Kamu Hizmeti ve Sİyasal Despotizm Arasında Kamu Yayıncılığını Yeniden Düşünmek: 2002-2012 Kesitinde Türkiye'de Kamusal Yayıncılık

Yıl 2014, Cilt: 3 Sayı: 5, 84 - 130, 01.05.2014

Serhat Kaymas

Öz

Medya sektörü; neo liberalizmin küresel olarak uygulamaya konulduğu 1980’lerden itibaren, hem ulusal hem de küresel düzeyde, önemli değişimlere tanık olmaktadır. Süre giden değişim sürecinin etkilediği alanlar arasında kamu hizmeti yayıncılığı özel bir yere sahiptir. O kadar ki, kamu hizmeti yayın anlayışının, 1980’li yıllardan itibaren giderek toplumsal meşruiyetine yönelen eleştirilerin odağında yer aldığı gözlenmektedir. Yeni liberalizmin, uygulamaya konulduğu erken dönemlerinden itibaren “tepeden inmeci” bir ideoloji değişimini getirmesi ve söz konusu sürecin anlamlı bileşenlerinden birisi olarak medyanın öne çıkması, kamu hizmeti yayıncılık anlayışının da yeniden yapılanmasına yol açmıştır. O kadar ki; kamu hizmeti yayıncılığının ulusu bir arada tutan yapı taşı olarak görüldüğü dönem, yerini giderek kamu hizmeti yayıncılarının medya sektöründeki rekabeti engelleyen ve bu doğrultuda şikâyetlerin dillendirildiği yeni bir döneme bırakmıştır. Böylesi bir yeniden yapılanma içerisinden bakıldığında, kamu hizmeti yayıncılığının özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki yapılanması özel bir dikkat çekmektedir. Türkiye özelinden bakıldığında, bir yandan sermaye birikim modelindeki değişime koşut olarak dönüşüm geçiren diğer yandan Avrupa Birliği üyelik süreci refakatinde yeniden yapılanan ülkede, kamu hizmeti yayın kuruluşunun değişim sürecini değerlendirmek oldukça anlamlıdır. Bu çalışma, Türkiye’de yapısal bir değişimin ardından kamu hizmeti yayıncılığını yeniden değerlendirmeyi amaçlamıştır. Avrupa Birliği içerisinde kamu hizmeti yayıncılığı siyasası içerisinden bakarak değerlendirilmesi ve Türkiye’de 2008 yılından itibaren yapısal bir değişim içerisindeki kamu hizmeti yayıncılığının anlamlandırılması için önemlidir. Çalışmada, Türkiye kamu hizmeti yayıncılığındaki değişim, daha genel bir düzeyde Türkiye’nin 2008 yılından itibaren yaşadığı değişim süreci değerlendirilerek, ele alınmaktadır. Kamu hizmeti yayıncılığının değişim sürecini değerlendirmenin yanı sıra, bu çalışmanın bir diğer sorusunu demokratik bir iletişim düzenini ve iletişim özgürlüğü adına kamu hizmeti yayıncılığının nasıl yeniden biçimlendirilebileceği oluşturmaktadır. Bu bağlamda çalışma, Türkiye’de kamu hizmeti yayıncılığı için demokratik bir iletişim düzeni adına kamu hizmeti için bir model önerisi de getirmektedir.

Anahtar Kelimeler

kamu, hizme, siyasal, despotizm, yayıncılık

Rethinking Public Service Broadcasting Between The Principle of The Public Service and Political Authoritarianism: Public Service Broadcasting in Turkey: Public Service Broadcasting in Turkey in The Course of 2002-2012

Öz

In the course of 1980’s, media markets witnessed gradual changes, in internal and global levels, especially after the neo liberalism came into effects globally. The most important of these ongoing chancing processes is related to public broadcasters. On the one hand, from the 1980’s onwards, structural changes in the whole media market stimulated by liberalizing policies both national and global levels, ongoing commercialization in media markets and ongoing intensification process of media ownership in the hands of media barons triggered a new questions on the social legitimacy of public broadcasting services. In this given conditions, Public Broadcaster faced with the gradual criticisms that the comprehension of these model. It is observed that, those focus on subsequently directed against the social legitimacy of the public service broadcasting’s foundational principles. Neo liberalism has been tremendously effects which are give rise to almost “top down” change in an ideology and a significant on the media since 1980’s. Therefore a gradual erosion of the general principles of public service broadcasting has left a system increasingly susceptible to economic and political interest in the neo liberal marketplace. Furthermore the liberalization programme and the attempts to create rivalry marketplace conditions which have forced the dismantling of state monopolies in broadcasting have also resulted in reconsideration in media markets of many questions relating on the proper scope and funding of public service in general and public service broadcasting in particular. So that, public service broadcasters is far from previous stable and privileged conditions. In this regard, public service broadcasting has gone into process of reconstruction but the new period has not a hopeful for public broadcasters. Insomuch as that, public broadcaster faced with not only loose ground but also witnessed complaints which are regarded disrupt of the market structure and the methods of the subsidies (state aid) for the public broadcaster. So that the public service broadcasting as seen as the “building block” of the nation that holds the term is far away and replaced by a new era when public broadcaster has been seen as an obstacle of the market structure. In this respect, the reconstruction of public service broadcasters in the developing world has draw an attention to a large extend. Looking at the case of Turkey’s experiment, on the one hand in parallel with changes in an evolving model of capital accumulation and on the other hand the European Union accession process, accompanied by restructuring of the public broadcasting saervice is quite significant. This study has aimed a re-assessment of public service broadcasting after the structural changes in 2008. In this study, changes in public broadcasting service at a more general evaluation of the ongoing process of the changes faced with Turkey since 2002 is discussed. This study also investigated further the question of the possibilities of the freedom of communication. In this context, this study seeking a new model of public service broadcasting on behalf of the democratic communication order.

Anahtar Kelimeler

rethinking, public, boradcasting, public service, political

Kaynakça

• BARDOEL, Johannes ve d’HAENNES, Leen (2008a). “Public Service Broadcasting in Converging Media Modalities: Practices and Reflections From the Netherlands”. Convergence. Vol:14(3). 351-360.
• BARDOEL, Johannes ve Leen d’Haenens (2008b). “Reinventing Public Service Broadcasting in Europe: Prospects, Promises and Problems”. Media, Culture & Society. Vol 30(3). 337 – 355.
• COLLINS, Richard ve MURRONI, Christina (1996). New Media New Policies. London: Polity Press.
• CUILENBURG, Jan van ve Denis McQuail (2003). “Media Policy Paradigm Shifts: Towards a New Communications Policy Paradigm”. European Journal of Communication 18(2). London, Thousand Oaks, CA ve New Delhi: Sage Publications, 181 – 207.
• ÇATALBAŞ, Dilruba (2004). “Türkiye’de Kamu Hizmeti Yayıncılığının Açmazları ve Geleceği”. Türkiye’de Kitle İletişimi. İçinde. Der: Nilgün Gürkan Pazarcı Ankara: Turhan Kitabevi, 77 – 97.
• DONDERS, Karen ve PAUWELS, Caroline (2008). “Does EU Policy Challenge the Digital Future of Public Broadcasting?: An Analysis of the Commissions’s State Aid Approaches to Digitization and the Public Service Remit of Public Broadcasting Organizations”. Convergence. Vol:14(3). 295-311.
• DPT (2007). Dokuzuncu Kalkınma Planı. 2007-2013: Bilgi ve İletişim Teknolojileri Özel İhtisas Komisyonu, Yayıncılık Alt Komisyonu Raporu. Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı Yayınları. ENLI, Gann Sara (2008). “Redefining Public Service Broadcasting: Multi Platform Participation”. Convergence. Vol: 14(1). 105-120.
• HALL, David (2002). “EU Competition Policies and Public Services”. Transfer: European Review of Labour and Research. Vol: 2(2). 198-213.
• HARDY, Jonathan (2001). “Border Crossings; Convergence, Cross-Media Promotion and Commercial Speech in UK Communications Policy”. 51 st Political Studies Association Conference. Manchester: University of Manchester Press.
• HARRISON, Jackie ve WESSELS, Bridgette (2005). “A New Public Sphere Communication Environment? Public Service Broadcasting Values in the Reconfiguring Media”. New Media Society. Vol: 7(6). 834-853.
• HARRISON, Jackie ve WOODS, Lorna (2001). “Defining European Public Service Broadcasting”. European Journal of Communication. Vol: 16(4). 477-504.
• HARRISON, Jackie ve WOODS, Lorna (2001). “Defining European Public Service Broadcasting”. European Journal of Communication. Vol: 16(4). 477-504.
• http://www.bbc.co.uk/historyofthebbc/innovation/index.sthml. “History of the BBC”.
• http://www.dördüncükuvvetmedya.com.tr. 02.16.2011.
• http://www.ekonomi.habertürk.com. “Bakan Şimşek TRT’nin Geçen Yılki Gelirini Açıkladı”. 20.02.2012. 10:15
• http://www.mxlabs.org. “Kamu Televizyonlarının Mali Kaynakları Nelerdir?”. 20.02.2012. 10:00
• http://www.rega.basbakanlik.gov.tr/eskiler/2008/06/20080626-1.htm: Türkiye Radyo ve Televizyon Kanunu ile Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. 01.02.2012
• http://www.trt.net.tr: “Radyo”. 06.03.2011, 15:50.
• http://www.trt.net.tr: “Televizyon”. 06.03.2011, 15:50.
• JACKA, Elizabeth (2003). “Democracy as Defeat: The Importance of Arguments for Public Service Broadcasting”. Television and New Media. Vol: 4(2). 177-191.
• JAKUBOWICZ, Karl (2004). “A Square Peg in a Round Hole: The EU’s Policy on Public Service Broadcasting”. European Culture and the Media: Channing Media-Channing Europe Series Volume 1 içinde. Ed: Ib Bondebjerg ve Peter Golding. Bristol: Intellect Books. 277-303.
• KAYA, Raşit (1999). “Türkiye’de 1980 Sonrası Medyanın Gelişimi ve İdeoloji Gereksinimi”.
• KAYMAS, Serhat (2008). “Devlet ve Sermaye Sarmalında Türkiye Medyası: Ekonomik Krizler, Medya ve Demokrasi”. Galatasaray İletişim Vol: 8. 77-107.
• KEANE, John (2009). The Life and Death of Democracy. London: Simon &Schuster Press.
• KEJANLIOĞLU, Beybin (2004). Türkiye’de Medyanın Dönüşümü. Ankara: İmge Kitabevi.
• MCCHESNEY, Robert (1999). Rich Media, Poor Democracy: Communication Politics in Dubious Times. New York: The New Press.
• MCQUAIL, Dennis (1992). Media Performance: Mass Media and the Public Interest. London: Sage Publication.
• MUTLU, Erol (2001). “Ne Olacak Bu Kamu Yayıncılarının Hali”. Medya Politikaları içinde. Der: D. Beybin Kejanlıoğlu, Sevilay Çelenk ve Gülseren Adaklı. Ankara: İmge Kitabevi. 23-79.
• PADOVANI, Cinzia ve TRACEY, Michael (2003). “Report on the Conditions of Public Service Broadcasting”. Television and New Media. Vol: 4(2). 131-153.
• PODKALICKA, Aneta (2008). “Public Service Broadcasting as an Infrastructure of Transition in the Age of Cultural Diversity: Lessons for Europe from SBS Austraila”. Convergence Vol: 14(3). 323-333.
• PUPPIS, Manuel (2008). “National Media Regulation in the Era of Free Trade: The Role of Global Media Governance”. European Journal of Communication Vol23(4). 405 – 424.
• TRACEY, Michael (1996). “Beyond Governance: The Triumph of Populism and Parochialism in the 21st Century”. Javnost/The Public. Vol:3(2). 23-33.
• WHEELER, Mark (2004). “Supranational Regulation: Television and the European Union”. European Journal of Communication. Vol: 19(3). 349-369.
• YTREBERG, Espen (2002. “Ideal Types in Public Service Television: Paternalist and Bureaucratcs, Charismatics and Avant-gardist”. Media,Culture&Society. Vol:24. 759-774.