Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Translating The Sacred: Islamic Law, Ottoman Readership, and Two Examples of a Transitional Genre

Yıl 2024, , 201 - 231, 31.12.2024
https://doi.org/10.12730/is.1458921

Öz

The historical tenses around the translation of the Qurʾān have brought about transitional genres in Qurʾānic exegetical literature. In the absence of contemporary Qurʾān translations, the first genre to appear was “interlinear translations”, which were study books that provided disjointed translations of the words and phrases of the Qurʾān’s passages but not textual translations of the passages. The characteristics of a contemporary Qurʾānic translation were absent from these study books, which began as fragmented works and developed into comprehensive works. The jurisprudential question of whether the Qurʾān could be translated into other languages was joined by a new argument in the 8th/15th century: the Qurʾān’s reproduction on printing presses. Thus, conservatism about the sacred nature of the Qurʾānic text expanded from translation to publication. This standpoint shifted, particularly in the 11th/17th century in Ottoman Turkey, as a result of the transformative impacts of modernity. Thus, another transitional genre of what I call “quasitranslations” emerged. They were books that included translations of certain short Qurʾānic commentaries written in Arabic or Persian alongside translated excerpts from other Islamic works. Two of the most popular early examples of this genre in Turkish were the Tibyān of ʿAyntābī Meḥmed Efendī (d. 1110/1699) and Mawākib of Ismāʿīl Farrūkh Efendī (d. 1256/1840). Much like the broader process of Ottoman modernization, these works had a hybrid character: they were neither literal translations of the Qurʾān nor merely translations of the short tafsīr volumes whose titles they bore; instead, they were a mixture of both, offering a scope of interpretation customized according to local demands and sensibilities. Second, the barriers before the publication of the Qurʾān and other Islamic books were lifted, marking a great transformation in Islamic intellectual history. Those who adhered to the same theological tradition now allowed and even encouraged the Qurʾān translation, which had been met with resistance a century ago. This study addresses the transformation of the Qurʾānic scripture from the perspectives of Islamic law and theology, Ottoman theopolitics, and modernity.

Kaynakça

  • Abū Zahrāʾ, Muḥammad ibn Aḥmad. al-Muʿjizah al-kubrá al-Qurʾān. Beirut: Dār al-Fikr al-ʿArabī, n.d.
  • Afghānī, ʿUbayd Allāh. Qawm-i Jadīd. İstanbul: Shams Maṭbaʿahsi, 1332/1914.
  • Alkan, Ahmet Turan. “Ubeydullah Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/20-22. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2012.
  • al-Āmidī, Abū l-Ḥasan Sayf al-Dīn ʿAlī ibn Muḥammad. Ghāyat al-marām fī ʿilm al-kalām. Edited by Ḥasan Maḥmūd ʿAbd al-Laṭīf. Cairo: al-Majlis al-Aʿlá li-l-Shuʾūn al-Islāmiyyah, 1391/1971.
  • Argunşah, Mustafa. “Harezm Türkçesiyle Yapılan Kur’ân Çevirisinin Beş Nüshası”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi (TEKE) 8/2 (2019), 654-698.
  • Arpa, Recep. “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Osmanlı Gazete ve Dergilerinde Yer Alan Tefsir İlanları”. Usul İslam Araştırmaları 16/16 (December 2011), 27-66. https://doi.org/10.56361/usul.173777
  • al-ʿAsqalānī, Abū l-Faḍl Shihāb al-Dīn Aḥmad ibn ʿAlī Ibn Ḥajar. Fatḥ al-Bārī bi-sharḥ Ṣaḥīḥ al-Bukhārī. Edited by Muḥammad Fuʾād ʿAbd al-Bāqī - Muḥibb al-Dīn al-Khaṭīb. 13 Volumes. Beirut: Dār al-Maʿrifah, 1379/1959.
  • Ata, Aysu. Karahanlı Türkçesinde İlk Kur’ân Tercümesi (Rylands Nüshası - Giriş, Metin, Notlar, Dizin). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2013.
  • Aydar, Hidayet. Kur’ân-ı Kerim’in Tercümesi Meselesi. İstanbul: Kur’ân Okulu Yayıncılık, 1996.
  • ʿAyntābī Meḥmed Efendī. Tafsīr-i Tibyān. İstanbul: Maṭbaʿah-ʾi ʿĀmirah, 1306/1889.
  • al-Azdī, Khaḍr ibn ʿAbd al-Raḥmān. al-Tibyān fī tafsīr al-Qurʾān. İstanbul: Süleymaniye Library, Nuruosmaniye Collection, 34 NK 244: 2a-363b.
  • al-Bāqillānī, Abū Bakr Muḥammad ibn al-Ṭayyib. al-Inṣāf fī mā yajib iʿtiqāduhū wa-lā yajūz al-jahl bihī. Edited by Muḥammad Zāhid al-Kawtharī. Cairo: al-Maktabah al-Azhariyyah li-l-Turāth, 2. Edition, 2000.
  • Berkes, Niyazi. Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 33. Edition, 2022.
  • Birışık, Abdulhamit. “Osmanlıca Tefsir Tercümeleri ve Hüseyin Vâiz-i Kâşifî’nin Mevâhib-i Aliyye’si”. İslami Araştırmalar Dergisi 17/1 (2004), 53-68.
  • al-Bukhārī, Abū l-Maʿālī Burhān al-Dīn Maḥmūd ibn Aḥmad ibn ʿAbd al-ʿAzīz ibn Māzah. al-Muḥīṭ al-burhānī fī l-fiqh al-Nuʿmānī. Edited by ʿAbd al-Karīm Sāmī al-Jundī. 9 Volumes. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyyah, 2004.
  • al-Bukhārī, ʿAlāʾ al-Dīn ʿAbd al-ʿAzīz ibn Aḥmad. Kashf al-asrār sharḥ Uṣūl al-Bazdawī. 4 Volumes. İstanbul: Sharikat al-Ṣiḥāfah al-ʿUthmāniyyah, 1308/1890.
  • al-Bundāq, Muḥammad Ṣāliḥ. al-Mustashriqūn wa-tarjamat al-Qurʾān al-karīm. Beirut: Dār al-Āfāq al-Jadīdah, 1983.
  • Bursalı Meḥmed Ṭāhir. ʿUthmānlī Muʾalliflarī. 3 Volumes. İstanbul: Maṭbaʿah-ʾi ʿĀmirah, 1333/1915.
  • Çalışkan, İsmail. “Tefsîrî Mehmed Efendi’nin Tefsîr-i Tibyân Adlı Eserinin Osmanlı Dönemi Tefsir Faaliyetindeki Yeri ve Dönemin Siyasi-Sosyal Yapısı İçin Anlamı”. Osmanlı Toplumunda Kur’ân Kültürü ve Tefsir Çalışmaları I. Edited by Bilal Gökkır - Necdet Yılmaz - Necmettin Gökkır - Ömer Kara - Muhammed Abay - Mustafa Karagöz. 215-240. İstanbul: İlim Yayma Vakfı, 2011.
  • Çelik, Ersin, “19. Yüzyılda Bir Tefsir Klasiğinin Farsçadan Türkçeye Tercümesi: İsmâil Ferrûh Efendi’nin Tefsîr-i Mevâkib Adlı Eseri”. Sahn-ı Semân’dan Dârülfünûn’a XIX. Yüzyıl Osmanlı’da İlim ve Fikir Dünyası. Edited by Ahmet Hamdi Furat. 241-266. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, 2021.
  • Cündioğlu, Dücane. Türkçe Kur’ân ve Cumhuriyet İdeolojisi. İstanbul: Kitabevi, 1998.
  • al-Dhahabī, Muḥammad al-Sayyid Ḥusayn. al-Tafsīr wa-l-mufassirūn. 3 Volumes. Cairo: Maktabat Wahbah, 1389/1969.
  • Eckmann, János. “Eastern Turkic Translations of the Koran”. Studia Turcica. Budapest: Akademiai Kiado, 1971.
  • Edip, Eşref. Mehmed Akif: Hayatı, Eserleri ve Yetmiş Muharririn Yazıları. İstanbul: Sebilürreşad Neşriyatı, 1962.
  • Ersoy, Osman. Türkiye’ye Matbaanın Girişi ve İlk Basılan Eserler. Ankara: Güven Basımevi, 1959.
  • Gunasti, Susan. The Qurʾān between the Ottoman Empire and the Turkish Republic: An Exegetical Tradition. London: Routledge, 2019.
  • Gündüz, Mahmut. “Matbaanın Tarihçesi ve İlk Kur’ân-ı Kerîm Basmaları”. Vakıflar Dergisi 12 (1978), 335-350.
  • Hamidullah, Muhammed. Kur’ân’ı Kerim Tarihi. Translated by Salih Tuğ. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2. Edition, 2000.
  • Ibn Kathīr, Abū l-Fidāʾ Ismāʿīl ibn ʿUmar. al-Bidāyah wa-l-nihāyah. Edited by ʿAlī Shīrī. 14 Volumes. Beirut: Dār Iḥyāʾ al-Turāth al-ʿArabī, 1988.
  • Ibn Nujaym, Zayn al-Dīn ibn Ibrāhīm ibn Muḥammad al-Miṣrī. al-Baḥr al-rāʾiq sharḥ Kanz al-daqāʾiq. Beirut: Dār al-Kitāb al-Islāmī, n.d.
  • Ibn Qutaybah, Abū Muḥammad ʿAbd Allāh ibn Muslim al-Dīnawarī. Taʾwīl mushkil al-Qurʾān. Edited by Ibrāhīm Shams al-Dīn. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyyah, 2014.
  • Ibn Surūr al-Maqdisī, Taqī al-Dīn Abū Muḥammad ʿAbd al-Ghanī al-Ḥanbalī. al-Iqtiṣād fī l-iʿtiqād. Edited by Aḥmad ibn ʿAṭiyyah ibn ʿAlī al-Ghāmidī. Medina: Maktabat al-ʿUlūm wa-l-Ḥikam, 1993.
  • Ibn Taymiyyah, Taqī al-Dīn Abū l-ʿAbbās Aḥmad ibn ʿAbd al-Ḥalīm al-Ḥarrānī. al-Fatāwá l-kubrá. Edited by ʿAbd al-Qādir Aḥmad ʿAṭā - Muṣṭafá ʿAbd al-Qādir ʿAṭa. 6 Volumes. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyyah, n.d.
  • Ibn Taymiyyah, Taqī al-Dīn Abū l-ʿAbbās Aḥmad ibn ʿAbd al-Ḥalīm al-Ḥarrānī. Majmūʿ fatāwá. Edited by ʿAbd al-Raḥmān ibn Muḥammad ibn Qāsim. 35 Volumes. Medina: Majmaʿ al-Malik Fahd li-Ṭibāʿat al-Muṣḥaf al-Sharīf, 1995.
  • İnan, Abdülkadir. Kur’ân-ı Kerim’in Türkçe Tercemeleri Üzerinde Bir İnceleme. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1961.
  • İskit, Servet. Türkiye’de Matbuat İdareleri ve Politikaları. Ankara: Başvekalet Basın Yayın Umum Müdürlüğü Yayınları, 1943.
  • Ismāʿīl Farrūkh Efendī. Tafsīr-i Mawākib. İstanbul: Maṭbaʿah-ʾi Baḥriyyah, 1323 AH.
  • Kara, İsmail. “Türkiye’de Din ve Modernleşme (Modernleşme Teşebbüslerinin Dinîleşmesi) -Metodolojik Temel Problemler-”. Modernleşme, İslâm Dünyası ve Türkiye: Milletlerarası Tartışmalı İlmî Toplantı. ed. Sabri Orman. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2001.
  • Karaismailoğlu, Adnan. “Hüseyin Vâiz-i Kâşifî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/16-19. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1999.
  • al-Kāsānī, ʿAlāʾ al-Dīn Abū Bakr ibn Masʿūd al-Ḥanafī. Badāʾiʿ al-ṣanāʾiʿ fī tartīb al-sharāʾiʿ. 7 Volumes. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyyah, 1986.
  • Koç, Mehmet Akif. “Ek 2. Cumhuriyet Dönemi Türkçe Kur’an Çevirmenleri Listesi”, Kur’ân İlimleri ve Tefsir Tarihi. Edited by Mehmet Akif Koç. 415-418. Ankara: Grafiker Yayınları, 3. Edition, 2022.
  • Lewis, Bernard. The Emergence of Modern Turkey. London: Oxford University Press, 2. Edition, 1968.
  • Mālik ibn Nabī, ibn al-Ḥājj ʿUmar ibn al-Khiḍr. al-Ẓāhirah al-Qurʾānīyyah. Damascus: Dār al-Fikr, 4. Edition, 2000.
  • al-Marghīnānī, Abū l-Ḥasan Burhān al-Dīn ʿAlī ibn Abī Bakr. al-Hidāyah fī sharḥ Bidāyat al-mubtadī. Edited by Ṭalāl Yūsuf. 4 Volumes. Beirut: Dār Iḥyāʾ al-Turāth al-ʿArabī, n.d.
  • Morrow, John Andrew. “Arabic”. Islamic Images and Ideas: Essays on Sacred Symbolism. Edited by John Andrew Morrow. North Carolina: McFarland & Company, 2014.
  • al-Makkī, Muḥammad Ṭāhir ibn ʿAbd al-Qādir al-Kurdī. Tārīkh al-Qurʾān al-karīm. Jeddah: Maṭbaʿat al-Fatḥ, 1946.
  • al-Nawawī, Muḥyī al-Dīn Abū Zakariyyā Yaḥyá ibn Sharaf. al-Majmūʿ sharḥ al-Muhadhdhab. 20 Volumes. Beirut: Dār al-Fikr, 1344/1925.
  • Nettler, Ronald L. “A Post-Colonial Encounter of Traditions: Muhammad Saʿīd al-ʿAshmāwī on Islam and Judaism”. Medieval and Modern Perspectives on Muslim-Jewish Relations. Edited by Ronald L. Nettler. 175-185. London: Routledge, 1995.
  • Özege, M. Seyfettin. Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu. 5 Volumes. İstanbul: Fatih Yayınevi, 1977.
  • al-Qāḍī ʿAbd al-Jabbār, Abū l-Ḥasan ʿAbd al-Jabbār ibn Aḥmad al-Hamadhānī. Sharḥ al-Uṣūl al-khamsah: taʿlīq al-Imām Aḥmad ibn al-Ḥusayn ibn Abī Hāshim. Edited by ʿAbd al-Karīm ʿUthmān. Cairo: Maktabat Wahbah, 2nd ed., 2010.
  • al-Qaṭṭān, Mannāʿ ibn Khalīl. Mabāḥith fī ʿulūm al-Qurʾān. Riyadh: Maktabat al-Maʿārif, 3. Edition, 2000.
  • Rashīd Riḍā, Muḥammad ibn ʿAlī, Tafsīr al-Manār. 12 Volumes. Cairo: al-Hayʾah al-Miṣriyyah al-ʿĀmmah li-l-Kitāb, 1990.
  • al-Rāfiʿī, Muṣṭafá Ṣādiq. Iʿjāz al-Qurʾān wa-l-balāghah al-Nabawiyyah. Beirut: Dār al-Kitāb al-ʿArabī, 8. Edition, 2005.
  • Ṣabrī, Muṣṭafá. “Kur’ân-ı Kerim İçin Türkçe Bir Tefsir Yazmak Meselesi”. Millet (September 2, 1908), 29-30.
  • Ṣabrī, Muṣṭafá. Masʾalat tarjamat al-Qurʾān. Cairo: al-Maṭbaʿah al-Salafiyyah, 1351/1932.
  • Saleh, Walid A. “Preliminary Remarks on the Historiography of tafsīr in Arabic: A History of the Book Approach”. Journal of Qurʾanic Studies 12 (2010), 6-40. https://doi.org.10.3366/jqs.2010.0103
  • Sands, Kristin Zahra. “On the Popularity of Husayn Vaʿiz-i Kashifi’s Mavāhib-i ʿaliyya: A Persian Commentary on the Qur’an”. Iranian Studies 36/4 (December 2003), 469-483. https://doi.org/10.1080/021086032000139186
  • al-Sarakhsī, Abū Bakr Shams al-aʾimmah Muḥammad ibn Abī Sahl. Uṣūl al-Sarakhsī. Edited by Abū l-Wafāʾ al-Afghānī. 2 Volumes. Beirut: Dār al-Maʿrifah, n.d.
  • al-Shāṭibī, Abū Isḥāq Ibrāhīm ibn Mūsá ibn Muḥammad. al-Muwāfaqāt. Edited by Abū ʿUbaydah Mashhūr ibn Ḥasan Āl Salmān. 7 Volumes. Cairo: Dār Ibn ʿAffān, 1997.
  • Shāṭir, Muḥammad Muṣṭafá. Tadhkirah li-ūlī l-baṣāʾir wa-l-abṣār ilá mā fī tarjamat maʿná l-Qurʾān min akhṭār. Cairo: Maṭbaʿat al-Naṣr, 1936.
  • al-Shaybānī, Muḥammad ibn al-Ḥasan Abū ʿAbd Allāh. Kitāb al-Aṣl. Edited by Abū l-Wafāʾ al-Afghānī. 5 Volumes. Karachi: Idārat al-Qurʾān wa-l-ʿUlūm al-Islāmiyyah, 1966.
  • Tâhirü’l-Mevlevî. “Mawlānā Ḥusayn Wāʿiz wa-Tafsīr-i Ḥusaynī”. Bayān al-Ḥaqq (Shaʿbān 21, 1327/August 24, 1909).
  • Togan, Zeki Velidi. “Londra ve Tahran’daki İslami Yazmalardan Bazılarına Dair”. İslam Tetkikleri Enstitüsü Dergisi 3/1-2 (1959-1960), 133-160.
  • Topaloğlu, Ahmet. Muhammed b. Hamza XV. Yüzyıl Başlarında Yapılmış Satır-arası Kur’ân Tercümesi. Ankara: Milli Eğitim Basımevi, 1976.
  • Tottoli, Roberto. Biblical Prophets in the Qurʾān and Muslim Literature. London: Routledge, 2002.
  • Ünal, Mehmet. “Bir Mukâvele’nin Serencâmı: Mehmed Akif’in Akîm Kalan Meâli Üzerine”. Diyanet İlmi Dergi 44/1 (January-February-March 2008), 7-30.
  • Üşenmez, Emek. “Türkçe İlk Kur’ân Tercümelerinden Meşhed Nüshası: Satır Arası Türkçe-Farsça Tercümelı̇ (No: 2229) (Orta Türkçe)”. Turkish Studies 12/3 (2017), 717-772. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.11698
  • Wilson, M. Brett. “Translations of the Qurʾān: Islamicate Languages”. The Oxford Handbook of Qurʾānic Studies. Edited by Mustafa Shah - Muhammad Abdel Haleem. 552-564. Oxford: Oxford University Press, 2022. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199698646.013.51
  • Wilson, M. Brett. Translating the Qurʾān in an Age of Nationalism: Print Culture and Modern Islam in Turkey. Oxford: Oxford University Press, 2014.
  • Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dîni Kur’ân Dili. Edited by Asım Cüneyd Köksal - Murat Kaya. 4 Volumes. İstanbul: Türkı̇ye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2021.
  • Yenişehirli Abdullah Efendi. Behcetü’l-Fetâvâ. Edited by Süleyman Kaya - Betül Algın - Zeynep Trabzonlu - Asuman Erkan. İstanbul: Klasik Yayınları, 2011.
  • Zadeh, Travis. The Vernacular Qurʾān: Translation and the Rise of Persian Exegesis. Oxford: Oxford University Press, 2012.
  • al-Zamakhsharī, Abū l-Qāsim Jār Allāh Maḥmūd ibn ʿUmar ibn Aḥmad. al-Kashshāf ʿan ḥaqāʾiq ghawāmiḍ al-tanzīl wa-ʿuyūn al-aqāwīl fī wujūh al-taʾwīl. 4 Volumes. Beirut: Dār al-Kitāb al-ʿArabī, 3. Edition, 1407/1986.
  • al-Zarkashī, Abū ʿAbd Allāh Badr al-Dīn Muḥammad. al-Burhān fī ʿulūm al-Qurʾān. Edited by Muḥammad Abū l-Faḍl Ibrāhīm. 4 Volumes. Beirut: Dār Iḥyāʾ al-Kutub al-ʿArabiyyah, 1957.
  • al-Zurqānī, Muḥammad ʿAbd al-ʿAẓīm. Manāhil al-ʿirfān fī ʿulūm al-Qurʾān. 2 Volumes. Beirut: Maṭbaʿat ʿĪsá al-Bābī al-Ḥalabī wa-Shurakāh, n.d.
Yıl 2024, , 201 - 231, 31.12.2024
https://doi.org/10.12730/is.1458921

Öz

Kaynakça

  • Abū Zahrāʾ, Muḥammad ibn Aḥmad. al-Muʿjizah al-kubrá al-Qurʾān. Beirut: Dār al-Fikr al-ʿArabī, n.d.
  • Afghānī, ʿUbayd Allāh. Qawm-i Jadīd. İstanbul: Shams Maṭbaʿahsi, 1332/1914.
  • Alkan, Ahmet Turan. “Ubeydullah Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/20-22. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2012.
  • al-Āmidī, Abū l-Ḥasan Sayf al-Dīn ʿAlī ibn Muḥammad. Ghāyat al-marām fī ʿilm al-kalām. Edited by Ḥasan Maḥmūd ʿAbd al-Laṭīf. Cairo: al-Majlis al-Aʿlá li-l-Shuʾūn al-Islāmiyyah, 1391/1971.
  • Argunşah, Mustafa. “Harezm Türkçesiyle Yapılan Kur’ân Çevirisinin Beş Nüshası”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi (TEKE) 8/2 (2019), 654-698.
  • Arpa, Recep. “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Osmanlı Gazete ve Dergilerinde Yer Alan Tefsir İlanları”. Usul İslam Araştırmaları 16/16 (December 2011), 27-66. https://doi.org/10.56361/usul.173777
  • al-ʿAsqalānī, Abū l-Faḍl Shihāb al-Dīn Aḥmad ibn ʿAlī Ibn Ḥajar. Fatḥ al-Bārī bi-sharḥ Ṣaḥīḥ al-Bukhārī. Edited by Muḥammad Fuʾād ʿAbd al-Bāqī - Muḥibb al-Dīn al-Khaṭīb. 13 Volumes. Beirut: Dār al-Maʿrifah, 1379/1959.
  • Ata, Aysu. Karahanlı Türkçesinde İlk Kur’ân Tercümesi (Rylands Nüshası - Giriş, Metin, Notlar, Dizin). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2013.
  • Aydar, Hidayet. Kur’ân-ı Kerim’in Tercümesi Meselesi. İstanbul: Kur’ân Okulu Yayıncılık, 1996.
  • ʿAyntābī Meḥmed Efendī. Tafsīr-i Tibyān. İstanbul: Maṭbaʿah-ʾi ʿĀmirah, 1306/1889.
  • al-Azdī, Khaḍr ibn ʿAbd al-Raḥmān. al-Tibyān fī tafsīr al-Qurʾān. İstanbul: Süleymaniye Library, Nuruosmaniye Collection, 34 NK 244: 2a-363b.
  • al-Bāqillānī, Abū Bakr Muḥammad ibn al-Ṭayyib. al-Inṣāf fī mā yajib iʿtiqāduhū wa-lā yajūz al-jahl bihī. Edited by Muḥammad Zāhid al-Kawtharī. Cairo: al-Maktabah al-Azhariyyah li-l-Turāth, 2. Edition, 2000.
  • Berkes, Niyazi. Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 33. Edition, 2022.
  • Birışık, Abdulhamit. “Osmanlıca Tefsir Tercümeleri ve Hüseyin Vâiz-i Kâşifî’nin Mevâhib-i Aliyye’si”. İslami Araştırmalar Dergisi 17/1 (2004), 53-68.
  • al-Bukhārī, Abū l-Maʿālī Burhān al-Dīn Maḥmūd ibn Aḥmad ibn ʿAbd al-ʿAzīz ibn Māzah. al-Muḥīṭ al-burhānī fī l-fiqh al-Nuʿmānī. Edited by ʿAbd al-Karīm Sāmī al-Jundī. 9 Volumes. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyyah, 2004.
  • al-Bukhārī, ʿAlāʾ al-Dīn ʿAbd al-ʿAzīz ibn Aḥmad. Kashf al-asrār sharḥ Uṣūl al-Bazdawī. 4 Volumes. İstanbul: Sharikat al-Ṣiḥāfah al-ʿUthmāniyyah, 1308/1890.
  • al-Bundāq, Muḥammad Ṣāliḥ. al-Mustashriqūn wa-tarjamat al-Qurʾān al-karīm. Beirut: Dār al-Āfāq al-Jadīdah, 1983.
  • Bursalı Meḥmed Ṭāhir. ʿUthmānlī Muʾalliflarī. 3 Volumes. İstanbul: Maṭbaʿah-ʾi ʿĀmirah, 1333/1915.
  • Çalışkan, İsmail. “Tefsîrî Mehmed Efendi’nin Tefsîr-i Tibyân Adlı Eserinin Osmanlı Dönemi Tefsir Faaliyetindeki Yeri ve Dönemin Siyasi-Sosyal Yapısı İçin Anlamı”. Osmanlı Toplumunda Kur’ân Kültürü ve Tefsir Çalışmaları I. Edited by Bilal Gökkır - Necdet Yılmaz - Necmettin Gökkır - Ömer Kara - Muhammed Abay - Mustafa Karagöz. 215-240. İstanbul: İlim Yayma Vakfı, 2011.
  • Çelik, Ersin, “19. Yüzyılda Bir Tefsir Klasiğinin Farsçadan Türkçeye Tercümesi: İsmâil Ferrûh Efendi’nin Tefsîr-i Mevâkib Adlı Eseri”. Sahn-ı Semân’dan Dârülfünûn’a XIX. Yüzyıl Osmanlı’da İlim ve Fikir Dünyası. Edited by Ahmet Hamdi Furat. 241-266. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, 2021.
  • Cündioğlu, Dücane. Türkçe Kur’ân ve Cumhuriyet İdeolojisi. İstanbul: Kitabevi, 1998.
  • al-Dhahabī, Muḥammad al-Sayyid Ḥusayn. al-Tafsīr wa-l-mufassirūn. 3 Volumes. Cairo: Maktabat Wahbah, 1389/1969.
  • Eckmann, János. “Eastern Turkic Translations of the Koran”. Studia Turcica. Budapest: Akademiai Kiado, 1971.
  • Edip, Eşref. Mehmed Akif: Hayatı, Eserleri ve Yetmiş Muharririn Yazıları. İstanbul: Sebilürreşad Neşriyatı, 1962.
  • Ersoy, Osman. Türkiye’ye Matbaanın Girişi ve İlk Basılan Eserler. Ankara: Güven Basımevi, 1959.
  • Gunasti, Susan. The Qurʾān between the Ottoman Empire and the Turkish Republic: An Exegetical Tradition. London: Routledge, 2019.
  • Gündüz, Mahmut. “Matbaanın Tarihçesi ve İlk Kur’ân-ı Kerîm Basmaları”. Vakıflar Dergisi 12 (1978), 335-350.
  • Hamidullah, Muhammed. Kur’ân’ı Kerim Tarihi. Translated by Salih Tuğ. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2. Edition, 2000.
  • Ibn Kathīr, Abū l-Fidāʾ Ismāʿīl ibn ʿUmar. al-Bidāyah wa-l-nihāyah. Edited by ʿAlī Shīrī. 14 Volumes. Beirut: Dār Iḥyāʾ al-Turāth al-ʿArabī, 1988.
  • Ibn Nujaym, Zayn al-Dīn ibn Ibrāhīm ibn Muḥammad al-Miṣrī. al-Baḥr al-rāʾiq sharḥ Kanz al-daqāʾiq. Beirut: Dār al-Kitāb al-Islāmī, n.d.
  • Ibn Qutaybah, Abū Muḥammad ʿAbd Allāh ibn Muslim al-Dīnawarī. Taʾwīl mushkil al-Qurʾān. Edited by Ibrāhīm Shams al-Dīn. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyyah, 2014.
  • Ibn Surūr al-Maqdisī, Taqī al-Dīn Abū Muḥammad ʿAbd al-Ghanī al-Ḥanbalī. al-Iqtiṣād fī l-iʿtiqād. Edited by Aḥmad ibn ʿAṭiyyah ibn ʿAlī al-Ghāmidī. Medina: Maktabat al-ʿUlūm wa-l-Ḥikam, 1993.
  • Ibn Taymiyyah, Taqī al-Dīn Abū l-ʿAbbās Aḥmad ibn ʿAbd al-Ḥalīm al-Ḥarrānī. al-Fatāwá l-kubrá. Edited by ʿAbd al-Qādir Aḥmad ʿAṭā - Muṣṭafá ʿAbd al-Qādir ʿAṭa. 6 Volumes. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyyah, n.d.
  • Ibn Taymiyyah, Taqī al-Dīn Abū l-ʿAbbās Aḥmad ibn ʿAbd al-Ḥalīm al-Ḥarrānī. Majmūʿ fatāwá. Edited by ʿAbd al-Raḥmān ibn Muḥammad ibn Qāsim. 35 Volumes. Medina: Majmaʿ al-Malik Fahd li-Ṭibāʿat al-Muṣḥaf al-Sharīf, 1995.
  • İnan, Abdülkadir. Kur’ân-ı Kerim’in Türkçe Tercemeleri Üzerinde Bir İnceleme. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1961.
  • İskit, Servet. Türkiye’de Matbuat İdareleri ve Politikaları. Ankara: Başvekalet Basın Yayın Umum Müdürlüğü Yayınları, 1943.
  • Ismāʿīl Farrūkh Efendī. Tafsīr-i Mawākib. İstanbul: Maṭbaʿah-ʾi Baḥriyyah, 1323 AH.
  • Kara, İsmail. “Türkiye’de Din ve Modernleşme (Modernleşme Teşebbüslerinin Dinîleşmesi) -Metodolojik Temel Problemler-”. Modernleşme, İslâm Dünyası ve Türkiye: Milletlerarası Tartışmalı İlmî Toplantı. ed. Sabri Orman. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2001.
  • Karaismailoğlu, Adnan. “Hüseyin Vâiz-i Kâşifî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/16-19. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1999.
  • al-Kāsānī, ʿAlāʾ al-Dīn Abū Bakr ibn Masʿūd al-Ḥanafī. Badāʾiʿ al-ṣanāʾiʿ fī tartīb al-sharāʾiʿ. 7 Volumes. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyyah, 1986.
  • Koç, Mehmet Akif. “Ek 2. Cumhuriyet Dönemi Türkçe Kur’an Çevirmenleri Listesi”, Kur’ân İlimleri ve Tefsir Tarihi. Edited by Mehmet Akif Koç. 415-418. Ankara: Grafiker Yayınları, 3. Edition, 2022.
  • Lewis, Bernard. The Emergence of Modern Turkey. London: Oxford University Press, 2. Edition, 1968.
  • Mālik ibn Nabī, ibn al-Ḥājj ʿUmar ibn al-Khiḍr. al-Ẓāhirah al-Qurʾānīyyah. Damascus: Dār al-Fikr, 4. Edition, 2000.
  • al-Marghīnānī, Abū l-Ḥasan Burhān al-Dīn ʿAlī ibn Abī Bakr. al-Hidāyah fī sharḥ Bidāyat al-mubtadī. Edited by Ṭalāl Yūsuf. 4 Volumes. Beirut: Dār Iḥyāʾ al-Turāth al-ʿArabī, n.d.
  • Morrow, John Andrew. “Arabic”. Islamic Images and Ideas: Essays on Sacred Symbolism. Edited by John Andrew Morrow. North Carolina: McFarland & Company, 2014.
  • al-Makkī, Muḥammad Ṭāhir ibn ʿAbd al-Qādir al-Kurdī. Tārīkh al-Qurʾān al-karīm. Jeddah: Maṭbaʿat al-Fatḥ, 1946.
  • al-Nawawī, Muḥyī al-Dīn Abū Zakariyyā Yaḥyá ibn Sharaf. al-Majmūʿ sharḥ al-Muhadhdhab. 20 Volumes. Beirut: Dār al-Fikr, 1344/1925.
  • Nettler, Ronald L. “A Post-Colonial Encounter of Traditions: Muhammad Saʿīd al-ʿAshmāwī on Islam and Judaism”. Medieval and Modern Perspectives on Muslim-Jewish Relations. Edited by Ronald L. Nettler. 175-185. London: Routledge, 1995.
  • Özege, M. Seyfettin. Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu. 5 Volumes. İstanbul: Fatih Yayınevi, 1977.
  • al-Qāḍī ʿAbd al-Jabbār, Abū l-Ḥasan ʿAbd al-Jabbār ibn Aḥmad al-Hamadhānī. Sharḥ al-Uṣūl al-khamsah: taʿlīq al-Imām Aḥmad ibn al-Ḥusayn ibn Abī Hāshim. Edited by ʿAbd al-Karīm ʿUthmān. Cairo: Maktabat Wahbah, 2nd ed., 2010.
  • al-Qaṭṭān, Mannāʿ ibn Khalīl. Mabāḥith fī ʿulūm al-Qurʾān. Riyadh: Maktabat al-Maʿārif, 3. Edition, 2000.
  • Rashīd Riḍā, Muḥammad ibn ʿAlī, Tafsīr al-Manār. 12 Volumes. Cairo: al-Hayʾah al-Miṣriyyah al-ʿĀmmah li-l-Kitāb, 1990.
  • al-Rāfiʿī, Muṣṭafá Ṣādiq. Iʿjāz al-Qurʾān wa-l-balāghah al-Nabawiyyah. Beirut: Dār al-Kitāb al-ʿArabī, 8. Edition, 2005.
  • Ṣabrī, Muṣṭafá. “Kur’ân-ı Kerim İçin Türkçe Bir Tefsir Yazmak Meselesi”. Millet (September 2, 1908), 29-30.
  • Ṣabrī, Muṣṭafá. Masʾalat tarjamat al-Qurʾān. Cairo: al-Maṭbaʿah al-Salafiyyah, 1351/1932.
  • Saleh, Walid A. “Preliminary Remarks on the Historiography of tafsīr in Arabic: A History of the Book Approach”. Journal of Qurʾanic Studies 12 (2010), 6-40. https://doi.org.10.3366/jqs.2010.0103
  • Sands, Kristin Zahra. “On the Popularity of Husayn Vaʿiz-i Kashifi’s Mavāhib-i ʿaliyya: A Persian Commentary on the Qur’an”. Iranian Studies 36/4 (December 2003), 469-483. https://doi.org/10.1080/021086032000139186
  • al-Sarakhsī, Abū Bakr Shams al-aʾimmah Muḥammad ibn Abī Sahl. Uṣūl al-Sarakhsī. Edited by Abū l-Wafāʾ al-Afghānī. 2 Volumes. Beirut: Dār al-Maʿrifah, n.d.
  • al-Shāṭibī, Abū Isḥāq Ibrāhīm ibn Mūsá ibn Muḥammad. al-Muwāfaqāt. Edited by Abū ʿUbaydah Mashhūr ibn Ḥasan Āl Salmān. 7 Volumes. Cairo: Dār Ibn ʿAffān, 1997.
  • Shāṭir, Muḥammad Muṣṭafá. Tadhkirah li-ūlī l-baṣāʾir wa-l-abṣār ilá mā fī tarjamat maʿná l-Qurʾān min akhṭār. Cairo: Maṭbaʿat al-Naṣr, 1936.
  • al-Shaybānī, Muḥammad ibn al-Ḥasan Abū ʿAbd Allāh. Kitāb al-Aṣl. Edited by Abū l-Wafāʾ al-Afghānī. 5 Volumes. Karachi: Idārat al-Qurʾān wa-l-ʿUlūm al-Islāmiyyah, 1966.
  • Tâhirü’l-Mevlevî. “Mawlānā Ḥusayn Wāʿiz wa-Tafsīr-i Ḥusaynī”. Bayān al-Ḥaqq (Shaʿbān 21, 1327/August 24, 1909).
  • Togan, Zeki Velidi. “Londra ve Tahran’daki İslami Yazmalardan Bazılarına Dair”. İslam Tetkikleri Enstitüsü Dergisi 3/1-2 (1959-1960), 133-160.
  • Topaloğlu, Ahmet. Muhammed b. Hamza XV. Yüzyıl Başlarında Yapılmış Satır-arası Kur’ân Tercümesi. Ankara: Milli Eğitim Basımevi, 1976.
  • Tottoli, Roberto. Biblical Prophets in the Qurʾān and Muslim Literature. London: Routledge, 2002.
  • Ünal, Mehmet. “Bir Mukâvele’nin Serencâmı: Mehmed Akif’in Akîm Kalan Meâli Üzerine”. Diyanet İlmi Dergi 44/1 (January-February-March 2008), 7-30.
  • Üşenmez, Emek. “Türkçe İlk Kur’ân Tercümelerinden Meşhed Nüshası: Satır Arası Türkçe-Farsça Tercümelı̇ (No: 2229) (Orta Türkçe)”. Turkish Studies 12/3 (2017), 717-772. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.11698
  • Wilson, M. Brett. “Translations of the Qurʾān: Islamicate Languages”. The Oxford Handbook of Qurʾānic Studies. Edited by Mustafa Shah - Muhammad Abdel Haleem. 552-564. Oxford: Oxford University Press, 2022. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199698646.013.51
  • Wilson, M. Brett. Translating the Qurʾān in an Age of Nationalism: Print Culture and Modern Islam in Turkey. Oxford: Oxford University Press, 2014.
  • Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dîni Kur’ân Dili. Edited by Asım Cüneyd Köksal - Murat Kaya. 4 Volumes. İstanbul: Türkı̇ye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2021.
  • Yenişehirli Abdullah Efendi. Behcetü’l-Fetâvâ. Edited by Süleyman Kaya - Betül Algın - Zeynep Trabzonlu - Asuman Erkan. İstanbul: Klasik Yayınları, 2011.
  • Zadeh, Travis. The Vernacular Qurʾān: Translation and the Rise of Persian Exegesis. Oxford: Oxford University Press, 2012.
  • al-Zamakhsharī, Abū l-Qāsim Jār Allāh Maḥmūd ibn ʿUmar ibn Aḥmad. al-Kashshāf ʿan ḥaqāʾiq ghawāmiḍ al-tanzīl wa-ʿuyūn al-aqāwīl fī wujūh al-taʾwīl. 4 Volumes. Beirut: Dār al-Kitāb al-ʿArabī, 3. Edition, 1407/1986.
  • al-Zarkashī, Abū ʿAbd Allāh Badr al-Dīn Muḥammad. al-Burhān fī ʿulūm al-Qurʾān. Edited by Muḥammad Abū l-Faḍl Ibrāhīm. 4 Volumes. Beirut: Dār Iḥyāʾ al-Kutub al-ʿArabiyyah, 1957.
  • al-Zurqānī, Muḥammad ʿAbd al-ʿAẓīm. Manāhil al-ʿirfān fī ʿulūm al-Qurʾān. 2 Volumes. Beirut: Maṭbaʿat ʿĪsá al-Bābī al-Ḥalabī wa-Shurakāh, n.d.
Toplam 75 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil İngilizce
Konular İslam Hukuku, Tefsir
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Oguzhan Tan 0000-0002-0657-1352

Yayımlanma Tarihi 31 Aralık 2024
Gönderilme Tarihi 26 Mart 2024
Kabul Tarihi 26 Kasım 2024
Yayımlandığı Sayı Yıl 2024

Kaynak Göster

ISNAD Tan, Oguzhan. “Translating The Sacred: Islamic Law, Ottoman Readership, and Two Examples of a Transitional Genre”. Ilahiyat Studies 15/2 (Aralık 2024), 201-231. https://doi.org/10.12730/is.1458921.

SCImago Journal & Country Rank