Öz
18. yüzyılın ortalarından itibaren başlayan
sanayileşme süreci tüm dünyada farklı etkiler yaratmıştır. Genel olarak
bakıldığında, makineleşme ile birlikte üretim artmış, nüfus yükselmiş, ulaşım
gelişmiş ve kentlere göç başlamıştır. Kentlerdeki nüfus artışı ise yeni sorunlarla
ihtiyaçları beraberinde getirmiştir. Dünya ile aynı anda olmasa da Osmanlı
Devleti’nde de benzer gelişmeler, Tanzimatın ilanından sonraki süreçte hızla
yaşanmıştır. Özellikle idari ve adli sistemdeki değişiklikler, daha önce mevcut
olmayan kurumların ortaya çıkışına sebep olmuştur.
Bu çalışmada, Osmanlı döneminde Kayseri Liva Mühendisliği
görevini yürüten Mehmed Ali Bey’in Avanos’ta yapılmak üzere tasarladığı iki
proje ele alınmıştır. Ele alınan projelerden biri köprü diğeri ise
hapishanedir. Avrupa hukuk sistemini benimseme yolunda ilerleyen Osmanlı
dünyası için hapishane yeni bir yapı tipi olarak karşımıza çıkmaktadır.
Çağdaşları gibi taş ayaklar üzerine ahşap tabliyeli olarak tasarlanan köprü, bu
yönüyle önceki dönem örneklerinden ayrılmaktadır. Başbakanlık Osmanlı
Arşivi’nde yer alan projelerin mimari anlatım tekniği incelendiğinde, günümüz
projelerinin öncülü niteliğinde olduğu görülmektedir. İncelenen belgeler, ait
oldukları yapıların yeniden inşasına imkân verecek nitelikte malzeme, teknik ve
plan özelliklerini içermekle restorasyon için de değerli bilgiler sunmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Kayseri Liva Mühendisi Mehmed Ali Bey Avanos Köprü Hapishane
Kaynakça
- Başbakanlık Osmanlık Arşivi, (DH. MB.HPS. 7/48-1,2; 11/35-1,2,3), (DH. MKT. 221/13-1,4,5,6; 347/39-8), (DH. MUİ. 14-1/46-1,2,3), (DH. TMIKS. 19/84-1,2; 20/8; 20/34-1,2,3,4,5,6,7,8), (İ. MF. 7/1319C24), (PLK. p. 4214; 6733-1,2), (ŞD. 215/23-14), (Y. PRK. TFN. 5/42-1,2,3)
- Ankara Vilayeti Salnamesi (1289-1291,1293,1295,1299,1308,1311,1318,1320,1325) yy., ty.
- Baş, Ali- Duran, Remzi, “Karaman Çevresi Yüzey Araştırmaları (Köprüler)”, VI. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Sempozyumu (08-10 Nisan 2002), ed. M. Denktaş, Y. Özbek, A. Sağıroğlu Arslan, Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri, 2002, s. 138-160.
- Baş, Ali-Duran, Remzi-Özcan, Ruhi, “Beyşehir Çevresindeki Köprüler”, Uluslararası Katılımlı XV. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Anadolu Üniversitesi Eskişehir 19-21 Ekim 2011, ed. Zeliha Demiralp Gökalp vd. Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir, 2012, I, s. 309-318.
- Ceylan, Mehmet Akif, “Manisa’da Tarihi Köprüler ve Fonksiyonel Özellikleri”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, XI, III, Manisa, 2013, s.22-61.
- Çakmakoğlu Kuru, Alev, Sinop Hapishanesi, Ankara, 2004.
- Çulpan, Cevdet, Türk Taş Köprüleri Ortaçağdan Osmanlı Devri Sonuna Kadar, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1975.
- Duran, Remzi-Baş, Ali-Özcan, Ruhi, Tarihi Konya Köprüleri, Konya Büyükşehir Belediyesi KUDEB Yayınları, Konya, 2016.
- Gönen, Yasemin Saner, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Hapishaneleri İyileştirme Girişimi, 1917 Yılı”, Hapishane Kitabı, ed. Emine Gürsoy Naskali vd. Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2010, s. 173–183.
- Kocabaşoğlu, Uygur- Uluğtekin, Murat, Salnamelerde Kayseri Osmanlı ve Cumhuriyet Döneminin Eski Harfli Yıllıklarında Kayseri, Kayseri, 1998, s. 185.
- Özbek, Yıldıray, “Seyfullah Efendi Konağından İdadiye: Kayseri Lisesi”, Prof. Dr. Harun Güngör Armağanı, haz. M. Argunşah, vd. Kayseri, 2010, s. 297-306.
- -------------------, “Osmanlı Modernleşmesinin Kayseri Anıtları: Mektep Yapıları”, Osmanlı Dünyasında Kültürel Karşılaşmalar ve Sanatsal Yansımaları, Prof. Dr. Filiz Yenişehirlioğlu’na Armağan, ed. Ayşe Pelin Şahin Tekinalp vd., Ankara, 2017, s. 145-158.
- -----------------, Kayseri’de Tarihi Okul Yapıları, Kayseri, 2011.
- Sami, Şemseddin, “Avanos”, Kâmûsu’l A’lâm, İstanbul, I, 1306, s. 451-452.
- Sofuoğlu, Ebubekir, “Osmanlı Hapishanesinde Islah ve Firar Teşebbüsleri”, Hapishane Kitabı, ed. Emine Gürsoy Naskali vd. Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2010, s. 163–172.
- Şen, Ömer, Osmanlı’da Mahkûm Olmak Avrupalılaşma Sürecinde Hapishaneler, İstanbul, 2007.
- Şenyurt, Oya, “20. Yüzyılın İlk Çeyreğinde Anadolu ve İstanbul’da Bazı Hapishane İnşaatları”, Arredamento Mimarlık, İstanbul, 9, 2003, s. 76-80.
- ---------------, “Proje ve Belgeleriyle 20. Yüzyıl Başında İzmit Hapishanesi’nin Tasarımı”, Mimarlık Dergisi, Ankara, 352, 2010, s. 60-65.
- ---------------, Osmanlı Mimarisinin Temel İlkeleri Resim ve İnşâ Üzerinden Geliştirilen Farklı Bir Yaklaşım, İstanbul, 2015.
- Tanyeli, Gülsün, “Hiçbir Üstâd Böyle Kâr Etmemişdir” Osmanlı İnşaat Teknolojisi Tarihi, İstanbul, 2017.
- Tekin, Saadet, “Dr. Polliç Bey’in 1918 Tarihli Raporuna Göre Berlin ve Aydın Vilayeti Hapishanelerine Genel Bir Bakış”, A.Ü. OTAM, Ankara, 24, 2008, s. 205–221.
- Yıldırım, Yakup, Avanos Kenti, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, 2006.
- Yıldız, Gültekin Mapusâne Osmanlı Hapishanelerinin Kuruluş Serüveni (1839-1908), İstanbul, 2012.
- https://yarismo.org/img/avanoskoprusu_sartname.pdf s. 4-6, 11. Erişim Tarihi: 18.09.2017.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 28 Aralık 2018 |
| Gönderilme Tarihi | 28 Eylül 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018 |