Maqams on the Margin: Maqam-registered Mirajiyya Manuscripts as a Tool of Transferring

Yıl 2020, Sayı: 35, 73 - 95, 30.06.2020

Selman Benlioğlu

https://doi.org/10.31591/istem.759556

Cited By: 3

Öz

Nayi Osman Dede’s Mirajiyya is the most prolonged composing work of the Ottoman/Turkish music repertoire. Mirajiyya has been notated for the first time at least two hundred years after its composition. Even though the musical work transferred by inheritance -meshq-, with elapsing time, there have been developed some tools to support the transferring process. Mi'râciyye manuscripts which contains maqams (mode) on the margin of the pages have been scrutinized in this study. The role of these copies, which are registered to maqams, in the transfer of the work has been emphasized. Eleven Mirajiyya manuscripts and a printed copy have been analyzed comparatively. In addition, various note collections of Mirajiyya have been introduced, and the situation in the manuscripts were compared with maqams used in these notes. As a result, some of Mirajiyya’s forgotten parts have been traced over time. Again, as a result of comparing the notes with the manuscripts, it was determined that there is a possibility regarding some sections might have changed.

Anahtar Kelimeler

Mirajiyya, Nayi Osman Dede, Meshq, Ottoman/Turkish music, Maqam (mode)

Derkenarda Der-makâm: Bir İntikal Aracı Olarak Makam Kayıtlı Mi‘râciyye Yazmaları

Öz

Nâyî Osman Dede’nin Mi‘râciyye’si Osmanlı/Türk müziği repertuarının en uzun besteli eseridir. Bestelendikten en az iki yüz yıl sonra ilk kez notaya aktarılmıştır. Bu uzun eserin zaman içinde intikali temelde meşkle sağlanmış olsa da süreci destekleyecek bazı araçlar da geliştirilmiştir. Bu noktada çalışmada metin kenarlarına makam isimlerinin yazılı olduğu Mi‘râciyye yazmaları ele alınmaktadır. Makam kayıtlı bu nüshaların eserin intikalinde nasıl bir rol oynadıkları üzerinde durulmuştur. Tespit edilen on bir Mi‘râciyye yazması ve bir matbu nüsha karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. Ayrıca Mi‘râciyye’nin muhtelif nota derlemeleri tanıtılmış, bu notalarda kullanılan makamlar ile yazmalardaki durumun mukayesesi yapılmıştır. Neticede yazmalardan Mi‘râciyye’nin zaman içinde unutulan bazı kısımlarının izi sürülmüştür. Yine yazmalar ile notaların karşılaştırılması neticesinde bazı bölümlerin de değişime uğramış olabileceği ihtimali tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mi‘râciyye, Nâyî Osman Dede, Meşk, Osmanlı/Türk müziği, Makam

Kaynakça

• » Akar, Metin. Türk Edebiyatında Manzum Mi’râc-nâmeler. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1987. » Baloğlu, Bekir Şahin. “Eski Zaman ‘Durak’larından Zamanı Yaşayan ‘Durak’lara: Durak Evferi Usûlü ve Arel Arşivi’nden Örnekler”. 2017 Arel Sempozyumu Bildirileri. 77-87. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 2017. » Behar, Cem. Aşk Olmayınca Meşk Olmaz: Geleneksel Osmanlı/Türk Müziğinde Öğretim ve İntikal. 7. Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2019. » Behar, Cem. “Türk Tasavvuf Musıkisinde Bir ‘Teknik Modernleşme’ Örneği: Durak”. Musıkiden Müziğe Osmanlı/Türk Müziği: Gelenek ve Modernlik. 280-309. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2005. » Ergun, Sadeddin Nüzhet. Türk Musikisi Antolojisi: Dinî Eserler. 2 Cilt. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1942-1943. » Erguner, Süleyman. Kutb-ı Nâyî Osman Dede ve Rabt-ı Ta’bîrât-ı Mûsıkî. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 1991. » Ezgi, Suphi. Nazarî ve Amelî Türk Musikisi. 5 Cilt. İstanbul: İstanbul Belediyesi Konservatuvarı, 1935-1940. » Güngördü, Bahri. Nâyî Osman Dede’nin Mi’raciyesi’nin Türk Mûsikîsindeki Yeri. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 1993. » Kara, Mustafa. “Mîrâc Mîrâciye ve Bursalı Safiye Hâtun’un Vakfiyesi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (1998): 25-40. » Karadeniz, Ekrem. Türk Mûsikîsinin Nazariye ve Esasları. Ankara: Türkiye İş Bankası, 1983. » Kutluğ, Yakup Fikret. Türk Musikisinde Makamlar: İnceleme. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2000. » Mermutlu, Bedri. “Besteli Mevlid Meselesi”. Süleyman Çelebi ve Mevlid: Yazılışı, Yayılışı ve Etkileri. Ed. Mustafa Kara - Bilal Kemikli. 412-434. Bursa: Osmangazi Belediyesi Yayınları, 2016. » Mızrabı, Yayı ve Kalemiyle Mesud Cemil. Haz. Hüseyin Kıyak. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat, 2018. » Nâyî Osman Dede. Mi‘râciyye. Hacı Mahmud Efendi Yazmaları, 4470: 7b-11b. Süleymaniye Kütüphanesi. » Nâyî Osman Dede. Mi‘râciyye. Türkçe Yazmalar, 549: 6a-8b. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi. » Nâyî Osman Dede. Mi‘râciyye. Hüdâyî Bölümü, 1286: 2b-9b. Hacı Selim Ağa Kütüphanesi. » Nâyî Osman Dede. Mi‘râciyye. El Yazmaları Koleksiyonu, 1286: 1b-7a. Koç Üniversitesi Kütüphanesi. » Nâyî Osman Dede. Mi‘râciyye. Yazmalar Koleksiyonu, 1983: 46b-50a. Milli Kütüphane. » Nâyî Osman Dede. Mi‘râciyye. Yazmalar Koleksiyonu, 5347: 12b-16a. Milli Kütüphane. » Nâyî Osman Dede. Mi‘râciyye. Belediye Yazmaları, 622: 13b-19b. Atatürk Kitaplığı. » Nâyî Osman Dede. Mi‘râciyye. Belediye Yazmaları, 1424: 1a-8a. Atatürk Kitaplığı. » Nâyî Osman Dede. Mi‘râciyye. Yazmalar Koleksiyonu, 13473: 1b-3b. Konya Koyunoğlu Kütüphanesi. » Nâyî Osman Dede. Mi‘râciyye. Osman Ergin Yazmaları, 1476: 1b-4b. Atatürk Kitaplığı. » Nâyî Osman Dede. Mi‘râciyye. Yazmalar Koleksiyonu, 195: 7a-11b. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kütüphanesi. » Nâyî Osman Dede. Mi‘râcü’n-nebî aleyhisselâm. İstanbul, 1310. » Pay, Murat. “Mirâciyye: Saklı Miras”. Rasathane Film, 2017. » Popescu-Judetz, Eugenia. A Summary Catalogue of the Turkish Makams. İstanbul: Pan Yayıncılık, 2010. » Revnakoğlu, Cemâleddin Server. “Mi’râciye Nasıl Kaleme Alındı? V”. Yeni Tarih Dünyası Dergisi 2/19-20 (1954): 765-767. » Sağman, Ali Rıza. Mevlid Nasıl Okunur? Ve Mevlidhanlar. İstanbul, 1951. » Uzun, Mustafa İsmet. “Mi‘râciyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30: 135-140. İstanbul: TDV Yayınları, 2005. » Yavaşca, Alâeddin. Türk Mûsıkîsi’nde Kompozisyon ve Beste Biçimleri. İstanbul: Türk Kültürüne Hizmet Vakfı, 2002..