Klasik Türk Müziğinde Doğaçlama

Yıl 2022, , 87 - 104, 02.12.2022

Ahmet Erdogdular , Ubeydullah Sezikli

https://doi.org/10.34082/islamiilimler.1213907

Öz

Doğaçlama formu görsel, işitsel sanatların en önemli unsurlarından biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Kültürlerin hemen hemen hepsinde doğaçlama formuna rastlıyoruz. Doğaçlama formu değişik şekillerde her ne kadar Avrupa müziklerinde 19. yüzyıla kadar görülmüş olsa da Avrupa dışındaki müziklerde halen geçmişteki önemini korumaktadır. 20. yüzyıldan sonra Avrupa müziği modeli yeni nota sistemine geçilmesiyle, eski önemini yitirmiş olmasına rağmen meşk sistemi müziği öğrenmenin halen temel unsurudur. Türk müziğinde, 20. yüzyıldan sonra sözlü doğaçlama için gazel terimi kullanılmaya başlamıştır. Makalemizde, Türk Müziği’nin ana makamlarından biri olan uşşak makamında Tanbûri Cemil Bey, Hâfız Sami, Hâfız Kemal ve Münir Nurettin Selçuk tarafından icrâ edilmiş gazeller üzerinde makamsal ve güfte kullanımı analiz edilerek, müzik eğitiminde meşk sisteminin öğrenme ve geleneği yaşatmadaki önemi sorgulanacaktır

Anahtar Kelimeler

Doğaçlama, meşk, gazel, taksim, icrâ, Improvisation, meshk, vocal improvisation, instrumental improvisation, performance

Improvisation in Classical Turkish Music

Öz

Improvisation emerges as one of the most important elements of visual and auditory arts. We encounter the improvisation form in almost all cultures. The improvisation form existed in European music until the 19th century, but it still maintains its importance in non-Europian music. The transition to European notation, education and theorizing on music was adopted in Ottoman Turkish music, the meşk system is still the only way of learning Turkish music. Turn of the 20th century, the term gazel, meaning vocal improvisation, began to be used in Turkish music. In this article, we analyze the use of makam and lyrics in gazels performed by Tanburi Cemil Bey, Hâfız Sâmi, Hâfız Kemâl and Münir Nûrettin Selçuk in the uşşak makam, one of the foundational, yet most difficult makams of Turkish music. We will also discuss about the importance of the meşk system in learning and keeping the tradition alive in music education.

Anahtar Kelimeler

Improvisation, meshk, vocal improvisation, instrumental improvisation, performance

Kaynakça

• Ayşegül - Yeprem, M. Safa. “Comparison and Modal Analysis of Christmas CarolsThat Is Read in Syrian Orthodox and Greek Orthodox Temples in Istanbul”. Eurasian Academy of Sciences Social Sciences Journal, (Erişim 4 Kasım 2020) http://socialsciences.eurasianacademy.org/dergi//istanbuldaki-suryani-ortodoks-ve-rum-ortodoks-mabetlerinde-okunan-dogus-ilahilerinin-makamsal-analiz-ve-karsilastirmasi201507.pdf
• Bardakçı, Murat. Refik Bey, Refik Fersan ve Hatıraları. İstanbul: Pan Yayıncılık, 1995.
• Behar, Cem. Aşk Olmayınca Meşk Olmaz. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1998.
• Berkowitz, Aaron L. The Improvising Mind: Cognition and Creativity in the Musical Moment. New York: Oxford University Press, 2010.
• Develioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. Ankara: Aydın Kitabevi, 2011.
• Erdoğdular, Ahmet. Türk Müziğinde Gazel ve Hâfız Şehla Osman. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• Goertzen, Valerie Woodring. By Way of Introduction: Preluding by 18th- and 19th-Century Pianists. Journal of Musicology, 1996.
• İpekten, Halûk. Gazel. PDF: TDV İslam Araştırmaları Merkezi, 1996.
• https://islamansiklopedisi.org.tr/gazel--edebiyat
• Karadeniz, Ekrem. Türk Musikisinin Nazariye ve Esasları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2. Basım, 2012.
• Martinez, J. Luiz. Improvisation in Hindustani music. A musical semiotics perspective. PDF: Indian
• Musicological Society. Journal of the Indian Musicological Society, 2007. http://ezproxy.cul.columbia.edu/login?url= https://www.proquest.com/
• scholarly-journals/improvisation-hindustani-music-musical semiotics/docview/220915216/se-2?accountid=10226
• Moore, Robin, “The Decline of Improvisation in Western Art Music: An Interpretation of
• Change”, International Review of the Aesthetics and Sociology of Music. 1992.
• Nettl, Bruno. In the Course of Performce. London: The University of Chicago Press, 1998.
• Özalp, Nazmi. Türk Musikisi Tarihi. Araştırma İnceleme Dizisi. Cilt 2. İstanbul: Milli Eğitim Yayınları, 2000.
• Özçeltik, Berna. Türk Müziğinde Gazel İcralarının Müzikal Analizi, İstanbul: Marmara
• Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslam Tarihi ve Sanatları ana Bilim Dalı, Türk
• Din Musikisi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Özgen Öztürk, Yelda. The Art of Violencello Performance in Turkish Makam Music: An Analysis on
• Early Turkish Music Performance, (İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2009). Özkan, İsmail Hakkı. Türk Musikisi Nazariyatı ve Usulleri. 12. Basım. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2013.
• Plak, Coşkun. “Münir Nurettin Selçuk – Âheste Çek Kürekleri Mehtâb Uyanmasın 1948”. You
• Tube. Yayın Tarihi 12 Mart 2015. https://youtu.be/AKlcpFhFSgc
• Say, Ahmet. Müzik Sözlüğü. İstanbul: Müzik Ansiklopedisi Yayınları, 2002.
• Ünlü, Cemâl. Gazeller-78 Devirli Taş Plaklarda Gazel ve Gazelhanlar. İstanbul: Kalan Müzik, 1997.
• Ünlü, Cemal. Git Zaman-Gel Zaman. Ek. İstanbul: Pan Yayıncılık, 2004.