AİLE İŞLETMELERİNDE KURUMSALLAŞMA DÜZEYİ VE ÖRGÜTSEL PERFORMANS İLİŞKİSİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2022, Cilt: 21 Sayı: 43, 504 - 527, 15.06.2022

Selin Yurdakul , Osman Bayraktar

https://doi.org/10.46928/iticusbe.1104713

Cited By: 2

Öz

Amaç: Bu araştırmada aile işletmelerinde kurumsallaşama düzeyi ile örgütsel performans algısı arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır.
Yöntem: Araştırma nicel araştırma desenine göre tasarlanmıştır. Araştırmanın örneklem grubunu İstanbul’da 50 ayrı aile işletmesi sahibi ve çalışanlarından 207 kişiden oluşmaktadır. Araştırma verileri tesadüfi anket yöntemi ile toplanmıştır. Anket formunda, kavramsal yapılara ilişkin Likert tipinde beş dereceli iki ölçek ve katılımcılara ilişkin demografik bilgi formuna yer verilmiştir. Verilerin çözümlenmesi için değişkenler arası korelasyon analizi, yapısal model analizi ve ANOVA analizi testleri yapılmıştır. Veriler SPPS 25.0 ve AMOS 25.0 yazılımları kullanılarak analiz edilmiştir.
Bulgular: Korelasyon analizinde, örgütsel performans ile kurumsallaşmanın bütün alt boyutları arasında zayıf, orta ve güçlü ilişikler saptanmıştır. Yapısal eşitlik modeli ile gerçekleştirilen yol analizinde kurumsallaşma alt boyutlarından sadece iç denetim faaliyetlerinin örgütsel performans üzerinde etkisi olduğu bulgusuna varılmış, diğer boyutların örgütsel performansı etkilediği varsayımları doğrulanamamıştır. ANOVA analizi sonuçlarına göre işletmede çalışan sayısı ve işletmeyi yöneten nesle göre bazı düzeylerde farklılıklar saptanmış; şirketin yaşı, mülkiyet yapısı, bulunduğu sektör ve hukuki statüsü faktörlerinde, katılımcıların düzeyleri ile örgütsel performans algısı arasında bir farklılık bulunamamıştır
Özgünlük: Aile işletmelerinde kurumsallaşma düzeyi ile örgütsel performans ilişkisine dair farklı araştırma sonuçları bulunmaktadır. Bu araştırma pandemi koşullarında ve Rusya-Ukrayna savaşının sürdüğü dönemde yapılmıştır. Böyle bir ortamda iç denetim faaliyetlerinin örgütsel performans algısı üzerindeki etkisine dair kanıt sunulması değerlidir.

Anahtar Kelimeler

Aile İşletmeleri, Kurumsallaşma Düzeyi, Örgütsel Performans

INVESTIGATION OF THE RELATIONSHIP OF INSTITUTIONALIZATION AND ORGANIZATIONAL PERFORMANCE IN FAMILY BUSINESSES

Öz

ABSTRACT
Purpose: In this study, it was aimed to examine the relationship between the level of institutionalization in family businesses and the perception of organizational performance.
Method: The research was designed according to the quantitative research design. The sample group of the research consists of 207 people from 50 different family business owners and employees in Istanbul. Research data were collected by random survey method. In the questionnaire, two five-point Likert-type scales regarding conceptual structures and a demographic information form about the participants were included. In order to analyze the data, correlation analysis between variables, structural model analysis and ANOVA analysis tests were performed. Data were analyzed using SPPS 25.0 and AMOS 25.0 software.
Findings: In the correlation analysis, weak, moderate and strong relationships were found between organizational performance and all sub-dimensions of institutionalization. In the path analysis conducted with the structural equation model, it was found that only internal audit activities, among the sub-dimensions of institutionalization, had an effect on organizational performance, and the assumptions that other dimensions affected organizational performance could not be confirmed. According to the results of ANOVA analysis, some differences were determined according to the number of employees in the enterprise and the generation that manages the enterprise; No difference was found between the level of the participants and the perception of organizational performance in the factors of the age of the company, the ownership structure, the sector and legal status of the company.
Originality: There are different research results on the relationship between the level of institutionalization and organizational performance in family businesses. This research was carried out under pandemic conditions and during the Russia-Ukraine war. In such an environment, it is valuable to provide evidence of the impact of internal audit activities on perceptions of organizational performance.

Anahtar Kelimeler

Family businesses, level of institutionalization, organizational performance.

Kaynakça

• Ak, B. (2010). Aile işletmelerinde kurumsallaşmanın işletme başarsına olan etkileri: Aydın ilinde faaliyet gösteren aile işletmeleri örneği. Doktora tezi. Aydın: Aydın Menderes Üniversitesi.
• Akduman, G., & Hatipoğlu, Z. (2022). The importance of the family constitution in the institutitionaziation of family business. Ö. Yazıcı içinde, Organizational Behavior and Management in Family Businesses (s. 79-103). Cambridge Scholars Publishing.
• AlQershi, N. (2021). Strategic thinking, strategic planning, strategic innovation and the performance of SMEs: The mediating role of human capital. Management Science Letters, 11, 1003-1012. doi:doi: 10.5267/j.msl.2020.9.042
• Apaydın, F. (2007). Örgütlerde kurumsallasma ve adaptif yeteneklern pazarlama eylemlerine ve örgütsel performansa etkileri. Kocaeli: Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü.
• Apaydın, F. (2009). Kurumsal teori ve işletmelerin kurumsallaşması. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 10(1), 1-22.
• Aslan, M. (2021). Organisational structure revisited. BMIJ, 9(1), 282-294. doi:doi: https://doi.org/10.15295/bmij.v9i1.1769
• Aydın, Ç. Ö., & Tan, F. Z. (2019). Kurumsallaşma: Kavramsal bir inceleme. ASOBİD, 3(2), 225-235.
• Aylan, S., & Koç, H. (2017). İşletmelerin Kurumsallaşma Kriterlerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Ölçek Geliştirme Çalışması. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(2), 564-585.
• Azizi, M. (2021). The effect of ownership and management structure on family businesses performance. Cogent Business & Management(8), 1-15. doi:https://doi.org/10.1080/23311975.2021.1872888
• Bakoğlu, R. (2001). Örgütsel performans kavramı ve gelişimi. Öneri, 4(15), 39-45.
• Brown, M. W., & Cudeck, R. (1993). Brown, M. W., & CuAlternative ways of assessing model fit. Testing structural equation models. Testing structural equation models(154), 136-162.
• Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal billimleer için veri analizi el kitabı. Ankara: Pagem.
• Cetinkaya, A. S., Karayel, S., & Tefek, A. (2018). The Effect of institutionalization on Firm performance. Management and Business Research Quarterly(6), 16-38. doi:DOI: 10.32038/mbrq.2018.06.03
• Ceylan, A., & Anbar, A. (2014). Modern İşletmecilik. Bursa: Ekin.
• Çelebi, M. E. (2019). Aile işletmelerinin sürdürülebilirliklerinde kurumsallaşmanın rolü. E. Baykal içinde, Sürüdürlebilir aile işletmeleri (s. 1-50). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik. Ankara: Pegem Akademi.
• D. George, D., & Mallery, M. (2010). SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference, 17.0 update (10a ed.). Boston: Pearson. Daft, R. L. (2015). Örgüt. (Ö. N. Özmen, Çev.) İstanbul: Nobel.
• Deloitte. (2016). Aile Şirketlerinde Sürdürülebilir Başarının Anahtarı. İstanbul: Akbank.
• Demirci, B., & Tavacıoğlu, L. (2021). Developing a Scale to Measure the Institutionalization Level of Maritime Family Businesses. Journal of ETA Maritime Science, 243-255. doi:DOI: 10.4274/jems.2021.16680
• Dinçer, H., & Yüksel, S. (2019). Aile şirketlerinde denetim. E. Baykal içinde, Sürdürülebilir aile işletmeleri (s. 305-332). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Doyrangil, C. N. (2002). İşletme çevresindeki olumsuz gelişmeler karşısında iç denetimin yeri ve önemi. Mali Çözüm Dergisi, 33-42.
• Duran, C. (2021). Dursun Boz. International Marmara Social Sciences Congress (Spring) 2021 (s. 358-362). Kocaeli : Imascongress.
• Emmy van Esch, Wei, L. Q., & Chiang, F. F. (2018). High-perfromance human resources practices and firm performance: the mediating roel of employees' competencies and the moderating role of climate for creativity. The International Journal of Human Resource Management, 29(10), 1683-1708. doi:https://doi.org/10.1080/09585192.2016.1206031
• Eryiğit, B. H. (2013). Stratejik planlama, stratejik planlamaya ilişkin alternatif yaklaşımlar ve stratejik yönetim okulları. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 4(8), 152-172.
• Garcı´a-LoperaI, F., Santos-Jaen, J. M., Palacios-Manzano, M., & Ruiz-Palomo, D. (2022). Exploring the effect of professionalization risk-taking and technological innovation on business performance. PL0S ONE, 17(2), 1-19. doi:https://doi.org/10.1371/journal.pone.0263694
• Gonzalez-Cruz, T., Clemente-Almendros, J. A., & Puig-Denia, a. A. (2021). Family governance systems: the complementary role of constitutions and councils. Economic Research-Ekonomska Istraživanja. doi:https://doi.org/10.1080/1331677X.2020.1867603
• Grell, J., Meyer, H., Raddatz, F., & Pulham, S. (2021). Measuring the acceptance from commercial pilots towards the usage of flight data for predictıve maintenance. Deutscher Luft- und Raumfahrtkongress 2021, (s. 1-7). doi:doi: 10.25967/550192
• Gül, H. (2010). İşletmelerdeki kurumsallaşma düzeyinin işletme performansına etkisi: Konaklama işletmelerinde bir uygulama. Yüksek Lisans Tezi. Neşehir: Nevşehir Üniversitesi.
• Hair, J., Astrachan, C., Moisescu, O., Radomir, L., Sarstedt, M., Vaithilingam, S., & Ringle, C. (2021). Executing and interpreting applications of PLS-SEM: Updates for family business researchers. In Journal of Family Business Strategy, 12(3). doi:https://doi.org/10.1016/j.jfbs.2020.100392
• IIA. (2022, Nisan 07). https://www.theiia.org/: https://na.theiia.org/standards-guidance/mandatoryguidance/ adresinden alındı
• Ak, B. (2010). Aile işletmelerinde kurumsallaşmanın işletme başarsına olan etkileri: Aydın ilinde faaliyet gösteren aile işletmeleri örneği. Doktora tezi. Aydın: Aydın Menderes Üniversitesi.
• Akduman, G., & Hatipoğlu, Z. (2022). The importance of the family constitution in the institutitionaziation of family business. Ö. Yazıcı içinde, Organizational Behavior and Management in Family Businesses (s. 79-103). Cambridge Scholars Publishing.
• AlQershi, N. (2021). Strategic thinking, strategic planning, strategic innovation and the performance of SMEs: The mediating role of human capital. Management Science Letters, 11, 1003-1012. doi:doi: 10.5267/j.msl.2020.9.042
• Apaydın, F. (2007). Örgütlerde kurumsallasma ve adaptif yeteneklern pazarlama eylemlerine ve örgütsel performansa etkileri. Kocaeli: Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü.
• Apaydın, F. (2009). Kurumsal teori ve işletmelerin kurumsallaşması. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 10(1), 1-22.
• Aslan, M. (2021). Organisational structure revisited. BMIJ, 9(1), 282-294. doi:doi: https://doi.org/10.15295/bmij.v9i1.1769
• Aydın, Ç. Ö., & Tan, F. Z. (2019). Kurumsallaşma: Kavramsal bir inceleme. ASOBİD, 3(2), 225-235.
• Aylan, S., & Koç, H. (2017). İşletmelerin Kurumsallaşma Kriterlerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Ölçek Geliştirme Çalışması. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(2), 564-585.
• Azizi, M. (2021). The effect of ownership and management structure on family businesses performance. Cogent Business & Management(8), 1-15. doi:https://doi.org/10.1080/23311975.2021.1872888
• Bakoğlu, R. (2001). Örgütsel performans kavramı ve gelişimi. Öneri, 4(15), 39-45.
• Brown, M. W., & Cudeck, R. (1993). Brown, M. W., & CuAlternative ways of assessing model fit. Testing structural equation models. Testing structural equation models(154), 136-162.
• Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal billimleer için veri analizi el kitabı. Ankara: Pagem.
• Cetinkaya, A. S., Karayel, S., & Tefek, A. (2018). The Effect of institutionalization on Firm performance. Management and Business Research Quarterly(6), 16-38. doi:DOI: 10.32038/mbrq.2018.06.03
• Ceylan, A., & Anbar, A. (2014). Modern İşletmecilik. Bursa: Ekin.
• Çelebi, M. E. (2019). Aile işletmelerinin sürdürülebilirliklerinde kurumsallaşmanın rolü. E. Baykal içinde, Sürüdürlebilir aile işletmeleri (s. 1-50). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik. Ankara: Pegem Akademi.
• D. George, D., & Mallery, M. (2010). SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference, 17.0 update (10a ed.). Boston: Pearson.
• Daft, R. L. (2015). Örgüt. (Ö. N. Özmen, Çev.) İstanbul: Nobel.
• Deloitte. (2016). Aile Şirketlerinde Sürdürülebilir Başarının Anahtarı. İstanbul: Akbank.
• Demirci, B., & Tavacıoğlu, L. (2021). Developing a Scale to Measure the Institutionalization Level of Maritime Family Businesses. Journal of ETA Maritime Science, 243-255. doi:DOI: 10.4274/jems.2021.16680
• Dinçer, H., & Yüksel, S. (2019). Aile şirketlerinde denetim. E. Baykal içinde, Sürdürülebilir aile işletmeleri (s. 305-332). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Doyrangil, C. N. (2002). İşletme çevresindeki olumsuz gelişmeler karşısında iç denetimin yeri ve önemi. Mali Çözüm Dergisi, 33-42.
• Duran, C. (2021). Dursun Boz. International Marmara Social Sciences Congress (Spring) 2021 (s. 358-362). Kocaeli : Imascongress.
• Emmy van Esch, Wei, L. Q., & Chiang, F. F. (2018). High-perfromance human resources practices and firm performance: the mediating roel of employees' competencies and the moderating role of climate for creativity. The International Journal of Human Resource Management, 29(10), 1683-1708. doi:https://doi.org/10.1080/09585192.2016.1206031
• Eryiğit, B. H. (2013). Stratejik planlama, stratejik planlamaya ilişkin alternatif yaklaşımlar ve stratejik yönetim okulları. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 4(8), 152-172.
• Garcı´a-LoperaI, F., Santos-Jaen, J. M., Palacios-Manzano, M., & Ruiz-Palomo, D. (2022). Exploring the effect of professionalization risk-taking and technological innovation on business performance. PL0S ONE, 17(2), 1-19. doi:https://doi.org/10.1371/journal.pone.0263694
• Gonzalez-Cruz, T., Clemente-Almendros, J. A., & Puig-Denia, a. A. (2021). Family governance systems: the complementary role of constitutions and councils. Economic Research-Ekonomska Istraživanja. doi:https://doi.org/10.1080/1331677X.2020.1867603
• Grell, J., Meyer, H., Raddatz, F., & Pulham, S. (2021). Measuring the acceptance from commercial pilots towards the usage of flight data for predictıve maintenance. Deutscher Luft- und Raumfahrtkongress 2021, (s. 1-7). doi:doi: 10.25967/550192
• Gül, H. (2010). İşletmelerdeki kurumsallaşma düzeyinin işletme performansına etkisi: Konaklama işletmelerinde bir uygulama. Yüksek Lisans Tezi. Neşehir: Nevşehir Üniversitesi.
• Hair, J., Astrachan, C., Moisescu, O., Radomir, L., Sarstedt, M., Vaithilingam, S., & Ringle, C. (2021). Executing and interpreting applications of PLS-SEM: Updates for family business researchers. In Journal of Family Business Strategy, 12(3). doi:https://doi.org/10.1016/j.jfbs.2020.100392
• IIA. (2022, Nisan 07). https://www.theiia.org/: https://na.theiia.org/standards-guidance/mandatoryguidance/ adresinden alındı Jöreskog, K. G., & Sörbom, D. (1993). LISREL 8: Structural equation modeling with the simplis command language. Lincolnwood: Scientific Software International, Inc.
• Kalaycı, Ş. (2017). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri . Ankara: Asil Yayın.
• Karabacak, H., & Alp, A. (2021). Aile İşletmeleri İçin Bir Çatışma Yönetim Aracı: Aile Anayasası. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 39(3), 425-440. doi:DOI: 10.17065/huniibf.812286
• McDonald, R. P., & Marsh, H. W. (1990). Choosing a multivariate model: Noncentrality and goodness of fit. McDonald, R. P., & Marsh, H. W. (1 Psychological bulletin, 107(2), 247., 107(2), 247.
• Öğüt, E. (2019). Yeni Türk Ticaret Kanunu ışığında kurumsallaşmanın firma performansı üzerindeki etkisi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 9(2), 565-578.
• PwC. (2016). PwC Küresel Aile Şirketleri Araştırması - Türkiye Sonuçları 2016. İstanbul: PwC.
• Robbins, S. P., & Judge, T. A. (2019). Örgütsel Davranış. (İ. Erdem, Çev.) İstanbul: Nobel.
• Robbins, S. P., Decenzo, D. A., & Coulter, M. (2016). Yönetimin Esasları. (A. Öğüt, Çev.) İstanbul: Nobel.
• Scott, W. (1992). Organizations rational, natural and open systems. New Jersey: Prentice-Hall.
• Selimoğlu, S. K., & Çalişkan, A. Ö. (2018). Başarılı ve uzun ömürlü aile şirketlerinin yol haritası: ile anayasası. Muhasebe ve Denetime Bakış(53), 39-54.
• Smith&Williamson. (2016). Family Business Survey 2017. London: Smith&Williamson.
• Şahman, İ., Tengilimoğlu, D., & O, I. (2008). Özel Hastanelerde Yönetimin Profesyonelleşmesinin Kurumsallaşma Sürecindeki Etkisini Belirlemeye Yönelik Alan Çalışması. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(10), 1-23.
• Şanal, M., & Kaya, A. F. (2018). Etkin girişimci işletmelerde kurumsallaşma ve belirsilikten kaçınma ilişkisi üzerine bir araştırma. Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, 22(1), 115-126.
• Şentürk, Ö. (2021). Türkiye’de iç denetim faaliyetlerinde dijital dönüşüm ve dijital dönüşümün önemi. TİDE Academia Research(3), 157-186.
• Ulukan, C. (2005). Girisimcilerin ve Profesyonel Yöneticilerin Kurumsallasma Perspektifi. Sosyal Bilimler Dergisi(2), 29-52.
• Ülkem, A. (2020). Kurumsallaşma ve performans ilişkisi: Eskişehir ili örneği. Yüksek Lisans Tezi. Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi.
• Yazıcıoğlu, İ., & Koç, H. (2009). Aile İşletmelerinin Kurumsallaşma Düzeylerinin Belirlenmesine Yönelik Karşılaştırmalı Bir Araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(21), 497-507.
• Yıldırım, A. (2009). Diyalog Temelli Eğitim Anlayışında Paulo Freire Örneği. Uluslararası Eğitim Felsefesi Kongresi (s. 638-648). Ankara: Eğitim-Bir-Sen Yayınları.
• Yılmaz, A. (2021). Küçük ve Orta Ölçekli Aile İşletmeleri: Gelecek Nesillere Bayrak Teslimi. A. Candemir, & Ç. Bulut içinde, KOBİ (s. 3-19). Ankara: Detay Yayınları.