THE EFFECT OF THE RUSSIAN-UKRAINE WAR ON TURKIYE-UKRAINE RELATIONS

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 17 - 31, 22.02.2024

Huriye Yıldırım Çinar

Öz

Turkey-Ukraine relations are based on a foundation of friendship and cooperation that is deep-rooted throughout history and has developed in various fields. Diplomatic relations between the two countries were further strengthened after the collapse of the Soviet Union in 1991 and the declaration of independence of Ukraine. However, the state of war between Russia and Ukraine, which started in 2014 and increased in intensity after 2022, affected Turkey-Ukraine relations within the framework of complex dynamics. After Russia annexed Crimea and supported separatist groups in eastern Ukraine, Turkey emphasized the territorial integrity of Ukraine and took diplomatic initiatives to ensure regional peace and stability. As a result, Turkey's cooperation with Ukraine continued in both diplomatic and economic fields despite the state of war, and gained a strategic dimension in the geopolitical environment shaped by this war.
This study, which investigates the impact of the Russia-Ukraine War on the deep-rooted relations between Ankara and Kiev, was prepared using qualitative research methods. In the first part of the study, the historical perspective of the relations between the two countries was examined. In the second part, the impact of the Russia-Ukraine war on Turkey-Ukraine relations was analyzed comprehensively.

Anahtar Kelimeler

Russia-Ukraine War, Turkey-Ukraine Relations, Annexation of Crimea, Blacksea Grain Initiative.

RUSYA-UKRAYNA SAVAŞININ TÜRKİYE-UKRAYNA İLİŞKİLERİNE İZDÜŞÜMÜ

Öz

Türkiye-Ukrayna ilişkileri, tarih boyunca köklü ve çeşitli alanlarda gelişen bir dostluk ve iş birliği temeline dayanmaktadır. İki ülke arasındaki diplomatik ilişkiler, 1991 yılında Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla Ukrayna’nın bağımsızlığı ilanı sonrasında daha da güçlenmiştir. Ancak 2014 yılında başlayan ve 2022 sonrasında şiddetini arttıran Rusya ve Ukrayna arasındaki savaş hali, Türkiye-Ukrayna ilişkilerini karmaşık dinamikler çerçevesinde etkilemiştir. Rusya'nın Kırım'ı ilhak etmesi ve doğu Ukrayna'daki ayrılıkçı grupları desteklemesi sonrasında, Türkiye Ukrayna'nın toprak bütünlüğüne vurgu yapmış ve bölgesel barış ve istikrarı sağlamaya yönelik diplomatik girişimlerde bulunmuştur. Netice olarak Türkiye'nin Ukrayna ile olan iş birliği savaş haline rağmen hem diplomatik hem de ekonomik alanlarda devam etmiş de bu savaşın şekillendirdiği jeopolitik ortamda stratejik bir boyut kazanmıştır.

Rusya-Ukrayna Savaşının Ankara ve Kiev arasındaki köklü ilişkilere etkisini araştıran bu çalışma nitel araştırma yöntemlerinden yararlanılarak hazırlanmıştır. Çalışmanın ilk bölümünde iki ülke arasındaki ilişkilerin tarihsel perspektifi incelenmiştir. İkinci bölümde ise Rusya-Ukrayna savaşının Türkiye-Ukrayna ilişkilerine etkisi kapsamlı bir şekilde analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Rusya-Ukrayna Savaşı, Türkiye-Ukrayna İlişkileri, Kırım’ın İlhakı, Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması

Kaynakça

• Acer, Y. Rusya’nın Tutumu ve Tahıl Anlaşmasının Geleceği. Kriter Dergisi.Eylül 2023. Yıl:8 Sayı:82 . https://kriterdergi.com/dis-politika/rusyanin-tutumu-ve-tahil-koridoru-antlasmasinin-gelecegi(Erişim Tarihi: 31 Ocak. 2024).
• Aras, İ. (2017). Avrupa Birliği’nin Kirim’in Ilhakina Bakişi: Rusya’ya Yönelik Yaptirimlar. Karadeniz Araştırmaları, (53), 29-50.
• Aydın, M. (2015). Tarih boyunca türkiye-ukrayna ilişkileri. Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, (28), 31-44.
• Bayazıt, A., Gürbüzer, G. B. Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşmasının Uluslararası Ticaret Açısından Değerlendirilmesi (2023). Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 10 (6) 2215-2235.
• Canar, B. (2022). Yeni Avrupa’nın İnşası Sürecinde Avrupa-Atlantik Güçlerinin ve Rusya Federasyonu’nun Ukrayna Politikaları. ViraVerita E-Dergi, (16), 125-164.
• Derman, G. S., & Ongarova, Y. (2014). Ukrayna'da Siyasi Kriz. Karadeniz Arastirmalari, (42), 11.
• Doğan, G. (2021). Karlofça Antlaşması Sonrası Osmanlı-Venedik Sınırının Teşekkülü ve Kapıcıbaşı Osman Ağa’nın Mektupları (1699-1701). Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD), (35), 319-348
• Eryılmaz, A. A. (2020). Kırım Hanlığı’nda Muhalefet: Mehmed Geray ve Şahin Geray Kardeşlerin İsyanı. Journal of International Eastern European Studies, 2(2), 464-483.
• Kasım, M. (2022). Rusya’nın 2022 Yılındaki Ukrayna İşgaline Karşı Büyük Güçlerin Tepkileri. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 5(3), 741-753
• Polat, D. Ş. (2023). “The Impact on Russia-Ukraine War on Turkiye”. Güvenlik Ekosisteminde Ekolojik Dönüşüm: I. Cilt. TASAM Yayınları.20’3
• Öncü, A. S. (2014). Türkiye ve Ukrayna İlişkilerinin Başlaması Ve İlk Yılları Üzerine Genel Bir Bakış (1991-1994). Karadeniz Araştırmaları, (41), 39-60.
• Özkan, S. H. (2007). XVII. Yüzyılın Sonları ile XVIII. Yüzyılın Başlarında Osmanlı-Rus İlişkileri ve Karadeniz'in Güvenliği Meselesi. Karadeniz Araştırmaları, 14(14), 47-62.
• Öztopal, M. K. (2018). Önde Gelen Uluslararası Örgütlerin Kırım’ın Yasadışı İlhakına Tepkileri. Uluslararası Suçlar ve Tarih, (19), 105-136.
• Söylemez, Y. (2019). Kırım Hanı I. Mehmed Giray'ın Kardeşlerini Katli Meselesi. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 14(2), 635-654.
• Şen, M.(2023). Esaretten Hetmanlığa: Yuriy Hmelnıtskı (1641-1685). Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 1231-1249.
• Taşdemir, F., & Adem, Özer (2015). Uluslararası Hukuk Açısından Kırım Sorunu: Kosova'nın Rövanşı Mı?. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10(1), 43-61.
• Tecer, Ö. Ç. (2014). Jeopolitik Ve Tarihsel Bir Rekabet Sahasi Olarak Ukrayna Ve Diş Politika Parametreleri. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(4), 97-125.
• Tekir, G. (2023). Türk Devletleri Teşkilatının Yeni-İşlevselcilik ve Devletlerarasıcılık Teorileri Bağlamında Değerlendirilmesi. Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2), 1084-1097.
• Topsakal, İ. (2016). Tarihi Süreçte Rusya-Türkiye İlişkileri. Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 3(2), 33-53.
• Tüysüzoğlu, G. (2011). Ukrayna'da Turuncu Devrim'in Sonu. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 2(3).
• Yalvar, C. (2019). Suçlamaların Gölgesinde Bir Kırım Hanı: Murad Giray Han. Yeditepe Üniversitesi Tarih Bölümü Araştırma Dergisi, 3(6), 1-18.
• Yüksel, S. (2019). Rusya’nın Kırım’ı İlhakı (1783). Asya Araştırmaları Dergisi, 3(2), 217-226.
• "Ankara'da "Türkiye-Ukrayna İşbirliği İçin Öncelikler ve Yenileşme Perspektifleri" konferansı ve resepsiyonu”. Kırım Haber Ajansı. 5 Aralık 2023. https://www.qha.com.tr/gundem/ankara-da-turkiye-ukrayna-isbirligi-icin-oncelikler-ve-yenilesme-perspektifleri-konferansi-ve-resepsiyonu-482428 8Erişim Tarihi: 31.01.2023). “Bayraktar!': Ukrainian army shares song celebrating Turkish-made drone fighting back at Russian invasion”, 2 Mart 2022, https://www.newarab.com/news/bayraktar-ukraine-army-shares-song-hailing-turkish-drone (Erişim Tarihi:04.01.2023).
• “Cumhurbaşkanı Erdoğan Ukrayna'yı ziyaret edecek”, 19 Ocak 2022, https://www.trthaber.com/haber/gundem/cumhurbaskani-erdogan-ukraynayi-ziyaret-edecek-646547.html (Erişim Tarihi:04.01.2024).
• “Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu: Lavrov ile Kuleba Antalya'da görüşecek”, 07 Mart 2022, https://www.trthaber.com/haber/gundem/disisleri-bakani-cavusoglu-lavrov-ile-kuleba-antalyada-gorusecek-661386.html#:~:text=Lavrov%20ve%20Kuleba%20Antalya'da,s%C3%BCrd%C3%BCrd%C3%BCk%2C%20%C3%A7abam%C4%B1z%C4%B1%20daha%20da%20art%C4%B1rd%C4%B1k. (Erişim Tarihi:04.01.2023).
• “Görüş: Afrika'da "eksen kayması": 2. Rusya-Afrika Zirvesi”, 02.08.2023,https://www.aa.com.tr/tr/analiz/gorus-afrikada-eksen-kaymasi-2-rusya-afrika-zirvesi/2959666 (Erişim Tarihi: 03.01.2024).
• “O ülkeden Türkiye'ye büyük destek”, 2 Aralık 2015, https://m.sabah.com.tr/dunya/o-ulkeden-turkiyeye-buyuk-destek-3333495/amp (Erişim Tarihi: 05.01.2023).
• “Putin ile İtalya Başbakanı Conte Libya krizini ele aldı: Mesele barış yoluyla çözülmeli”, 26 Aralık 2019, https://tr.euronews.com/2019/12/26/putin-ile-italya-basbakan-conte-libya-krizini-ele-ald-mesele-bar-s-yoluyla-cozulmeli (erişim Tarihi:05.01.2023)
• “Putin'in ücretsiz tahıl vaadi hayata geçiyor: Rus buğdayı yüklü 2 gemi Afrika'ya doğru yola çıktı”. Sputnik 17 Aralık 2023. https://sputniknews.com.tr/20231117/putinin-ucretsiz-tahil-vaadi-hayata-geciyor-rus-bugdayi-yuklu-2-gemi-afrikaya-dogru-yola-cikti-1077502885.html (Erişim Tarihi:31.01.2023).
• “Russian pilot's body flown to Ankara after honours”, 29 Kasım 2025, https://www.bbc.com/news/world-europe-34957224 (Erişim Tarihi:04.01.2023)
• “Rusya ile gerilim artarken Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenski Türkiye'de”, 10 Nisan 2021, https://tr.euronews.com/2021/04/10/rusya-ile-gerilim-artarken-ukrayna-devlet-baskan-vladimir-zelenski-turkiye-de (Erişim Tarihi:03.01.2023)
• “Rusya Tahıl Koridoru Anlaşması'ndan neden çekildi, bundan sonra ne olacak?”, 18 Temmuz 2023, https://medyascope.tv/2023/07/18/putin-tahil-koridoru-anlasmasindan-neden-cekildi-simdi-ne-olacak/ (Erişim Tarihi: 03.01.2023).
• “Rusya-Ukrayna heyetleri İstanbul'da görüştü, Ukrayna Türkiye'nin garantör ülkeler arasında olmasını istedi”, 29 Mart 2022, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-60912025 (Erişim Tarihi:04.01.2023).
• “Rusya'nın Ukrayna'daki askeri operasyonuna liderler ve uluslararası örgütler nasıl tepki verdi?”, 24.02.2022, https://tr.euronews.com/2022/02/24/rusya-n-n-ukrayna-isgaline-dunya-liderleri-ve-uluslararas-orgutler-nas-l-tepki-verdi(Erişim Tarihi:04.01.2023).
• “Sayın Bakanımız Mevlüt Çavuşoğlu’nun Ukrayna Ziyareti”. AB Başkanlığı Web Adresi. 19 Temmuz 2024. https://www.ab.gov.tr/49647.html (Erişim Tarihi:31.01.2024).
• “Ukrayna ile Türkiye ortak silah üretecek”. Sabah, 16.02.2016. https://web.archive.org/web/20160310021113/http://www.sabah.com.tr/gundem/2016/02/16/ukrayna-ile-turkiye-ortak-silah-uretecek (Erişim Tairih:04.01.2023).
• “Ukrayna krizi: ABD ve Rusya dışişleri bakanları Cenevre'de görüştü, krizin hızlı çözümü için umutlu konuşmadı”, 21 Ocak 2022. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-60081784 (Erişim Tarihi:03.01.2023).
• “Ukrayna’nın; Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki ilk temsilciğinin bulunduğu alanda tarihi gün”, 4 Kasım 2018, https://ukrturk.net/ukraynanin-osmanli-imparatorlugu-donemindeki-ilk-temsilciginin-bulundugu-alanda-tarihi-gun/ (Erişim Tarihi:04.01.2023).
• “Zelenski: Kendimizi savunacağız”, 24 Şubat 2022, https://www.trthaber.com/haber/dunya/Zelenski-kendimizi-savunacagiz-657838.html 8Erişim Tairih:05.01.2023)
• Akhiyadov, M. “Rusya-Ukrayna Krizi ve Türkiye’nin Arabuluculuk Rolü”, 26 Ocak 2022, https://www.insamer.com/tr/rusya-ukrayna-krizi-ve-turkiyenin-arabuluculuk-rolu.html (Erişim Tarihi:04.01.2023).
• Chirciu, D. “Ukrayna: Çornomorsk, Odessa ve Yujnıy limanları 2 hafta içinde çalışacak”, 23 Temmuz 2022, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/ukrayna-cornomorsk-odessa-ve-yujniy-limanlari-2-hafta-icinde-calisacak/2644154 (Erişim Tarihi:06.01.2023)
• Jonathan Beale, “Ukrayna'da hava sahası mücadelesi: 'Havada üstünlük kuran savaşı kazanır’, 15 Nisan 2022, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-61118718 (Erişim Tarihi:05.01.2023).
• Ogan, S.,“Ukrayna Devlet Başkanı Viktor Yuşçenko’nun Türkiye Ziyareti ve Türkiye – Ukrayna İlişkileri”. 27 Ekim 2008.https://www.turksam.org/detay-ukrayna-devlet-baskani-viktor-yuscenko-nun-turkiye-ziyareti-ve-turkiye-ukrayna-iliskileri (Erişim Tarihi: 03.01.2023).
• Yavuz, T. “5 Soruda Rusya-Ukrayna Krizi”, 9 Nisan 2021, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/5-soruda-rusya-ukrayna-krizi/2203164 (Erişim Tarihi:04.01.2023).
• Ukrayna’nın Ankara Büyükelçiliği resmi internet sitesi, https://turkiye.mfa.gov.ua/tr/buyukelcilik/buyukelcilik-tarihcesi, (Erişim Tarihi: 17.02.2024).
• Attar, A. “Türkiye-Ukrayna Dostluk Anlaşması”. Atatürk Ansiklopedisi. https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/turkiye-ukrayna-dostluk-antlasmasi/ (Erişim Tarihi:17.02.2024).
• “Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy’nin Ülkemize Gerçekleştireceği Ziyarete İlişkin Basın Açıklaması”.https://www.tccb.gov.tr/basin-aciklamalari/365/126515/ukrayna-devlet-baskani-volodimir-zelenskiy-nin-ulkemize-gerceklestirecegi-ziyarete-iliskin-basin-aciklamasi (Erişim Tarihi:17.02.2024).
• “Rusya-Ukrayna Savaşı'nın başlangıcından bu yana 2000'den fazla esir değiştirildi”. Anadolu Ajansı. 23.02.2023. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/rusya-ukrayna-savasinin-baslangicindan-bu-yana-2000den-fazla-esir-degistirildi/2828722 (Erişim Tarihi: 17.02.2024).
• Rochat, M. “Opinion – The War in Ukraine and Food Security in Africa”. 14 Aralık 2022. https://www.e-ir.info/2022/12/14/opinion-the-war-in-ukraine-and-food-security-in-africa/ (Erişim Tarihi: 17.02.204)