THE RIGHT TO RESIST IN JOHN LOCKE'S UNDERSTANDING OF POLITICAL PHILOSOPHY

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 2, 549 - 562, 31.12.2022

Derya Ormanoğlu Furkan Çirkin

https://doi.org/10.21492/inuhfd.1184818

Öz

John Locke, one of the founders of liberalism, is among the most important thinkers in understanding today's constitutional democracies. Locke's general philosophy is based on experience and human creation, rather than innate or rational a priori knowledge. Locke thinks the concepts in the field of political philosophy are seen just in the way we are born as a blank paper and then we fill that paper. Under the post-medieval idea of secularism, logical explanations made by Locke for the enlightened human mind are important. Locke thinks the state is not a natural phenomenon. It was established later by individuals by gathering and making a social contract with their own will. Even the right to property, the most distinctive and important thought of Locke, is actually the result of people renovating an empty piece of land with their labor. That is, Locke does not want to base even the legitimacy basis of property right on a priori knowledge or any divine source. In contrast, Locke explains this with the labor-property relation. Locke, putting the individual in the center in all his political philosophy, believes the state aims to protect individuals’ natural rights. Based on this philosophy, the right to resist is one of the most fundamental and natural human rights. It is an important contradiction that Locke, making explanations with empiricist logic in every subject, bases the right to resist on the rights arising from the nature of human beings and sometimes leaves gaps. The whole philosophy of Locke, coming from a bourgeois family, includes the idea that the state, which he claims was established to protect and secure all the riches of the bourgeoisie, especially the right of property, should be realigned with the use of the right to resist in case of a possible deviation from this purpose.

Anahtar Kelimeler

John Locke, Right to Resist, Natural Rights, Right to Property, Civil Disobedience.

JOHN LOCKE’UN SİYASET FELSEFESİ ANLAYIŞINDA DİRENME HAKKI

Öz

Liberalizmin kurucularından biri olarak görülen John Locke, günümüz anayasal demokrasilerini anlamak açısından hala en önemli düşünürlerden biridir. Locke’un genel felsefesi, doğuştan ya da rasyonel bir a priori bilgiden ziyade deneyimlere ve insanın sonradan yaratmasına dayanmaktadır. Locke’a göre nasıl ki boş bir levha olarak dünyaya gelip daha sonra o levhayı dolduruyorsak siyaset felsefesi alanındaki kavramlar da bu şekilde görülmektedir. Orta Çağ sonrası sekülerizm düşüncesi altında, iktidara mutlak itaat fikrinin ortadan kalkması nedeniyle, Locke’un aydınlanmış insan aklına yönelik mantıklı açıklamalar getirmesi büyük önem taşımaktadır. Locke’a göre devlet doğal bir olgu değildir, devleti daha sonradan bireyler toplanıp kendi iradeleriyle bir toplum sözleşmesi yapmak suretiyle kurmuşlardır. Hatta Locke’un en ayırt edici ve önemli düşüncesi olan mülkiyet hakkı bile aslında insanların bir boş toprak parçasını emekle ihya etmesi sonucunda oluşmaktadır. Yani Locke, mülkiyet hakkının meşruiyet temelini bile a priori bir bilgiye ya da tanrısal herhangi bir kaynağa dayandırmak istememektedir. Aksine Locke, bunu emek-mülkiyet ilişkisi ile açıklamaktadır. Tüm siyaset felsefesinde bireyi merkeze alan Locke’a göre toplum sözleşmesiyle kurulan devletin temel amacı da bireylerin doğal haklarını korumaktan ibarettir. Bu felsefeden hareketle direnme hakkı, en temel ve doğal insan haklarından biridir. Her konuda, empirist mantıkla açıklamalar getiren Locke’un direnme hakkını, en temelde, insanın doğasından kaynaklanan haklarına dayandırması ve burada yer yer boşluklar bırakması ise önemli bir çelişki barındırmaktadır. Aslında kendisi de zengin bir burjuva aileden gelen Locke’un tüm felsefesi, en başta mülkiyet hakkı olmak üzere burjuvazinin tüm zenginliklerini korumak ve güvence altına almak için kurulduğunu iddia ettiği devletin bu amacından olası bir sapma yaşaması durumunda direnme hakkının kullanılması ile yeniden hizaya getirilmesi gerektiği fikrinden ibarettir.

Anahtar Kelimeler

John Locke, Direnme Hakkı, Doğal Haklar, Mülkiyet Hakkı, Sivil İtaatsizlik

Kaynakça

• AĞAOĞULLARI, Mehmet Ali: Sokrates’den Jakobenlere Batı’da Siyasal Düşünceler, İletişim Yayın, İstanbul 2011.
• AĞAOĞULLARI, Mehmet Ali/ÇULHA ZABCI, Filiz/ERGÜN, Reyda: Kral Devletten Ulus Devlete, İmge Kitabevi, Ankara 2009.
• AKAL, Cemal Bali: Devlet Kuramı, Ankara Dost Kitabevi, 2000.
• AKAY, Ali: Michel Foucault’da İktidar ve Direnme Odakları, 2. Baskı, Bağlam Yayıncılık, İstanbul 2000.
• AKİPEK, İlhan: “John Locke’un Siyasi Fikirleri”, AÜHFD, 10(1-4), 1953, s.255-268.
• ANSTEY, Peter R.: “Locke on Method in Natural Philosophy”, The Philosophy of John Locke, Peter R. Anstey (Ed.), Routledge Press, London 2003, s.26-42.
• ARİSTOTELES: Politika, Mete Tunçay (Çev.), Remzi Kitabevi, İstanbul 1975.
• ARNHART, Larry: Platon’dan Rawls’a Siyasi Düşünce Tarihi. Ahmet Kemal Bayram (Çev.), Adres Yayınları, Ankara 2011.
• AYKUT, Ebubekir: İnsan Haklarına Eleştirel Yaklaşımlar, Hacettepe Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2011.
• BEDAU, Hugo Adam: “On Civil Disobedience”, Journal of Philosophy, 58, 1961, s.653-661.
• COLMAN, John: “Locke’s Empiricist Theory of the Law of Nature”, The Philosophy of John Locke, Peter R. Anstey (Ed.), Routledge Press, London 2003, s.106-126.
• ÇANKAYA, Aylin: “Yasa Üzerine İki Farklı Perspektif: Antigone ve Sokrates”, Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, (19), 2015, s.237-248.
• ÇİLİNGİR, Lokman: “Locke’un Toplum Sözleşmesi Kuramı”, Temaşa Felsefe Dergisi, (11), 2019, s.31-43.
• DEĞİRMENCİOĞLU YILDIZ, Burcu: “John Locke’ta Doğa Durumu ve Direnme Hakkı”. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 20(3), 2016, s.375-410.
• DUGUIT, Leon: Kamu Hukuku Dersleri. Süheyb Derbil (Çev.), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara 1954.
• DUHN, John: Düşüncenin Ustaları-Locke, Fatoş Dilber (Çev.), 1. Basım, Akdeniz Yayıncılık, İstanbul 2008.
• DUSCHINSKY, Robbie: “Tabula Rasa and Human Nature”, Philosophy 87(4), 2012, s.509-529.
• EBENSTEIN, William: Siyasi Felsefenin Büyük Düşünürleri, İsmet Özel (Çev.), 2.B, Şule Yayınları, İstanbul 2001.
• ESER, Eyüp: Sivil İtaatsizlik. Çankaya Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2008.
• FORSTER, Greg: John Locke’s Politics of Moral Consensus, Cambridge University Press, New York 2005.
• GEMALMAZ, Haydar Burak: “Johannes Althusius’ta Simbiyosis, Halk Egemenliği, Devlet ve Direnme Hakkı”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 68(1-2), 2010, s.43-60.
• GOUGH, J. W.: John Locke’s Political Philosophy: Eight Studies, Oxford University Press, Oxford 1950.
• GÖZE, Ayferi: “Onaltıncı Yüzyıl Düşünürlerinde Baskıya Karşı Direnme”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 34(1-4), 1968, s.243-277.
• GÖZE, Ayferi: “Onyedinci ve Onsekizinci Yüzyıl Düşünürlerinde Baskıya Karşı Direnme”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 35(1-4), 1969, s.49-73.
• GÖZE, Ayferi: “Baskıya Karşı Direnme Hakkının Kabul Edildiği Pozitif Hukuk Metinleri ve Anayasalar”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 36(1-4), 1971, s.28-43.
• GÖZE, Ayferi: Siyasal Düşünceler ve Yönetimler, 6. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul 1993.
• JEZE, Gaston: “Ferdi Hürriyetler”, Mukbil Özyörük (Çev.). Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 3(1-4), 1946, s.214-228.
• KABOĞLU, İbrahim: “Sivil İtaatsizlik,”, in Ökçesiz, Hayrettin (ed.), Sivil İtaatsizlik, Demokrasi Kitaplığı, İstanbul 1999, s.189-202.
• KAPANİ, Münci: Kamu Hürriyetleri, 7. Baskı,Yetkin Yayınları, Ankara 1993.
• KAPANİ, Münci: Politika Bilimine Giriş, 17. Baskı, Bilgi Yayınevi, İstanbul 2005.
• KAUFMANN, Arthur: “Small Scale Right to Resist”, New England Law Review, 21(3), 1985-1986, p. 571-580.
• KING, Martin Luther, “Birmingham Hapishanesi’nden Mektup”, Ezgi Göç (Çev.). Cogito, (67), 2011, s.18-28.
• LOCKE, John: Hükümet Üzerine Birinci İnceleme, Fahri Bakırcı (Çev.), Kırlangıç Yayınevi, Ankara 2007.
• LOCKE, John, İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme, Vehbi Hacıkadiroğlu (Çev), Ara Yayıncılık, İstanbul 1992.
• LOCKE, John: Yönetim Üzerine İkinci İnceleme, Fahri Bakırcı (Çev.), Ebabil Yayınevi, Ankara 2012.
• LOWE, E. Jonathan: Locke, Routledge Taylor &Francis Group, New York 2006.
• MARSHALL, John: John Locke Resistance, Religion and Responsibility, Cambridge Univ. Press, New York 1994.
• NAL, Sabahattin/ÇİRKİN, Furkan: “Halk Egemenliği ve Milli Egemenlik Teorileri Bağlamında Anayasacılık”, İstanbul Hukuk Mecmuası, 79(2), 2021, s.599-635.
• NİŞANCI, Şükrü: Sivil İtaatsizlik-İyi Vatandaş Olmak mı, İyi İnsan Olmak mı?, Etkileşim Yayınları, İstanbul 2013.
• ÖKÇESİZ, Hayrettin: Sivil İtaatsizlik, Afa Yayınları, İstanbul 1994.
• ÖKÇESİZ, Hayrettin: “Sivil İtaatsizlik Hakkı”, in Ökçesiz, Hayrettin (ed.), Sivil İtaatsizlik, Demokrasi Kitaplığı, İstanbul 1999, s.45-63.
• RAWLS, John: A Theory of Justice, The Belknap Pressof Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts 2005.
• RAZ, Joseph: “Civil Disobedience”, Civil Disobedience in Focus, Hugo Adam Bedau (Ed.), Routledge, Londra, 2002, s.159-169.
• ROUSSEAU, Jean-Jacques: Toplum Sözleşmesi, Vedat Günyol (Çev.), İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2012.
• RUBİN, Edward: “Judicial Review and Right to Resist”. Georgetown Law Journal, 97(1), 2008, p.61-118.
• SOPHOKLES: Antigone, Ari Çokona (Çev.), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2014.
• SHELLEY, Percy Bysshe: Anarşinin Maskesi, Furkan Çirkin (Çev.), Fihrist Kitap, Ankara 2022.
• ŞENEL, Alaeddin: Siyasal Düşünceler Tarihi- Tarihöncesinde, İlkçağda, Orta Çağda ve Yeniçağda toplum ve Siyasal Düşünüş, Kısaltılmış ve Gözden Geçirilmiş 3. Basım, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara 2011.
• TAŞKIN, Ahmet: “Baskıya Karşı Direnme Hakkı”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (52), 2004, s.37-65.
• THOREAU, Henry David: Sivil İtaatsizlik, Melis Olçum (Çev.), Kafekültür Yayıncılık, İstanbul 2013.
• THOREAU, Henry David: Yürümek, Selçuk Işık (Çev.), Can Yayınları, İstanbul 2019.
• TİMUÇİN, Ali: John Locke’un Siyaset Anlayışı, Bulut Yayınları, İstanbul 2006.
• YETKİN, Çetin: Siyasal İktidara Karşı Direnme ve Devrim, Toplum Yayınevi, Ankara 1970.
• YETKİN, Çetin: Siyasal Düşünceler Tarihi II- Mahiavelli’den XX. Yüzyıla Kadar Avrupa ve Osmanlı- Türk Siyasal Düşüncesi, 3. Baskı, Gürer Yayınları, İstanbul.
• WAGONER, Jennings L.: “The Dilemma of Civil Disobedience in a Lockean Perspective”, Journal of Thought, 6(1), 1971, s.49-57.
• WOLIN, Sheldon S.: Tocqueville Between Two Worlds: The Making of a Political and Theoretical Life, Princeton University Press, Princeton 2001.
• WOOLHOUSE, Roger: John Locke, Akın Terzi (Çev.), 1. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2011.
• ZABUNOĞLU, H. Gökçe: “Toplum Sözleşmesi Bağlamında John Locke’un Devlet Anlayışı”, İnÜHFD, 7(2), 2016, s.431-456.
• ZABUNOĞLU, Yahya Kazım: (Bir Hukuk ve Siyasal Bilim Problemi Olarak) Devlet Kudretinin Sınırlandırılması. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara 1963.