EVALUATION ON ANNULMENT OF OBJECTION SUIT IN TERMS OF TURKISH INTERNATIONAL PROCEDURE LAW

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 2, 519 - 533, 31.12.2022

Sinan Can Konyalı

https://doi.org/10.21492/inuhfd.1128861

Öz

The peculiar nature of the annulment of objection suit brings along many problems and debates in Turkish enforcement law. These problems should also be addressed in terms of international procedure law. Likewise, the parties increasingly conclude jurisdiction or arbitration agreements and settle with that the dispute should be heard before a foreign court or arbitrators in private law relations that contain the foreign element. If there is such a contract, the creditor is expected to bring the dispute to the competent court or arbitrators due to the trust relationship between them. However, the creditor may apply for enforcement proceedings without judgment against the debtor, despite the existence of jurisdiction or arbitration agreement. If the debtor objects to the proceeding, the only way for the creditor, who cannot apply removal of the objection, to continue to proceedings is to file the annulment of objection suit. The jurisdiction of Turkish courts in the annulment of objection suit is not exclusive. Although the case is included in the enforcement law, due to its substantive law character, it should not prevent the validity of agreements. In terms of arbitration, it is asserted in the light of recent Turkish Court of Cassation decisions and doctrinal views that the annulment of objection suit which includes money or guarantees debts should be accepted as arbitrable and arbitrators are entitled to take a decision. The action for annulment of the objection is accepted only in Turkish and Swiss Law. Therefore, many problems are encountered such as how the foreign judge or arbitrators will classify the case and how they will determine the applicable law to the merits. In addition, the effect of the one-year period of disqualification on the cases brought before foreign courts or arbitrators, compensations and whether enforcement proceedings can be initiated without judgment based on a foreign court or arbitrator's decision are some of the issues that need to be discussed.

Anahtar Kelimeler

Annulment of Objection, International Procedure Law, Jurisdiction Agreement, Arbitration Agreement, Recognition-Enforcement

İTİRAZIN İPTALİ DAVASININ TÜRK MİLLETLERARASI USUL HUKUKU YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ

Öz

İtirazın iptali davasının kendisine özgü niteliği Türk icra hukukunda birçok sorunu ve tartışmayı beraberinde getirmektedir. Söz konusu tartışmaların milletlerarası usul hukuku boyutuyla da ele alınması gerekmektedir. Keza yabancılık unsuru barındıran özel hukuk ilişkilerinde taraflar, giderek artan bir biçimde yetki ya da tahkim anlaşmaları akdetmekte ve uyuşmazlığın yabancı devlet mahkemesi ya da hakemler önünde görülmesi konusunda anlaşabilmektedir. Aralarında yetki ya da tahkim anlaşması bulunması durumunda alacaklının, borçluyla aralarındaki güven ilişkisi gereği uyuşmazlığın çözümü için yetkili yabancı mahkemeye ya da hakemlere başvurması beklenir. Ancak alacaklı yetki ya da tahkim anlaşmasının varlığına rağmen borçlu aleyhine ilamsız icra takibine başvurabilmektedir. Borçlunun takibe itiraz etmesi durumunda ise itirazın kaldırılması yoluna başvuramayan alacaklı tarafından takibe devam edilebilmesinin tek yolu itirazın iptali davası ikame etmektir. İtirazın iptali davası konusunda Türk mahkemelerinin yetkisi münhasır değildir. Dava her ne kadar icra hukuku içerisinde yer alsa da maddi hukuk karakteri gereği tarafların yetki anlaşmalarının geçerliliğine engel olmaması lazım gelir. Tahkim bakımından ise para veya teminat borçlarını içeren itirazın iptali davasının konu yönünden tahkime elverişli olarak kabul edilmesi gerektiği ve hakemlerin itirazın iptaline karar verme konusunda yetkili oldukları son yıllardaki Yargıtay kararları ve doktrin görüşleri ışığında ortaya konmuştur. İtirazın iptali davası, yalnızca Türk ve İsviçre Hukuku’nda kabul edilmektedir. Dolayısıyla yabancı hâkimin ya da hakemlerin davayı ne şekilde vasıflandıracağı, esasa uygulanacak hukuku ne şekilde belirleyeceği gibi birçok problemle karşılaşılmaktadır. Bunun yanı sıra bir yıllık hak düşürücü sürenin yabancı mahkemeler ya da hakemler önünde açılan davalar üzerindeki etkisi, tazminatlar, yabancı mahkeme ya da hakem kararına binaen ilamsız icra takibi başlatılıp başlatılamayacağı konuları tartışılması gereken sorunlardan birkaçıdır.

Anahtar Kelimeler

Milletlerarası Usul Hukuku, Yetki Anlaşması, Tahkim Anlaşması, Tanıma-Tenfiz, İtirazın İptali

Kaynakça

• AKINCI, Ziya: Milletlerarası Tahkim, Genişletilmiş ve Güncelleştirilmiş 6. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2021.
• ALLAROUSSE, Veronique: “A Comparative Approach to the Conflict of Characterization in Private International Law”, Case Western Reserve Journal of International Law, (23)3, 1991, s.479-516.
• ASLAN, Kudret/AKYOL ASLAN, Leyla: İlama Bağlı Para Alacağı İçin İlamsız İcra Takibi Yapılması Dürüstlük Kuralına ve Hayatın Olağan Akışına Aykırı Mıdır?, Ramazan Arslan’a Armağan, Yetkin Yayınları, 1, Ankara, 2015, s.195-251.
• ATALI, Murat/ERMENEK, İbrahim/ERDOĞAN, Ersin: İcra ve İflas Hukuku, 5. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2022.
• BAYRAKTAROĞLU ÖZÇELİK, Gülüm: Milletlerarası Usûl Hukukunda Paralel Davalar, Yetkin Yayınları, Ankara, 2016.
• BERKİN, Necmeddin: Tatbikatçılara İcra Hukuku Rehberi, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1980.
• BOZANOĞLU, Sedat/GÜNAY, Mehmet Emre: “Tenfiz Edilmemiş Yahut Kesinleşmemiş Yabancı Mahkeme ve Hakem Kararlarının Türk İcra İflas Hukuku Işığında İnfaz Kabiliyeti Genel Haciz Yolu ile İlamsız Takibe Konu Edilip Edilemeyeceği Uygulamada Yaşanan Sorunlar”, İstanbul Barosu Dergisi, 91(1), 2017
• ÇAĞA, Tahir: Ödeme Emrine İtirazın İptali Davasına Dair, BATİDER, VIII(3), 1976, s.21-31.
• ÇAĞA, Tahir: “Yine Ödeme Emrine İtirazın İptali Davasına Dair”, BATİDER, X(2), 1979, s.269-376.
• ÇELİKEL, Aysel/ERDEM, B. Bahadır: Milletlerarası Özel Hukuk, Yenilenmiş 17. Bası, Beta Basım, İstanbul, 2021.
• DAYINLARLI, Kemal: HUMK’da Düzenlenen İhtiyari İç Tahkim, 2. Baskı, Dayınlarlı Hukuk Yayınları, Ankara, 2004.
• DEMİRKOL, Berk: Milletlerarası Yetki Anlaşmaları, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2018.
• DEYNEKLİ, Adnan/KISA, Sedat: İtirazın İptali Davaları ve İcra İnkâr Kötü Niyet Tazminatı, 3. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2013.
• DOĞAN, Vahit: Milletlerarası Özel Hukuk, 8. Baskı, Savaş Yayınevi, Ankara, 2022.
• EKŞİ, Nuray: Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda Tahkim, 2. Bası, Beta Basım, 2019.
• ERİŞ, Gönen: Ödeme Emrine İtirazın İptali Davası ve Bazı Sorunlar, Ankara Barosu Dergisi, (5), 1977, s.822-841.
• ERKAN, Mustafa: “Bir Tabu: Taşınmazın Aynına İlişkin Davalarda Münhasır Yetki, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (20) 1, 2012, s.11-51.
• ERKAN, Mustafa: Milletlerarası Ticari Tahkimde Yetki Sorunları, Yetkin Yayınları, Ankara, 2013.
• GÜNGÖR, Gülin: Türk Milletlerarası Özel Hukuku, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021.
• HEISS, Helmut/KAUFMANN-MOHI, Emese: “Classification: A Subject Matter for a Rome 0 Regulation?”, General Principles of European Private International Law, Wolters Kluwer, 2016, s.87-100.
• HUYSAL, Burak: Milletlerarası Ticari Tahkimde Tahkime Elverişlilik, 1. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2010.
• İRGE ERDOĞAN, Burcu: Milletlerarası Usul Hukukunda Yetki Anlaşmaları, 1. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• KARSLI, Abdurrahim: İcra Hukuku Ders Kitabı, Yenilenmiş 1. Baskı, Alternatif Yayıncılık, İstanbul, 2010.
• KURU, Baki: “Ödeme Emrine İtirazın İptali Davası ve İcra İnkâr Tazminatı”, Adalet Dergisi, (7-8), 1961, s. 676-694.
• KURU, Baki: İcra ve İflas Hukuku, Cilt I, 3. Bası, Alfa Basım Yayım, 1988.
• KURU, Baki/AYDIN, Burak: İstinaf Sistemine Göre Yazılmış İcra ve İflâs Hukuku Ders Kitabı, 6. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021.
• NOMER, Ergin: “İflas Davalarında Milletlerarası Yetki Anlaşmaları”, İstanbul Barosu Dergisi, 85(6), 2011, s.3-11.
• NOMER, Ergin: Milletlerarası Usul Hukuku, Yenilenmiş 2. Bası, Beta Basım, İstanbul, 2018.
• NOMER, Ergin: Devletler Hususî Hukuku, Yenilenmiş 23. Bası, Beta Basım, İstanbul, 2021.
• NOMER, Ergin/EKŞİ, Nuray/ÖZTEKİN GELGEL, Günseli: Milletlerarası Tahkim Hukuku, 6. Bası, Beta Basım, İstanbul, 2021.
• OKÇUOĞLU, Yavuz: Yargıtay Kararları ve Karşı Oylarım, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 1991.
• ÖZDEMİR KOCASAKAL, Hatice: “Milletlerarası Yetki Anlaşmalarının İflas Davası Üzerindeki Etkilerine İlişkin Bir Yargıtay Kararının Değerlendirilmesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 16(Özel), Hakan Pekcanıtez’e Armağan, 2014, s.2295-2318.
• ÖZEL, Sibel: Milletlerarası Ticari Tahkimde Kanunlar İhtilafı Meseleleri, Birinci Baskı, Legal Yayınevi, İstanbul, 2008.
• ÖZEL, Sibel/ERKAN, Mustafa/PÜRSELİM, Hatice Selin/KARACA, Hüseyin Akif: Milletlerarası Özel Hukuk, 1. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2022.
• ÖZGENÇ, Zeynep: “Milletlerarası Ticari Tahkimde Hakemin veya Hakem Kurulunun Ex Aequo Et Bono Karar Verme Yetkisi”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 34(1), 2014, s.31-72.
• ÖZKAN, Yönel: İcra İflâs Hukukunda İtirazın İptali Davası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2004.
• PEKCANITEZ, Hakan/ATALAY, Oğuz/ÖZEKES, Muhammet: Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, 10. Bası, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2022.
• PEKCANITEZ, Hakan/ATALAY, Oğuz/SUNGURTEKİN ÖZKAN, Meral/ÖZEKES, Muhammet: İcra ve İflâs Hukuku Ders Kitabı, 9. Bası, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2022.
• POSTACIOĞLU, İlhan: “İcrada İnkâr Tazminatı Üzerine Düşünceler ve Bazı İhtilaflı Noktalar”, BATİDER, IX(4), 1978, s. 951-970.
• POSTACIOĞLU, İlhan: “Ödeme Emrine İtirazın İptali Mevzuunda Bazı Zarurî Açıklamalar”, BATİDER, X(4), 1980, s.965-980.
• SARGIN, Fügen: Milletlerarası Usûl Hukukunda Yetki Anlaşmaları, Yetkin Yayınları, 1996.
• SÜRAL, Ceyda: “Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisine Etkisi”, TBB Dergisi, (100), 2012, s.167-216.
• ŞANLI, Cemal: Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları, 6. Bası, Beta Basım, İstanbul, 2016.
• ŞANLI, Cemal/ESEN, Emre/ATAMAN-FİGANMEŞE, İnci: Milletlerarası Özel Hukuk, 9. Bası, Beta Basım, İstanbul, 2021.
• TAN DEHMEN, Mine: “Türk Vatandaşlarının Kişi Hallerine İlişkin Davalar Bakımından 5718 Sayılı MÖHUK’ta Kabul Edilen Yetki Kuralı, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 33(1), 2013, s.169-211.
• TİRYAKİOĞLU, Bilgin: “Türklerin Kişi Hallerine İlişkin Davalarda Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi”, Yetkin Yayınları, Tuğrul Arat’a Armağan, Ankara, 2012, s.1141-1165.
• TÜYSÜZ, Cemre: Milletlerarası Ticari Tahkim Açısından İcra ve İflâs Hukukundaki Davalar, 1. Baskı, Beta Basım, İstanbul, 2017.
• TÜYSÜZ, Cemre: “Tenfiz Edilmemiş Yabancı Hakem Kararları Açısından İlamsız İcra Takiplerine ve İhtiyati Hacze İlişkin Bazı Meseleler”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 41(2), 2021.
• YEŞİLIRMAK, Ali: “Geçerli Bir Tahkim Anlaşmasının Varlığına Rağmen Genel Haciz Yoluyla Takip Yapılabilir Mi?”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 96, 2011, s.205-228.
• YILMAZ, Ejder, İtirazın İptali Davasının Hukukî Niteliği, Saim Üstündağ’a Armağan, Ankara, 2009, s.597-615.
• YILMAZ, Ejder: “Tahkimde İtirazın İptali Davası ve Tahkime Elverişlilik Kuralı”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (16) Özel, Hakan Pekcanıtez’e Armağan, 2014, s.531-554.