İRADE BOZUKLUĞU HALLERİNDEN KORKUTMADA KORKUTULANIN CULPA IN CONTRAHENDO SORUMLULUĞU KAPSAMINDA SAHİP OLDUĞU TAZMİNAT HAKKI

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 1, 79 - 93, 30.06.2022

Emre Köroğlu

https://doi.org/10.21492/inuhfd.1048297

Öz

Korkutma TBK m. 37-38'de düzenlenmektedir. Yine, bütün irade sakatlığı hallerinde uygulama alanı bulan TBK m. 39'da da korkutmayla ilgili çeşitli düzenlemeler yer almaktadır. İlgili hükümlere bakıldığında, ilk olarak TBK m. 37’de, taraflardan birinin, diğerinin veya üçüncü bir kişinin korkutması sonucu bir sözleşme yaptığı durumlarda, sözleşmeyle bağlı olmadığı ve üçüncü kişinin korkutması sebebiyle sözleşmeyle bağlı kalmak istemeyen korkutulanın hakkaniyet gerektiriyorsa sözleşmenin diğer tarafına tazminat ödemekle yükümlü olduğu belirtilmiştir. İkinci olarak, TBK m. 38’de, korkutmanın şartlarına yer verilerek, hangi durumlarda irade bozukluğu olarak korkutmanın bulunduğu ifade edilmiştir. Son olarak TBK m. 39’da ise, korkutulanın, korkutmanın etkisinin ortadan kalktığı andan başlayarak bir yıl içinde sözleşme ile bağlı olmadığını bildirmediği veya verdiği şeyi geri istemediği durumlarda, sözleşmeyi onamış sayılacağı ve korkutmadan dolayı bağlayıcılığı olmayan bir sözleşmenin onamış sayılmasının onun tazminat hakkını ortadan kaldırmayacağı açıklamıştır. Korkutulanın sahip olduğu tazminat hakkının hukuki dayanağını “haksız fiil sorumluluğu” ile “culpa in contrahendo sorumluluğu” oluştururken, sözleşmenin diğer tarafının sahip olduğu tazminat hakkının hukuki dayanağını ise “fedakarlığın denkleştirilmesi ilkesi” oluşturmaktadır. Görüldüğü üzere korkutmanın iki sonucu bulunmaktadır. Bunlar sözleşmenin iptali ve tazminattır. Çalışmamızda korkutulanın culpa in contrahendo sorumluluğu kapsamında sahip olduğu tazminat hakkı ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

İrade, İrade Bozukluğu, Korkutma, Culpa In Contrahendo Sorumluluğu, Tazminat

RIGHT OF COMPENSATION OF THE PARTY UNDER THREAT WITHIN THE SCOPE OF CULPA IN CONTRAHENDO LIABILITY IN THE THREAT (DURESS) AS A DEFECT IN CONSENT

Öz

The threat (duress) is stipulated by TCO art. 37-38. Similarly, there are various regulations regarding the threat in TCO art. 39, which is applicable in all cases of defect in consent. Considering the relevant provisions, firstly, according to TCO art. 37, where a party concludes a contract under threat of the other party or a third party, he/ she is not bound by the contract. Where the threat comes from a third party, the party under threat who wishes not to be bound by the contract is obliged to pay compensation to the other party of the contract in the interest of equity. Secondly, in TCO art. 38, the conditions of the threat are included, and it is stated in which situations the threat occurs as a defect in consent. Finally, in TCO art. 39, it is stated that in cases where the party under threat, it is deemed that the contract has been ratified unless the party declares not to be bound by the contract or reclaims restitution for the performance made within one year runs from the time that the effect of threat ended. Also, according to this article, the ratification of a contract that is not binding as a result of a threat does not abolish the right to claim compensation. While the legal basis of the right of compensation of the party under threat is "tort liability" and "culpa in contrahendo liability", the legal basis of the right of compensation of the other party of the contract is the "principle of balancing of sacrifices". As can be seen, a threat has two consequences. These are the recission of the contract and the compensation. In our study, the right of compensation of the party under threat within the scope of culpa in contrahendo liability has been examined.

Anahtar Kelimeler

Will, Defect In Consent, Threat (Duress), Culpa In Contrahendo Liability, Compensation

Kaynakça

• AKÇAAL, Mehmet: Sözleşme Sonrası Sorumluluk, 1. Baskı, Konya 2018.
• AKINCI, Şahin: Borçlar Hukuku Bilgisi, Genel Hükümler, 12. Baskı, Konya 2021.
• AKYOL, Şener: Borçlar Hukuku, Genel Hükümler I, İstanbul 1995.
• ANTALYA, O. Gökhan: Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, Cilt V/1, 1, Temel Kavramlar, Sözleşmeden Doğan Borç İlişkileri, Genişletilmiş 2. Baskı, İstanbul 2019.
• ARMBRÜSTER, Christian: Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, Band 1, Allgemeiner Teil, §§ 1-240, AllgPersönlR, ProstG, AGG, 8. Auflage, München 2018.
• AYAN, Mehmet: Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, Gözden Geçirilmiş 11. Baskı, Ankara 2016.
• BAYGIN, Cem: “Culpa In Contrahendo Sorumluluğu ve Amerikan Hukukundaki Uygulaması”, Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, 4(1-2), 2000, s.345-377.
• BECKER, Hermann: Berner Kommentar zum schweizerischen Privatrecht, Obligationenrecht, Allgemeine Bestimmungen, Art. 1-183 OR, 2. Auflage, Bern 1945.
• BERGER, Bernhard: Allgemeines Schuldrecht, 3. überarbeitete Auflage, Bern 2018.
• BİRSEN, Kemaleddin: Borçlar Hukuku Dersleri, Borçların Genel Hükümleri, 4. Bası, İstanbul 1967.
• BLUMER, Maja: Kurz Kommentar, Obligationenrecht, Art. 1-1186 OR, Basel 2014.
• BROX, Hans/WALKER, Wolf-Dietrich: Allgemeiner Teil des BGB, 42. neu bearbeitete Auflage, München 2018.
• BUCHER, Eugen: Schweizerisches Obligationenrecht, Allgemeiner Teil, 2. Auflage, Bern 1988.
• BUZ, Vedat: Medeni Hukukta Yenilik Doğuran Haklar, Ankara 2005.
• BUZ, Vedat: “6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun Genel Değerlendirilmesi”, Medeni Kanun’un ve Borçlar Kanunu’nun 90. Yılı Uluslararası Sempozyumu, I. Cild, Ankara 2017, s.203-209.
• CANSEL, Erol/ÖZEL, Çağlar: Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, Cilt I, 2. Baskı, Ankara 2017.
• DASSER, Felix: Orell Füssli Kommentar, Schweizerisches Obligationenrecht, 3. Auflage, Zürich 2016.
• DEMİRBAŞ, Harun: Türk Borçlar Kanunu’nda Korkutmanın (İkrah) Şartları ve Sonuçları, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2012.
• DEMİRCİOĞLU, Huriye Reyhan: Güven Esası Uyarınca Sözleşme Görüşmelerindeki Kusurlu Davranıştan Doğan Sorumluluk (Culpa In Contrahendo Sorumluluğu), Ankara 2009.
• DOĞAN, Murat/ŞAHAN, Gökhan/ATAMULU, İsmail: Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 2. Baskı, Ankara 2021.
• ERDOĞAN, İhsan: Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 3. Baskı, Ankara 2017.
• ERGÜN, Ömer: “Menfi Zarar”, Prof. Dr. Hüseyin Hatemi’ye 80. Yıl Armağanı, (80. Yıl Sempozyumu Tebliğleri), İstanbul 2018, s.127-151.
• ERGÜNE, Mehmet Serkan: “Culpa In Contrahendo Sorumluluğunda Olumlu Zararın Tazmini”, Prof. Dr. Rona Serozan’a Armağan, Cilt I, İstanbul 2010, s.909-926.
• ERGÜNE, Mehmet Serkan: Olumsuz Zarar, İstanbul 2008.
• EREN, Fikret: Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 24. Baskı, Ankara 2019.
• ERZURUMLUOĞLU, Erzan: Borçların Genel Kuralları, Ankara 1983.
• ETTER, Josef: Die Furchterregung nach schweizerischem Obligationenrecht, Freiburg 1954.
• FEYZİOĞLU, Feyzi Necmeddin: Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, Cilt I, 2. Bası, İstanbul 1976.
• FURRER, Andreas/MÜLLER-CHEN, Markus: Obligationenrecht, Allgemeiner Teil, 3. Auflage, Zürich 2018.
• FURRER, Andreas/MÜLLER-CHEN, Markus/ÇETİNER, Bilgehan: Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, İstanbul 2021.
• GAUCH, Peter/SCHLUEP, Walter R./SCHMID, Jörg: Schweizerisches Obligationenrecht, Allgemeiner Teil, Band I, 10. Auflage, Zürich 2014.
• GEZDER, Ümit: Türk/İsviçre Hukukunda Culpa in contrahendo Sorumluluğu, İstanbul 2009.
• GONZENBACH, Rainer: Culpa in contrahendo im schweizerischen Vertragsrecht, Bern 1987.
• GOTTINI, Melanie/VON DER CRONE, Hans Caspar: “Aufklärungspflicht im Rahmen von Art. 28 OR”, SZW, (4), 2017, s.509-520.
• GÜL, İbrahim: İrade Bozukluğunun Sonucu Olarak İptal Edilebilirlik, Ankara 2020.
• GÜMÜŞ, Mustafa Alper: Borçlar Hukukunun Genel Hükümleri, Ankara 2021.
• GÜNDÜZ, Şefika Deren: Olumlu Zarar, Yayınlanmış Doktora Tezi, İstanbul 2019.
• GÜNERGÖK, Özcan/KAYIHAN, Şaban: Borçlar Hukuku Dersleri, Genel Hükümler, İstanbul 2020.
• HATEMİ, Hüseyin: Borçlar Hukuku, Genel Bölüm, İkinci Cilt, Sözleşme Dışı Sorumluluk Hukuku, Gözden Geçirilip Genişletilmiş İkinci Bası, İstanbul 1998.
• HELVACI, İlhan: Turkish Contract Law, Cham 2017.
• HUGUENIN, Claire: Obligationenrecht - Allgemeiner und Besonderer Teil, 2. Auflage, Zürich 2014.
• İNAN, Ali Naim/YÜCEL, Özge: Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 4. Baskı, Ankara 2014.
• JÄGGI, Peter: “Zum Begriff Der Vertraglichen Schadenersatzforderung”, Festgabe für Wilhelm Schönenberger, Freiburg 1968.
• KALKAN OĞUZTÜRK, Burcu: Güven Sorumluluğu, İstanbul 2008.
• KARAKATSANES, Johannes: Die Widerrechtlichkeit in § 123 BGB, Berlin 1974.
• KARAKOCALI, Ahmet: Roma Hukukunda ve Türk Hukukunda Korkutma (Metus), Ankara 2016.
• KELLER, Max/SCHMIED-SYZ, Carole: Analyse Der Willensmängel, Basel/Frankfurt am Main 1995.
• KELLER, Max/SCHÖBI, Christian: Das Schweizerische Schuldrecht, Band I, Allgemeine Lehren des Vertragsrechts, 3. Auflage, Basel/Frankfurt am Main 1988.
• KILIÇOĞLU, Ahmet M.: Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 21. Bası, Ankara 2017.
• KLAUSBERGER, Kurt: Die Willensmängel im schweizerischen Vertragsrecht, Zürich 1988.
• KOCAYUSUFPAŞAOĞLU, Necip: Borçlar Hukuku, Genel Bölüm, Birinci Cilt, Borçlar Hukukuna Giriş, Hukuki İşlem, Sözleşme, 4. Basıdan 5. Tıpkı Bası, İstanbul 2010.
• KOLLER, Alfred: Schweizerisches Obligationenrecht, Allgemeiner Teil, 4. Auflage, Bern 2017.
• KÖHLER, Helmut: BGB Allgemeiner Teil, 42. Auflage, München 2018.
• KÖROĞLU, Emre: Türk Borçlar Hukukunda İrade Bozukluğu Hallerinden Korkutma, İstanbul 2020.
• KURŞAT, Zekeriya: Borçlar Hukuku Alanında Hile Kavramı, İstanbul 2003.
• KURŞAT, Zekeriya: “İrade Sakatlıkları”, Prof. Dr. İsmet Sungurbey’e Armağan, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Konferansları I, İstanbul 2014, s.241-274.
• KURŞAT, Zekeriya: İstanbul Şerhi, Türk Borçlar Kanunu, Yürürlük Kanunu, Cilt - I, Genel Hükümler, İstanbul 2018.
• LARENZ, Karl: Lehrbuch des Schultrechts, Erster Band, Allgemeiner Teil, 14. Auflage, München 1987.
• LARENZ, Karl/WOLF, Manfred: Allgemeiner Teil des Bürgerlichen Rechts, 9. Auflage, München 2004
• LORENZ, Stephan: “Grundwissen-Zivilrecht: Willensmängel”, Juristische Schulung, 2012, s.490-493.
• MARTEN, Alfret: Borçlar Kanunu Şerhi, Umumi Nazariyeleri, Çev. Ahmet Cevdet, Ankara 1936.
• MARTENS, Sebastian: “Das Anfechtungsrecht bei einer Drohung durch Dritte”, Archiv für die civilistische Praxis, 207(3), 2007, s.371-398.
• NOMER, Halûk N.: Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 18. Baskı, İstanbul 2021.
• OĞUZMAN, M. Kemal/ÖZ, Turgut: Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, Cilt 1, Güncellenip Genişletilmiş 17. Bası, İstanbul 2019.
• OSER, Hugo/SCHÖNENBERGER, Wilhelm: Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch (Zürcher Kommentar), Das Obligationenrecht, 2. Auflage, Zürich 1929.
• ÖZ, Turgut: “Sözleşmelerin Kurulması ve Geçerliliği”, Türk Borçlar Kanunu Sempozyumu, Makaleler-Tebliğler, İstanbul 2012, s.17-25.
• REİSOĞLU, Safa: Türk Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 24. Bası, İstanbul 2013.
• RUMPF, Christian: “Borçlar Hukuku Sorunlarından: Culpa In Contrahendo Müesseseye Mukayeseli Genel Bir Bakış”, İsviçre Borçlar Kanunu ve Borçlar Kanunu’nun Alınışının 80. Yılı Sempozyumu, 28 Nisan 2006, İstanbul 2007, s.161-185.
• SARIGÖLLÜ, Ersin: “İrade Sakatlıklarının Sonuçları”, Adalet Dergisi, (1), 1987, s.23-38.
• SAYMEN, Ferit H./ELBİR, Halid K.: Türk Borçlar Hukuku I, Umumî Hükümler, Birinci Cilt, İstanbul 1958.
• SAYMEN, Ferit H./KÖPRÜLÜ, Bülent: Medeni Hukuk Dersleri, Cilt II, Borçlar Hukuku, İstanbul 1965.
• SCHMIDLIN, Bruno: Berner Kommentar zum schweizerischen Privatrecht, Obligationenrecht, Allgemeine Bestimmungen, Mangel des Vertragabschlusses, Art. 23-31 OR, 2. Auflage, Bern 2013.
• SCHÖNENBERGER, Wilhelm/JÄGGI, Peter: Obligationenrecht, Teilband V1a, Dritte Auflage, Zürich 1973.
• SCHWARZ, Andreas B.: Borçlar Hukuku Dersleri, I. Cilt, Çev. Bülent Davran, İstanbul 1948.
• SCHWENZER, Ingeborg: Basler Kommentar, Obligationenrecht I, Art. 1-529, 6. Auflage, Basel 2015.
• SCHWENZER, Ingeborg: Schweizerisches Obligationenrecht, Allgemeiner Teil, 7. Auflage, Bern 2016.
• SEROZAN, Rona: Borçlar Hukuku, Genel Bölüm, Üçüncü Cilt, İfa, İfa Engelleri, Haksız Zenginleşme, 7. Baskı, İstanbul 2016.
• TEKİNAY, Selâhattin Sulhi/AKMAN, Sermet/BURCUOĞLU, Halûk/ALTOP, Atillâ: Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 7. Baskı, İstanbul 1993.
• TERCIER, Pierre/PICHONNAZ, Pascal/DEVELİOĞLU, H. Murat: Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, İstanbul 2016.
• TİFTİK, Mustafa: “Borç Sözleşmelerinin İrade Sakatlığı Sebebiyle İptalinde Uğranılan Zararların Tazmini”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10(3-4), 2006, s.397-417.
• VON TUHR, Andreas/PETER, Hans: Allgemeiner Teil des Schweizerischen Obligationenrechts, Erster Band, Erste Lieferung, 3. Auflage, Zürich 1974.
• VON TUHR, Andreas/PETER, Hans: Allgemeiner Teil des Schweizerischen Obligationenrechts, Erster Band mit den Registern zu beiden Banden, 3. Auflage, Zürich 1979.
• TUNÇOMAĞ, Kenan: Türk Borçlar Hukuku, I. Cilt, Genel Hükümler, Altıncı Bası, İstanbul 1976.
• VELİDEDEOĞLU, Hıfzı Veldet/ÖZDEMİR, Refet: Türk Borçlar Kanunu Şerhi (Genel-Özel), Ankara 1987.
• TURAN BAŞARA, Gamze/BAŞARA, İzzet: “Borçlar Kanunu Tasarısında İrade Sakatlıkları”, Prof. Dr. Fırat Öztan’a Armağan, Cilt I, Ankara 2010, s.335-351.
• ÜNLÜTEPE, Mustafa: Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, Ankara 2021.
• YAKIŞIK, Müşerref: “İrade Sakatlığına Bağlı Olarak Tazminat Talebi”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, (10), 2012, s.277-298.
• YALMAN, Süleyman: Türk-İsviçre Hukukunda Sözleşme Görüşmelerinden Doğan Sorumluluk, Ankara 2006.
• YILDIRIM, Mustafa Fadıl: Borçlar Hukukuna Göre Sözleşmenin Kuruluşunda Hile, Nobel Yayıncılık, Ankara 2002.
• YILDIRIM, Mustafa Fadıl: “Borçlar Kanunu Tasarısında İrade Sakatlığı Halleri”, Prof. Dr. Ali Naim İnan’a Armağan, Ankara 2009.
• YILDIRIM, Mustafa Fadıl/BAŞPINAR, Veysel: “Doktrin ve Uygulama Açısından Türk-İsviçre Hukukunda Doğrudan Doğruya ve Dolaylı Zarar Ayrımı”, Prof. Dr. Bilge Öztan’a Armağan, Ankara 2008, s.1093-1128.