Nizâmuddîn Kârî and Humorous Nazires in his Divan-ı Elbise

Yıl 2019, , 41 - 65, 30.06.2019

Çetin Kaska

https://doi.org/10.33201/iranian.549749

Öz

Dîvân-ı
Elbise is a Persian divan (collection of
poems), written in a satiric and humorous way. In this divan there are many
examples of the jargon used among the tailors and weavers of the 9th century of
Hijri Calendar. The writer of the divan is Nizameddin Karî. The divan was first
published in 1303 (A.H) by Mirza Habib-ı Isfahanî in Istanbul. There are three
copies of the manuscript in Istanbul University Rarebooks Library. The divan is
written both in verse and prose. In the divan, there are also citations from
the verses of poets such as Nizamuddin Karî, Hafez, Saadi, Rumi, Selman-ı
Saveci and Hacu-yi Kirmani and his responses to these citations. In the divan
the verses are written in a variety of verse forms such as ghazal, qasidah,
masnavi and quatrain. This study presents information about the life of Nizâmuddîn Kârî and his
famous work Dîvân-ı Elbise as well as pointing out which poets’ poems Kârî compensates (tazmin) and how he responds to them. In addition,
the copies of Dîvân-ı Elbise in Istanbul are briefly mentioned.

Anahtar Kelimeler

Nizâmuddîn Kârî, Persian, Parody, Dîvân-ı Elbise, Jestling

Nizâmuddîn Kârî ve Dîvân-ı Elbisesinde Mizahi Nazireler

Öz

Dîvân-ı Elbise alaycı ve mizahi bir tarzda yazılmış Farsça bir
divandır. Bu divanda hicri dokuzuncu yüzyılda İran’da terziler ve dokumacılar
arasında yaygın olan kelime ve sözlerden faydalanılmıştır. Divanın yazarı
Nizâmuddîn Kârî’dir. Bu divan ilk defa H.1303 yılında Mîrzâ Habîb-ı İsfahânî tarafından
İstanbul’da basılmıştır. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’nde bu
divanın üç yazma nüshası bulunmaktadır. Divanda manzum ve mensur yazılmış
bölümler yer almaktadır. Nizâmuddîn Kârî bu eserinde Hâfız, Sa’dî, Mevlânâ, Selmân-ı
Sâvecî ve Hâcû-i Kirmânî gibi şairlerden beyitler tazmin edip aynı vezin ile hezl,
tehzil, tezrik ve nakîze (parodi) tarzında cevaplar vermiş,
döneminin fakirliğini mecazi bir dille ifade etmiştir. Divanda gazel, kaside,
mesnevi ve rubai nazım şekilleriyle yazılmış şiirler de yer almaktadır. Bu
çalışmada Nizâmuddîn Kârî’nin hayatı ve meşhur eseri Dîvân-ı Elbise
hakkında bilgi verilmiş, Kârî’nin hangi şairlerin şiirlerini tazmin ettiği ve
onlara nasıl cevaplar verdiği konusuna işaret edilmiştir. Ayrıca Dîvân-ı
Elbise’nin İstanbul’da bulunan nüshalarına kısaca değinilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Dîvân-ı Elbise, Nizâmuddîn Kârî, Farsça, Parodi, Hezl

Kaynakça

• Çiftçi, Hasan, Fars Edebiyatında Hiciv ve Sosyal Eleştiri, Ankara Kültür Bakanlığı, Ankara, 2002.
• Dehhodâ, Ali Ekber, Lügatnâme-ı Dehhodâ, Müessese-ı Lügatnâme-ı Dehhodâ c. 14, Tahran 1377.
• Devletşah, Şair Tezkireleri (Tezkiretü’ş-Şuarâ), (çev. Necati Lugal) Pinhan, İstanbul, 2011.
• Devletşâh-i Semerkândî, Tezkiretu’ş-şuʻrâ, (hz. Muhammed-i Ramazânî, Tahran, 1366.
• Ebû İshak, Mevlânâ, Divan-ı Etʻime, (nşr. Mirza Habib-ı İsfahanî), Ebu’l-Ziya Matbaası, İstanbul 1302.
• Kehdûî, Muhammed Kâzım, Nizâmuddîn Kârî ve Dîvân-ı Elbise, Edebiyat-ı İran, Tahran 1380.
• Maʻrifet, Şehre, Nekd-i Tashîh-i Kitâb-i Külliyât-i Nizâm Kârî (Be Tashîh-i Rahîm Tâhir) Faslnâme-i Metn Şinâsî-i Edeb-i Fârsî, 1397.
• Nizâm Kârî, Külliyât-ı Nizâm Kârî, (nşr. Rahîm Tâhir) Kitabhâne-ı Meclis-ı Şûrâ-ı İslâmî, Tahran 1391.
• Nizâmuddîn Kârî, Dîvân-ı Elbise, (nşr. Mîrzâ Habîb-ı İsfahânî) Ebu’l-Ziya Matbaası, İstanbul 1303. Safâ, Zebîhullâh, Târîh-i Edebiyât Der Îrân, c.4, Tahran, 1373.
• Ubeyd-i Zâkânî, Külliyât-i Ubeyd-i Zâkânî, (hz. İkbâl Âştiyânî) Tahran, 1343.
• Zîrek, Nasrullâh, Tahlîl-i Sâhtâr ve Kârbord-ı Pârodîhâ-i Dîvân-ı Elbise-ı Nizâm Kârî-i Yezdi, Faslnâme-ı Tahsus-yi Edebiyât-ı Fârsî Dânişgâh-ı Âzâd İslâmî-i Meşhed, sayı. 29, Meşhed 1390.