barosu Dergisi, 14(6), 1957, s.250-253.
• LENEL, Otto: L’Edit Perpétuel, Ouvrage Traduit En Français Par Frédéric Peltier, Tome II, Paris, 1903.
• MEYLAN, Philippe: Origine Et Nature De L’Action Praescriptis Verbis, Lausanne, 1919.
• ORTOLAN, M.: Explication Historique Des Instituts, De L’Empereur Justinien, Tome III, 8.édition, Paris 1870.
• ÖCAL, Akar: “Türk Hukukunda Seyyar Tüccar Memurları”, ESADER, 5(1), s.355-361.
• ÖZDEMİR, Halide Gökçe: Vekâletsiz İş Görme (Negotiorum Gestio), Seçkin, Ankara, 2001.
• PETIT, Eugène: Traité Elémentaire De Droit Romain, 9.édition, Paris 1925.
• PIOTET, Paul: Le Contrat Estimatoire, Dit Soumission ou De Consignation (Trödelvertrag), Editions Stæmpfli & Cie, Berne 1967.
• RADO, Türkân: Roma Hukuku Dersleri, Borçlar Hukuku, Filiz Kitabevi, İstanbul 2019.
• SAYIN KORKMAZ, S. Bengi: Roma Hukukunda Vekâlet Sözleşmesi (Mandatum), Ankara 2014.
• SÖĞÜTLÜ ERİŞGİN, Özlem: Roma Hukukunda Tarihsel Gelişimi İçinde Contractus (Sözleşme) Kavramı ve Sözleşmesel Sorumluluk Ölçütleri, Ankara 2016.
• SÖĞÜTLÜ, Özlem: Roma Özel Hukuku, Ders Kitabı, Güncellenmiş 2.Baskı, Seçkin, Ankara 2021.
• TAHİROĞLU, Bülent/ERDOĞMUŞ, Belgin: Roma Hukuku Dersleri, İstanbul 2020.
• TAHİROĞLU, Bülent: Roma Borçlar Hukuku, İstanbul 2020.
• TANDOĞAN, Haluk, Borçlar Hukuku, Özel Borç İlişkileri (Özel Borç İlişkileri), I/1, Tümü Yeniden İşlenmiş ve Genişletilmiş Beşinci Bası, İstanbul 1988.
• TANDOĞAN, Haluk: “Satış İçin Bırakma Sözleşmesi” (“Satış İçin Bırakma Sözleşmesi”), BATİDER, 7(1), 1974, s.1-9.
• TEOMAN, Nebiyye: “Satım İçin Bırakma Sözleşmesi” Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 1987.
• THALLER, E.: “A Propos Du Contrat Estimatoire” dans Mélanges Appleton, 1903, s.639-655.
• TÜREL, Ege: “Roma Hukukundan Günümüze Hukuki Sebep ve Sinallagma İlişkisi”, Prof. Dr. Bülent Tahiroğlu’na Armağan, MÜHF-HAD, Özel Sayı, 23(3), 2017, s.3365-393.
• ULUSAN, İlhan: “İsviçre Hukukuyla Karşılaştırmalı Olarak Alman Hukukunda Prokurist” Ord. Prof. Dr. Halil Arslanlı’nın Anısına Armağan, İstanbul 1978, s.625-675.
• UMUR, Ziya: Roma Hukuku Lügatı (Lügat), İstanbul 1983.
• UMUR, Ziya: Roma Hukuku, Tarihi Giriş-Kaynaklar-Umumi Mevhumlar-Hakların Himayesi (Roma Hukuku), Filiz Kitabevi, İstanbul 1984.
• ÜLGEN, Hüseyin/HELVACI, Mehmet/KENDİGELEN, Abuzer/KAYA, Arslan/NOMER ERTAN, N. Füsun: Ticarî İşletme Hukuku, 4.Baskı, 2015.
• YOLAL, Oğuz: “Ticarî Vekil İle Benzer Kavramların Karşılaştırılması”, MÜHF-HAD, 26(2), 2020, s.1264-1304.