Transhümanizmde İnsanın Bütünlüğü Sorunu

Yıl 2025, Sayı: 40, 389 - 407, 28.03.2025

Mahsum Aytepe

https://doi.org/10.34082/islamiilimler.1602418

Öz

Transhümanizm bilim ve teknolojiyi kullanarak insanların fiziksel, bilişsel ve duygusal gelişimlerini maksimum düzeylere çıkarmayı hedefleyen felsefi ve ideolojik bir hareket olarak temayüz etmiştir. Transhümanist fikirler geniş bir alanda cereyan etse de merkezi konunun insanın doğası ve fiziksel yapısı olduğu söylenebilir. İnsanın doğasında sabit bir “öz” bulunmadığını; insan bedeninin her türlü morfolojik dönüşüme açık olduğunu ve gelecekte bambaşka bir insan (post human-trans insan) yaratmanın mümkün olduğunu kabul ettikleri dikkate alındığında, transhümanist fikirlerin bizi insanın bütünlüğü problemiyle karşı karşıya getirmesi kaçınılmaz hale gelir. Nitekim transhümanistlere yöneltilen eleştiriler, insana dair tasarımlarının insanın bütünlüğü ve geleceği açısından büyük bir tehdit oluşturduğu hususunda yoğunlaşmaktadır.
Bu çalışmada transhümanizmin, “insanın bütünlüğü problemi” olarak ifade edilen soruna yol açan görüşleri ele alınacaktır. Bu kapsamda bilinç-beyin ilişkisi ve morfolojik özgürlük konusundaki fikirlerine yer verilecektir. Bilinç-beyin ilişkisi problemiyle ilgili düşünceleri, transhümanistlerin insanın doğasıyla ilgili görüşlerini anlamanın en açık yollarından biridir. Bilinç-beyin ilişkisi ve bu bağlamda insanın doğasıyla ilgili düşüncelerine, “açıklayıcı modeller” olarak hizmet ettiği için materyalizme ve monizme de yer verilecektir. Transhümanizmde insanın bütünlüğü sorununu anlaşılır kıldığı için morfolojik özgürlük konusu da ele alınmıştır. Morfolojik özgürlük konusu, transhümanistlerin insanın bedeni ve bedensel bütünlüğüyle ilgili görüşlerini açıkça ilan ettikleri bir tartışma zemini olmuştur. Makalede transhümanistlerin gerek bilinç-beyin gerekse morfolojik özgürlük konusundaki düşünceleri, modern bilimden ve İslam düşüncesinden hareketle kritik edilmiştir. Makalenin temel öngörüsü, transhümanizmin insanın bütünlüğüyle ilgili görüşlerinin insanın psiko-ontolojik bütünlüğü, yaratılma gayesi, teknolojik yeterlilik ve İslam’ın temel değerleri testinden büyük oranda geçemediği yönündedir. Çalışmada transhümanist fikirler ve bunlara yöneltilen/yöneltilebilecek eleştiriler deskriptif bir yöntemle ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kelam, Transhümanizm, İnsanın Bütünlüğü, Morfolojik Özgürlük, Monizm, Materyalizm.

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

The Problem of Human Integrıty in Transhumanısm

Öz

Transhumanism has emerged as a philosophical and ideological movement that aims to maximise the physical, cognitive and emotional development of humans by using science and technology. Although transhumanist ideas take place in a wide range of fields, it can be said that the central issue is the nature and physical structure of human beings. Considering that they accept that there is no fixed ‘essence’ in human nature, that the human body is open to all kinds of morphological transformation and that it is possible to create a completely different human being (post human-trans human) in the future, it becomes inevitable that transhumanist ideas confront us with the problem of human integrity. As a matter of fact, the criticisms against transhumanists concentrate on the fact that their designs on human beings pose a great threat to the integrity and future of human beings.
In this study, the views of transhumanism that lead to the problem expressed as ‘the problem of human integrity’ will be discussed. In this context, its ideas on the consciousness-brain relationship and morphological freedom will be included. Their thoughts on the problem of consciousness-brain relation is one of the clearest ways to understand transhumanists' views on human nature. Materialism and monism will also be included, since they serve as ‘explanatory models’ for their ideas about the consciousness-brain relation and, in this context, about human nature. In transhumanism, the issue of morphological freedom is also discussed as it makes the problem of human integrity comprehensible. The issue of morphological freedom has been a discussion ground where transhumanists have openly declared their views on the human body and bodily integrity. In this study, transhumanists' ideas on both consciousness-brain and morphological freedom are criticised based on modern science and Islamic thought. The main prediction of the study is that transhumanism's views on the integrity of the human being have largely failed the test of the psycho-ontological integrity of the human being, the purpose of creation, technological competence and the fundamental values of Islam. In the study, transhumanist ideas and the criticisms that are/may be directed against them are handled in a descriptive method.

Anahtar Kelimeler

Theology, Transhumanism, Human Integrity, Morphological Freedom, Monism, Materialism.

Etik Beyan

It is declared that scientific, ethical principles have been followed while carrying out and writing this study, and that all the sources used have been properly cited.

Kaynakça

• Atighetchi, Dariusch. Islamic Bioethics: Problems and Perspectives. Berlin: Springer, 2007. E-kitap.
• Arvas, Serhat. Dijital İşgal ve Transhümanizm. İstanbul: Kudema Yayınları, 2022.
• Bal, Samet Yahya - Sarikaya, Berat. “Kelami Açıdan İnsan Fıtratı ve Bilinci Bağlamında Yapay Zekâ ve Transhümanizm”. Mavi Atlas 10/2 (28 Ekim 2022), 404-418.
• Bostrom, Nick. "Transhumanist Values". Ethical Issues for the 21st Century. ed. Frederick Adams. Charlottesville: Philosophical Documentation Center Press, 2003, 3-14.
• Bostrom, Nick. “A Hıstory of Transhumanıst Thought”. Journal of Evolution and Technology 14/1 (2005).
• Bouzenita, Anke Iman. “The Most Dangerous Idea?” Islamic Deliberations on Transhumanism”. Daru’l-Funun İlahiyat 29/2 (2018).
• Chalmers, David J. The Conscious Mind: In Search of a Fundamental Theory. New York: Oxford University Press, 1996.
• Can, Seyithan. “Transhümanizmin Ölümsüzlük İddiasının Kelâm İlminin Varlık Anlayışı Çerçevesinde Kritiği”. Kader 20/2 (31 Aralık 2022), 605-625.
• Cevizci, Ahmet. Paradigma Felsefe Sözlüğü. Istanbul: Paradigma Yayınları, 1999.
• Dağ, Ahmet. “Freedom as an Issue in the Context of Transhumanism and Artificial Intelligence, Digitalization, and Robotics (AIDR)”. Ilahiyat Studies 14/1 (31 Temmuz
• Dağ, Ahmet. İnsansız Dünya Transhümanizm. İstanbul: Ketebe Yayınevi, 2020.
• DeBaets, Amy Michelle. “Morphological Rapture of the Geeks: Singularitarianism, Feminism, and the Yearning for Transcendence.” Religion and Transhumanism: The Unknown Future of Human Enhancement. Editörler Calvin Mercer ve Tracy J. Trothen. Santa Barbara (Calif.): Praeger, 2015, 181-197.
• Demircan, Kozan. “Aşkın İnsan Üstün İnsana Karşı,”. Erişim 10 Aralık 2024. https://khosann.com/askin-insan-ustun-insana-karsi/
• Dolezal, Luna. The Edinburgh Companion to the Critical Medical Humanities Morphologıcal Freedom And Medıcıne: Constructıng The Posthuman Bodys. ed. Sarah Atkinson - MacnaughtonWoods Jane. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2016.
• Ferrando, Francesca. Philosophical Posthumanism. New York: Bloomsbury Publishing, 2019.
• Flores, David Salinas. “Transhumanism: The Big Fraud-Towards Digital Slaver”. International Physical Medicine & Rehabilitation Journal, 3/5 (2018): 381-392. http://medcraveonline.com/IPMRJ/IPMRJ-03-00131.pdf (Erişim Tarihi: 05.12.2024).
• Fukuyama, Francis. Our Posthuman Future – Consequences of the Biotechnology Revolution,. New York,: Farrar, Straus and Giroux, 2002.
• Fûrek, Muhammed b. Hasan b. Mücerred Makalât eş-Şeyh Ebi’l-Hasan el-Eş’arî,. Kahire: Mektebetü’s-Sekafetü’d-Dinîyye, 2005.
• Gazzâli. Ebû Hamid Muhammed. İki Madnûn. çev. Sâbit Ünal. İzmir: İzmir İlâhiyat Fakültesi Yayınları, 1988.
• Ghaly, Mohammed. Islamic Perspectives on the Principles of Biomedical Ethics. London: World Scientific Publishing Co Pte Ltd, 2016.
• Hopkins, Patrick D. Religion and Transhumanism: The Unknown Future of Human Enhancement Morphological “A Salvation Paradox for Transhumanism: Saving You versus Saving You. ed. Calvin Mercer - Tracy J. Trothen. Santa Barbara (Calif.): Praeger, 2015.
• Hughes, James. “The Compatibility of Religious and Transhumanist Views of Metaphysics, Suffering, Virtue and Transcendence in an Enhanced Future”.
• Huxley, Julian. New Bottles For New Wine. London: Chatto and Windus, 1957.
• Immortality Institute - Kurzweil, Ray. The Scientific Conquest of Death: Aessays on Infinite Lifespans. Buenos Aires: Libros En Red, 1. ed., 2004.
• Kâdî Abdülcebbâr, Ebü’l-Hasen Kâdı’l-kudât Abdülcebbâr b. Ahmed b. Abdilcebbâr. el-Muğnî fî ebvâbi’t-tevhîd ve’l-adl, XI, et-Teklîf. nşr. Muhammed Ali en-Neccâr ve Abdülhalîm en-Neccâr. thk. Muhammed Ali en-Neccâr - Abdülhalîm en-Neccâr. Kâhire: ed-Dârü’l-Mısriyye li’t-Tel’îf ve’t-Terceme, 1963.
• Koca, Muhammet Taha. Seyyid Şerîf Cürcânî’de Nefsin Mahiyeti Ve Bilgi Teorisi. İstanbul: İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı Kelam Bilim Dalı, Doktora, 2023.
• Kurzweil, Ray. The Scientific Conquest of Death Essays on Infinite Lifespans, (Human Body Version 2.0). LibrosEnRed, ts.
• Küçüktaşdemir, Özgür. Morfolojik Özgürlük ve Hukukun Geleceği, Bedensel Zararlardan Dolayı Hukuki Sorumluluk İlkesi Kongresi. Türkiye Barolar Birliği Yayınları, 2020.
• Labrecque, Cory Andrew. Religion and Transhumanism: The Unknown Future of Human Enhancement Morphological Freedom and the Rebellion against Human Bodiliness: Notes from the Roman Catholic Tradition. ed. Calvin Mercer - Tracy J. Trothen. Santa Barbara (Calif.): Praeger, 2015.
• Manzocco, Roberto. Transhumanism - Engineering the Human Condition -History, Philosophy and Current Status. Chichester, UK: Praxis Publishin, 2019.
• Metin, Sevtap. Biyo-Tıp Etiği ve Hukuk. İstanbul: Betim Kitaplığı, 2019.
• More, Max. “The Philosophy of Transhumanism”. The Transhumanist Reader. ed. Max More - Natasha Vita‐More. 3-17. Blackwell Publishing, 1. Basım, 2013.
• Nayar, Pramod K. Posthumanism. Cambridge,: Polity Press, 2014.
• Ojochogwu, Abdul. Advancing Neutral Monism in Big History and Transhumanist Philosophy", The Transhumanism Handbook. ed. Newton Lee. Switzerland: Lee, Springer, 2019.
• Ödemi̇ş, Mehmet. “Mütekaddimûn Dönemi Kelâmcılarının Ruh Anlayışının Modern Bilimde Bir Karşılığı Var mı?” Kader 21/1 (30 Haziran 2023), 270-300.
• Piedra, Jonathan. “Technologıcal Enhancement And Happıness A Revıew Of Morphologıcal Freedom, Cosmos and History”. The Journal of Natural and Social Philosophy 15/1 (2019), 275-291.
• Ranisch, Robert ve Stefan Lorenz Sorgner. “Introducing Post-and Transhumanism.” Post-and Transhumanism: An Introduction (Beyond Humanism: Trans- and Posthumanism). Editör Stefan Lorenz Sorgner. Frankfurt: Peter Lang Edition, 2014.
• Râzi, Fahreddin. Tefsir-i Kebir Mefâtihu’l-Gayb. Akçağ Yayınları, ts.
• Reçber, M. Sait. “Düalizm, Swinburne ve Foster”. İslâmî Araştırmalar 13/2 (2000).
• Sayan, Erdinç. “Analitik Zihin Felsefesinin Temel Problemlerine Bir Bakış”. Kaygı 19 (2012).
• Searle, John R. “Minds, Brains, and Programs.” The Behavioral and Brain Sciences 3, no. 3 (1980): 417-457.
• Schafer, Lothar. Infinite Potential: What Quantum Physics Reveals About How We Should Live Infinite Potential: What Quantum Physics Reveals About How We Should Live. New York: Deepak Chopra Books, 2013.
• Shatzer, Jacob. Transhumanism and the Image of God – Today’s Technology and the Future of Christian Discipleship. InterVarsity Press, 2019.
• Şensoy, Güvenç. “Din Felsefesi Açısından Eş’arî Gelen-ek-i Klasik ve Çağdaş Metinler Seçkisi V,”. Klasik Eş‘arî Antropolojisi: Beden, Hayat ve Ruh. ed. Recep Alpyağıl,. 1125-1160. İstanbul: İz Yayıncılık, 2019.
• Tekin, Mustafa - Muhammet, Özdemir. Transhümanizm-Posthümanizm Disiplinlerarası Bir Çalışma. İstanbul: Eski Yeni Yayınları, 2021.
• Tülüce, Hüseyin Âdem. “Zihin Felsefesi Bağlamında Ruh Kavramının Bilinç Kavramına Dönüşümü”. Mütefekkir Aksaray Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 10/20 (2023), 325-344.
• Türker, Ömer. “Ebû Zeyd ed-Debûsî’de Varlık ve Bilgi İlişkisi Bakımından Ruh Meselesi”. İslam Araştırmaları Dergisi 20 (2008), 39-58.
• Vita-More, Natasha. "Aesthetics Bringing the Arts & Design into the Discussion of Transhumanism." The Transhumanist Reader: Classical and Contemporary Essays on the Science, Technology, and Philosophy of the Human Future. Derleyenler Max More ve Natasha Vita-More. Wiley-Blackwell, 2013.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi”. Ruh. C. 35. İstanbul: TDV Yayınları, 2018.
• Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. Istanbul: Neşriyat, 1979.
• Türker, Ömer. “Kelam Geleneğinin Bilgi Teorisi İnsanın Mahiyeti.” GZT Cins. Erişim 10 Aralık 2024. https://www.gzt.com/cins/kelam-geleneginin-bilgi-teorisi-insanin-mahiyeti-3491680.
• “Meme: Transhumanist Declaration (2012)”. Erişim 10 Aralık 2024. https://mxplx.com/meme/3743/
• The President’s Council on Bioethics, Beyond Therapy: Biotechnology and the Pursuit of Happiness. Washington, D.C, 2003. Erişim 10 Aralık 2024. Beyond Therapy