IV. Millî Eğitim Şûrasında Türk Tarih Tezi'ne Getirilen Eleştiriler ve Savunular

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: 1, 55 - 73, 30.12.2024

Emrah Kaya , Neslihan Altuncuoğlu

Öz

Bu çalışma, IV. Millî Eğitim Şûrasının demokratik eğitim temalı raporunda yer alan Türk Tarih Tezi’ne karşı getirilen eleştirileri ve savunuları gerekçeleriyle birlikte ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu kapsamda IV. Millî Eğitim Şûrasında oluşturulan Eğitim ve Öğretimde Dayanılan Demokratik Esasları Gözden Geçirecek Komisyonun demokratik eğitim temalı raporu ve bu rapora ilişkin farklı kaynaklardaki eleştiriler ve savunular incelenmiştir. Araştırma yöntemi olarak nitel araştırma yaklaşımlarından doküman analizi yöntemine başvurulmuştur. Bu yöntem, literatür taramasını ifade ettiği için tarama modelinde desenlenmiş betimsel bir çalışmadır. Yapılan taramalar sonucunda şûraya ait dokümanlar başta olmak üzere arşiv belgeleri, kitaplar ve kitap bölümleri, sempozyum ve kongre bildirileri, makaleler, gazeteler ve dergilerdeki verilere ulaşılmıştır. Verilerin analizinde içerik analizi tekniğine başvurulmuş, yazılı veya görsel dokümanların öne çıkan açık veya kapalı anlamlarının sistemli bir şekilde çözümlemesi yapılmıştır. Sonuç olarak şûrada tezin, yakın tarih araştırmalarına engel olması nedeniyle Osmanlı Devleti’nden kopuşu ifade ettiği vurgusuna ulaşılmıştır. Tezin millî kimlik oluşturma kaygısıyla Osmanlı Devleti’nden kopuşu içermesi, Türk tarihinin bütünsel gerçekliğine zarar verdiği belirtilmiştir. Buna karşın tezin haklı bir davanın devamı olarak Türk’ün öz saygısını yeniden inşa etme çabasının bir ürünü olduğunu ifade edenler de olmuştur. Bulgular ışığında dikkate alınması gereken en önemli nokta, tarih öğretiminde tarihî gerçekleri yadsımadan millî tarihin dünyada yaşananlarla karşılaştırılarak öğretiminin yapılması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

demokrasi, tarih öğretimi, Türk tarih tezi, IV. Millî eğitim şûrası

Etik Beyan

“IV. Millî Eğitim Şûrasında Türk Tarih Tezi’ne Getirilen Eleştiriler ve Savunular” başlıklı makalenin özgün bir araştırma olduğunu; araştırmanın bütün aşamalarında (hazırlık, literatür taraması, veri toplama, veri analizi, sunum) bilimsel etik, ilke ve kurallara uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında yararlanılan eserlerin tamamına kaynakçada yer verdiğimi; verileri kullanırken veriler üzerinde bir değişiklik yapmadığımı; araştırmanın intihal içermediğini; Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi ile Yayın Etiği Komitesi (COPE) İlkelerinin tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim. Araştırmamla ilgili beyanıma aykırı herhangi bir durumun saptanması durumunda ortaya çıkabilecek ahlaki ve hukuki bütün sonuçları kabul edeceğimi beyan ederim. Bu çalışma hâlihazırda yazımı bitmek üzere olan “II. ve IV. Millî Eğitim Şûrasında Tarih Dersleri ve Millî Tarih Algısı” isimli yüksek lisans tez çalışmasından hareketle üretilmiştir.

Destekleyen Kurum

Araştırmamız için herhangi bir destek beyanımız bulunmamaktadır.

Teşekkür

Araştırmamız için herhangi bir teşekkür beyanımız bulunmamaktadır.

Criticisms and Defenses of the Turkish Historical Thesis at the 4th National Education Council

Öz

This study aims to present the criticisms and defences against the Turkish History Thesis included in the democratic education-themed report of the 4th National Education Council, together with their justifications. In this context, the democratic education-themed report of the Commission to Review the Democratic Principles Based on Education and Teaching established at the 4th National Education Council, and the criticisms and defences of this report in different sources are analyzed. The document analysis method, one of the qualitative research approaches, is used as the research method. This method is a descriptive study patterned in the scanning model because it refers to the literature review. As a result of the scans, data from the council documents, archive documents, books and book chapters, symposium and congress proceedings, articles, newspapers, and magazines are reached. The content analysis technique is used to analyse the data, and the explicit or implicit meanings of the written or visual documents are systematically analysed. As a result, it is emphasised that the thesis expresses a break from the Ottoman State so it prevents recent history research. It is stated that the thesis's inclusion of a break from the Ottoman State with the concern of creating a national identity harms the holistic reality of Turkish history. On the other hand, some state that the thesis is a product of an effort to rebuild the self-esteem of the Turks as a continuation of a just cause. In light of the findings, the most important point to be considered is that national history should be taught by comparing it with what is happening in the world without denying historical facts in history teaching.

Anahtar Kelimeler

democracy, history teaching, Turkish historical thesis, 4th National education council

Kaynakça

• Adıvar, A. (1949, 26, Ağustos). Liseler ve olgunluk. Akşam, 1-2. https://www.gastearsivi.com/gazete/aksam/1949-08-26/1 adresinden 23 Ocak 2024 tarihinde alınmıştır.
• Akşin, S. (2016). Tarih öğretimimizde temel paradigma sorunu. S. Özbaran (Haz.), Tarih Öğretimi ve Ders Kitapları Buca Sempozyumu (29 Eylül-1 Ekim 1994) (s. 62-68). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Akyüz, Y. (2021). Türk eğitim tarihi (34. Baskı). Pegem Akademi.
• Bahadır, O. (2012, 20, Nisan). Kadro dergisine göre Türk Tarih Tezi. Cumhuriyet Bilim Teknoloji, 1309, 11. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/4199/2012-04-20/0 adresinden 23 Ocak 2024 tarihinde alınmıştır.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388. https://doi.org/10.31592/aeusbed.598299 adresinden 30 Ağustos 2024 tarihinde alınmıştır.
• Behar, B.E. (2016). Tarih öğretiminde Türk dünyası. S. Özbaran (Haz.), Tarih Öğretimi ve Ders Kitapları Buca Sempozyumu (29 Eylül-1 Ekim 1994) (s. 196-211). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Berktay, H. (2016). Dünyada ve Türkiye’de tarihçiliğin durumu ve ‘dilinin evrenselleşmesi’ üzerine düşünceler. S. Özbaran (Haz.), Tarih Öğretimi ve Ders Kitapları Buca Sempozyumu (29 Eylül-1 Ekim 1994) (s. 69-86). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Bilgin, N. (2016). Kimlik arayışı olarak resmi tarih. S. Özbaran (Haz.), Tarih Öğretimi ve Ders Kitapları Buca Sempozyumu (29 Eylül-1 Ekim 1994) (s. 107-122). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Copeaux, E. (2016). Tarih ders kitaplarında (1931-1993) Türk Tarih Tezi’nden Türk-İslam sentezine (3. Baskı). (A. Berktay, Çev.). İletişim Yayınları.
• Çağlar, K.Ö. (1949, 31, Ağustos). Demokratik terbiyenin lüzum ve ehemmiyeti. Akşam, 4. https://www.gastearsivi.com/gazete/aksam/1949-08-31/4 adresinden 3 Şubat 2024 tarihinde alınmıştır.
• Çora, A.N. (2021). Atatürk kayıp kıta mu ve Türk Tarih Tezi, güneş dil teorisi (2. Baskı). Sonçağ Yayıncılık.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA). (1949, 27, Temmuz). Fon Kodu: 30.1.0.0. Yer No 12-72-4.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA). (1949, 3, Ağustos). Fon Kodu: 30.1.0.0. Yer No: 12-72-6.
• Dinç, S. (2015). Türk eğitim tarihinde yapılan millî eğitim şûraları ve uygulamaları (1939-1960). Akademisyen Kitabevi.
• Engin, V. (2013). II. Meşrutiyet döneminde ilkokullarda tarih eğitimi müfredatı. C. Bayram, K. Özçetin ve A. Vurgun (Ed.), Avrasya’da Türk Dili ve Tarihi Eğitimi Sempozyumu Bildiriler (s. 243-253). Şen Yıldız Yayıncılık.
• Ersanlı, B. (2021). İktidar ve tarih Türkiye’de “resmî tarih” tezinin oluşumu (1929-1937) (8. Baskı). İletişim Yayınları.
• Fortna, B.C. (2013). Geç Osmanlı ve erken Cumhuriyet dönemlerinde okumayı öğrenmek (1. Baskı). (M. Beşikçi, Çev.). Koç Üniversitesi Yayınları.
• Görener, O.K. (1949, 27, Ağustos). Demokrasi münakaşası. Akşam, 4. https://www.gastearsivi.com/gazete/aksam/1949-08-27/4 adresinden 31 Ocak 2024 tarihinde alınmıştır.
• Güler, A. (2004). Türk eğitim politikalarının tarihsel süreci. Yeryüzü Yayınevi.
• İlknur, M. (2007, 31, Aralık). Uluslaşma sürecinde eğitim seferberliği. Cumhuriyet, 9. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/2007-12-31/0 adresinden 23 Ocak 2024 tarihinde alınmıştır.
• İnan, A. (1989). Atatürk’ten mektuplar (2. Baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İnan, A. (2020). Türkiye Cumhuriyeti ve Türk devrimi (6. Baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kabapınar, Y. (1992). Başlangıçtan günümüze Türk Tarih Tezi ve lise kitaplarına etkisi. Çağdaş Türkiyat Tarihi Araştırmaları Dergisi, 1(2), 143-177.
• Kaplan, İ. (1999). Türkiye’de milli eğitim ideolojisi (8. Baskı). İletişim Yayınları.
• Keskin, M. (1999). Atatürk’ün millet ve milliyetçilik anlayışı. Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Keskin, Y. (2012). Millî eğitim bakanı Hasan Âli Yücel döneminde ortaokul-lise tarih programları ve ders kitaplarındaki dönüşüm. Akademik Bakış Dergisi, 30, 1-22.
• Kocatürk, U. (2007). Atatürk’ün fikir ve düşünceleri (3. Baskı). Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Köken, N. (2014). Cumhuriyet dönemi tarih anlayışları ve tarih eğitimi (1923-1960). Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Kuşçi, A. (2021). Arşiv belgelerine göre ikinci Türk tarih kongresi (20-25 Eylül 1937). BELLEK Uluslararası Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 3(2), 177-191. https://doi.org/10.52735/bellek.1014472 adresinden 30 Ağustos 2024 tarihinde alınmıştır.
• Lewis, B. (1988). Modern Türkiye’nin doğuşu (3. Baskı). (M. Kıratlı, Çev.). Türk Tarih Kurumu Basımevi. Maarif şûrasında. (1949, 26, Ağustos). Ulus, 2. https://www.gastearsivi.com/gazete/ulus/1949-08-26/2 adresinden 23 Ocak 2024 tarihinde alınmıştır.
• Maarif şûrası dün açıldı. (1949, 23, Ağustos). Akşam, 1. https://www.gastearsivi.com/gazete/aksam/1949-08-23/1 adresinden 22 Ocak 2024 tarihinde alınmıştır.
• Metin, C. (2006). T.C. inkılap tarihi ve Atatürkçülük dersi konularının ortaöğretimde öğretimi: ders kitaplarının değerlendirilmesi. Y. Doğaner (Ed.), Türk Eğitim Sisteminde Atatürkçülük ve Cumhuriyet Tarihi Öğretimi (10-11 Kasım 2005) (s. 45-56). Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (1990). Dördüncü millî eğitim şûrası (22-31 Ağustos 1949). Millî Eğitim Basımevi.
• Millî eğitim şûrası. (1949, 30, Ağustos). Ulus, 4. https://www.gastearsivi.com/gazete/ulus/1949-08-30/4 adresinden 23 Ocak 2024 tarihinde alınmıştır.
• Neumann, C. K. (2016). Tarihin yararı ve zararı olarak Türk kimliği: bir akademik deneme. S. Özbaran (Haz.), Tarih Öğretimi ve Ders Kitapları Buca Sempozyumu (29 Eylül-1 Ekim 1994) (s. 98-106). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Okumuş, O. (2015). Tarih derslerinde demokrasi ve insan hakları (mevcut durum ve yapılması gerekenler). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(39), 703-709.
• Oral, M. (2015). Türk ulusunun inşası ortak tarih söylemi (1. Baskı). Yeni İnsan Yayınevi.
• Orkunoğlu, Y. (2018). Marksizm, milliyetçilik ve demokratik ulus. İletişim Yayınları.
• Ortaylı, İ. (1982). Gelenekten geleceğe. Hil Yayın.
• Ortaylı, İ. (2016). Tarih öğretimi için yazılacak kitaba ilişkin sorunlar. S. Özbaran (Haz.), Tarih Öğretimi ve Ders Kitapları Buca Sempozyumu (29 Eylül-1 Ekim 1994) (s. 43-51). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Özbaran, S. (1998). Türkiye’de tarih eğitimi ve ders kitapları üstüne düşünceler. A. Berktay ve H. C. Tuncer (Haz.), Tarih Eğitimi ve Tarihte “Öteki” Sorunu 2. Uluslararası Tarih Kongresi (8-10 Haziran 1995) (s. 61-69). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Öztürk, M. (2022). Tarih ve ideoloji. A. Bedir, B. Soykan ve U.C.D. İmamoğlu (Haz.), Uluslararası Prof. Dr. Halil İnalcık Tarih ve Tarihçilik Sempozyumu Bildiriler I (s. 257-273). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Safa, P. (2010). Türk inkılabına bakışlar. Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Safran, M. (2010). Cumhuriyet dönemi eğitim politikaları ve tarih öğretimi. M.A. Parlak (Haz.), Cumhuriyet Dönemi Eğitim Politikaları Sempozyumu (s. 395-406). Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Safran, M. (2013). 21. yüzyılda öğretmenlik, tarih öğretmenleri ve tarih programlarından beklentiler. C. Bayram, K. Özçetin ve A. Vurgun (Ed.), Avrasya’da Türk Dili ve Tarihi Eğitimi Sempozyumu Bildiriler (s. 219-223). Şen Yıldız Yayıncılık.
• Sak, R., Sak, İ.T.Ş., Şendil, Ç.Ö. ve Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-250. https://doi.org/10.33400/kuje.843306 adresinden 30 Ağustos 2024 tarihinde alınmıştır.
• Sakaoğlu, N. (2018). Türkiye eğitim tarihi (1. Baskı). Alfa Yayınları.
• Sevük, İ. H. (2008). Atatürk’le beraber. L. Tınç (Haz.), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sivrioğlu, U.T. (2020). Arkeolojiden antropolojiye Türk tarih tezi. A. Şimşek (Ed.), Türk Tarihçiliğinde Tezler/Teoriler (s. 17-48). Yeniinsan Yayınevi.
• Şimşek, A. (2013). Geçen yüzyılda Türkiye’de tarih dersleri. C. Bayram, K. Özçetin ve A. Vurgun (Ed.), Avrasya’da Türk Dili ve Tarihi Eğitimi Sempozyumu Bildiriler (s. 224-234). Şen Yıldız Yayıncılık.
• Tekeli, İ. (2016). Küreselleşen dünyada tarih öğretiminin amaçları neler olabilir? S. Özbaran (Haz.), Tarih Öğretimi ve Ders Kitapları Buca Sempozyumu (29 Eylül-1 Ekim 1994) (s. 34-42). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Toprak, Z. (2015). Darwin’den Dersim’e cumhuriyet ve antropoloji (3. Baskı). Doğan Kitap.