THE ISSUE OF CHANGE OF THE QUR’AN PROVISIONS IN THE CONTEXT OF MAKĀSID-I SHARİA THE EXAMPLE OF MUHAMMED B. ASHUR

Yıl 2024, Cilt: 19 Sayı: 1, 5 - 36, 09.03.2024

Hanefi Şola

https://doi.org/10.34082/islamiilimler.1449514

Öz

As a result of the defeats of Muslims against the West, different approaches to religion have emerged in the Islamic world. In this context, some people saw religion as the main reason for the defeat of the Islamic world. Some people said that the reason for this was to turn away from religion. Some people explained the reason for this as the intertwining of religion and tradition. Some of those who saw the reason for the defeat as the intertwining of religion and tradition argued that religion should be completely refined from tradition, while others thought that some opportunities in tradition should be utilized. It is seen that the idea that stands out among the opportunities that should be utilized in the tradition is maqasid-maslahat. Those who think that the idea of maqasid-maslahat, which is an important subject of the tradition, should be utilized, have interpreted that some of the provisions about which there are verses may change in line with the needs of modern period. In this study, ın the context of this thought of Muhammed Tahir b. Ashur, it is aimed to reveal his approach on whether the provisions of the Qur'an can be changed or not. In the study, first of all, Ibn Ashur's idea of maqasid-maslahat was discussed. Then, some Qur'anic provisions that are thought to be changed in the contemporary period were touched upon and Ibn Ashur's approach to these provisions was tried to be revealed.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, maqâsid-i sharia, maslahat, provisions, change.

MAKĀSID-I ŞERÎA BAĞLAMINDA KUR’ÂN AHKÂMININ DEĞİŞMESİ -MUHAMMED TÂHİR B. ÂŞÛR ÖRNEĞİ-

Öz

Son iki yüzyılda Müslümanların Batı karşısında yaşadıkları mağlubiyetler sonucu İslam dünyasında dine karşı faklı yaklaşımlar ortaya çıkmıştır. Bu kapsamda bir kesim İslam dünyasının mağlubiyetinin temel sebebi olarak dini görmüştür. Bir diğer kesim bunun nedenin dinden uzaklaşmak olduğunu söylemiştir. Bir grup ise bunun sebebini din ile geleneğin iç içe girmesiyle açıklamıştır. Mağlubiyetin gerekçesinin din ile geleneğin iç içe geçmesi olarak görenlerin bazıları dinin gelenekten tamamen arındırılması gerektiğini savunurken bazıları gelenekteki bazı imkanlardan faydalanılması gerektiğini düşünmüştür. Bu bağlamda gelenekteki var olan ve kendisinden faydalanılması gereken imkanların içinde en fazla öne çıkan düşüncenin makâsıd-maslahat olduğu görülmektedir. Geleneğin önemli bir konusu olan makâsıd-maslahat düşüncesinden faydalanılması gerektiğini düşünenler, bu düşünceden hareketle hakkında ayet bulunan bazı hükümlerin çağdaş dönemin ihtiyaçları doğrultusunda değişebileceği şeklinde yorumlamışlardır. Bu çalışmada da makâsıd-maslahat düşüncesini gündemine alan Muhammed Tâhir b. Âşûr’un (1879-1973) özellikle Kur’ân hükümlerinin değişip değişemeyeceği konusundaki yaklaşımının ortaya konması amaçlanmıştır. Çalışmada öncelikle İbn Âşûr’ûn makâsıd-maslahat düşüncesi ele alınmıştır. Ardından da çağdaş dönemde, farklı yorumlanması gerektiği düşünülen bazı Kur’an hükümlerine temas edilmiş ve İbn Âşur’un bu hükümler hakkındaki yaklaşımı ortaya konmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, makâsıd-ı şeria, maslahat, hükümler, değişim.

Kaynakça

• Abduh, Muhammed. A’malu’l-kâmile li’l-imâm eş-şeyh Muhammed Abduh. thk. Muhammed Ammâra. Beyrut: Dâru’ş-Şurûk, 1993/1414.
• Apaydın, H. Yunus. “İctihad”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/432-435. İstanbul: TDV, 2000.
• Apaydın, H. Yunus. İslam Hukuk Usulü. Ankara: Bilay, 2018.
• As’ad, Ali. “Makâsidun Kur’aniyyetun yunâtu bihâ et-temkînu’l-userî”. Mecelletu Camiati Dımaşk li’l-İktisadiyye ve’l-Kânuniyye, Dımaşk: 2010.
• Aşmavî, Muhammed Saîd. Cevheru’l-İslâm. Kahire: Mektebetu Medbûli’s-Sağîr, 1996.
• Atay, Hüseyin vd. İslam Gerçeği. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1995.
• Bor, Adil. Bir Yöntem Olarak Makâsıdî Tefsir İbn Âşûr Örneği. İstanbul: İfav, 2022.
• Boynukalın, Ertuğrul. “Makâsıdü’ş-Şerîa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/423-427. Ankara: TDV, 2003.
• Boynukalın, Ertuğrul. İslam Hukukunda Gaye Problemi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1998.
• Câbirî, Muhammed Âbid. Çağdaş Arap-İslam Düşüncesinde Yeniden Yapılanma. çev. Ali İhsan Pala-Mehmet Şirin Çıkar. İstanbul: Denge Yayınları, 2011.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. Ahkâmu’l-Kur’ân. thk. Muhammed es-Sâdık Kahâvî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Turâsi’l-Arabî.
• Cevherî, Ebî Nasr İsmâil b. Hammâd. es-Sıhhâh. thk. Muhammed Muhammed Tâmir vd. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2009.
• Çelik, Hüseyin. Kur’an Ahkamının Değişmesi. Ankara: OTTO,2017.
• Dağcı, Şamil. “Kısas”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/488-494. Ankara: TDV, 2022.
• Ebû Hayyân el-Endelüsî, Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf. Tefsîru’l-bahru’l-muhît. thk. Âdil Abdulmevcud vd. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2007.
• Ebû Zeyd, Vasfî Âşûr. Nahve tefsirin makâsidiyyin li’l-Kur’ani’l-Kerîm. İstanbul: Müfekkirûne’d-devliyye li’n-Neşri ve’Tevzi’, 2018.
• Erdoğan, Mehmet. İslâm Hukukunda Ahkâmının Değişmesi. İstanbul: İfav, 2014.
• Fahrüddîn er-Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. et-Tefsîrü’l-kebîr (Mefâtîḥu’l-ġayb). 32 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1981.
• Fahrüddîn er-Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. el-Mahsûl fî usûli’l-fıkh. 6 Cilt. Kahire: Müessesetü’r-Risâle, tr.
• Fâsî, Allal. Makâsıdu’ş-Şerîa ve mekârimuhâ. Mağrib: Matbaatu’l-Necâhi’l-Cedîde, 1991.
• Fazlurrahma., Ana Hatlarıyla Kur’an. çev. Alparslan Açıkgenç. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2014.
• Fazlurrahman. İslâm. çev. Mehmet Dağ – Mehmet Aydın. İstanbul: Selçuk Yayınları, 1993.
• Fazlurrahman. İslamî Yenilenme. çev. Adil Çiftçi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2003.
• Feyyûmî, Ahmed b. Muhammed b. Ali. el-Misbâhu’l-munîr. Beyrut: Mektebetu’l-Lübnân, 1987.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed. Cevâhirü’l-Ḳurʾân. Beyrut: Dâru ihyai’l-ulûm, 1999.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed. Kitâbu’l-iktisâd fi’l-i’tikâd. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1983.
• Haçkalı, Abdurrahman. Gayeci İçtihat Metodunun Gelişimi. İstanbul: Etüt Yayınları, 2004.
• Hâmidî, Abdulkerîm. Makâsıdu’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2008/1429.
• Hanefi, Hasan. “Soruşturma”. İslâmiyât, 1/4, Ankara (1998), 276-282.
• İbn Âşûr, Şeyh Muhammed et-Tâhir. Makâsidu’ş-şerîati’l-İslâmiyye, Ürdün, Dâru’n-Nefâis, 2011.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd. el-İhkâmu fî usûli’l-ahkâm. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Âfâki’l-Ebcediyye, 1979.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî. Lisânü’l-ʿArab. thk. Yusuf Bakâî vd. 4 Cilt. Beyrut: Müessesetü’l-A’lâmî, 2010.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed. Zâ’du’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr. 9 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-İslâmî, 1404/1984.
• İbrâhîm Yûsuf Hânım, Aslu’l-adl inde’l-Mu’tezile (Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1993), 151.
• İzz b. Abdisselâm, Ebû Muhammed İzzüddîn Abdülazîz b. Abdisselâm b. Ebi’l-Kāsım es-Sülemî. Kavâidu’l-ahkâm fî mesalihi’l-enâm. Kahire: Dâru’l-beyani’l-Arabî, 2002.
• Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid b. Abdilhamîd es-Sivâsî el-İskenderî. Teysîru’t-tahrîr. 4 Cilt. Mekke: Dâru’l-Bâz, tr.
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed. el-Câmiʿ li-ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Hişâm Semîr el-Buhârî. 21 Cilt. Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 2003
• Maşalı, Mehmet Emin. Kur’an’ın Anlaşılmasında Gâî Yorum. Ankara: Otto Yayınları, 2016.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Kitâbu’t-tevhîd. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları, 2005.
• Mukātil b. Süleymân. Ebü’l-Hasen Mukātil b. Süleymân b. Beşîr el-Ezdî. et-Tefsîru’l-kebîr (Tefsîr Mukâtil b. Süleymân. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2003.
• Özsoy, İsmail. Faiz ve Problemleri. İzmir: Nil Yayınları, 1993.
• Öztürk, Mustafa. Kur’an’a Çağdaş Yaklaşımlar. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2019.
• Öztürk, Mustafa – Şahin-Hakan. Ribâ ve Faiz Nedir, Ne Değildir Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2021.
• Raysûnî, Ahmed. el-Fikru’l-makâsidî: Kavâiduhu ve fevâiduhu. Kahire: Dâru’l-Kelime, 2013.
• Sadrüşşerîa es-Sânî, Ubeydullāh b. Mes‘ûd b. Tâcişşerîa Ömer b. Sadrişşerîa el-Evvel. Şerhu’t-tavdîh ala metni’t-tenkîh. Beyrut: el-Matbaatu’l-hayriyye ts.
• Şâtibî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Mûsâ. el-Muvâfakât fî usûli’ş-şerîa, thk. Abdullah Draz. 4 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadis, 2005.
• Şerefî, Abdulmecid. el-İslâm ve’l-hürriyye suu’t-tefâhumu’t-târîhiyye. Dımaşk: Dâru Betra, 2008.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. neş. Ahmed Muhammed Şâkir-Mahmûd Muhammed Şâkir. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, 2009.
• Tûfi, Necmeddîn. “Nas ve Maslahat”, Makâsıd ve İctihâd, çev. Kâşif Hamdi Okur. ed. Ahmet Yaman. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2010.
• Vâhidî, Ebu’l-Hasen Ali b. Ahmed. el-Vâsit fî tefsîri’l-Kur’âni’l-mecîd. nşr. Âdil Ahmed Albdulmevcûd-Ali Muhammed Muavvız. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1994.
• Yaşar, Mehmet. “İbn Hazm’ın Kur’ân’ın Dil ve Üslûp Özelliklerine Yaklaşımı” Mütefekkir, 8/15, Aksaray (2021), 165-187.