Siyasi Tartışmalar Bağlamında Türkiye'de Kamusal Alanın Evrimi

Yıl 2020, , 828 - 852, 30.06.2020

Nureddin Nebati

https://doi.org/10.15869/itobiad.692056

Cited By: 1

Öz

Kökleri Antik Yunan’a kadar uzanan kamusal alan tecrübesi tarihin çeşitli dönemlerinde farklı özellikler ihtiva etmiştir. Çalışmada kamusal alan kavramı tarihselci bir yaklaşım içinde ele alınmış, kavramın içerdikleri ve tarihi analiz edilmiştir. Çalışmanın amacı kamusal alan kavramının Osmanlı’dan bu yana Türkiye’deki evrimine ışık tutmaktır. Osmanlı devleti Batılı anlamıyla olmasa da kendi bağlamı içinde kamusal alana ve sivil topluma öncü olabilecek kimi dinamikler üretmiştir. Özellikle tek parti döneminde billurlaşan cumhuriyetçi yaklaşım ise tek tipçi, monolitik, yekpare ve çoğulluklara kapalı bir kamusal alan tahayyüllü ortaya koymuştur. Çok partili dönemde kamusal alanda farklı kimliklerin temsiline olanak sunan yeni bir yaklaşım geliştirilmeye çalışılmıştır. 1980’ler ve 90’larda toplumsal çeşitliliğin artışı ile birlikte kamusal alanda farklı kimlikler temsil edilmeye başlanmıştır. Kamusal alanın özellikle İslami kimliği kapsayacak şekilde genişletilmesi çabası devletçi elitin karşı atağı olarak somutlaşan 28 Şubat süreci ile kesintiye uğramıştır. 2000’li yıllar 28 Şubat sürecinin tasfiye edildiği, hegemonyanın reddedildiği, yatay ilişkilerin, yerelliğin egemen olduğu farklı kimliklerin kamusal alanda temsil edilmesine olanak sağlandığı yıllar olmuştur. Bu dönemde, gelecekte kimlik siyasetine dayalı çok katmanlı, ötekilikleri dışlamayan ve sosyal içermeye açık bir toplumsallık kurulmasına zemin hazırlanması bağlamında geçmiş paradigmadan köklü bir değişim yaşanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Kamusal alan, Türkiye, Demokrasi, OSmanlı, Cumhuriyet, Sivilleşme, Çoğulculuk

Evolution of the Public Sphere in Turkey in the Context of Political Debates

Öz

The experience of public sphere goes back to ancient Greece and has carried with itself different characteristics in various historical eras. In this study, the notion of public sphere is addressed from a historicist perspective, along with an analysis of its history and implications. The aim of the study is to shed light on the evolution of the notion of public sphere in Turkey since the Ottoman era. The Ottoman context provided, though not in the Western sense, a basis for certain dynamics, which would pave the way for the notions of public sphere and civil society. During the one-party regime, however, the republican system of government favored a single identity, and thus established a conception of public sphere that is uniform, monolithic, and resistant to pluralism. But the multi-party era saw the emergence of a new approach that facilitated the representation of different identities in the public sphere. In the 1980s and 90s, with the bourgeoning social diversity, the representation of different identities in the public sphere gradually gained significance. But the expansion of public sphere to include the Islamic identity was interrupted by the 28 February incident, the counter-attack of the state elite. In the 2000s, as the effects of 28 February incident diminished, hegemony lost its ground, and thus horizontal relationships and a local perspective prevailed, facilitating the representation of diverse identities in the public sphere. It was the period that would eventually clear the way for a sense of community that is open to otherness and social inclusion in a multi-layered and pluralist future world based on identity politics, and that represented a radical rupture with the old paradigm. 

Anahtar Kelimeler

Public Sphere, Turkey, Democracy, The Ottomans, Republic, Civilianization, Plurality.

Kaynakça

• Arendt, H. (1994). İnsanlık durumu. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Biçer Olgun, H. (2017). Jürgen Habermas, Hannah Arendt ve Richard Sennett’in kamusal alan yaklaşımları. Sosyolojik Düşün, 2(1), 45-54.
• Çaha, Ö. (1994). Osmanlı’da sivil toplum. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 49(3), 79-99.
• Çaha, Ö. (1999). Sivil toplum aydınlar ve demokrasi. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Çaha, Ö. (2005). Mahrem kamusal alan. Kollektif, Sivil bir kamusal alan. (s. 143-161) içinde. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Çaha, Ö. (2012). Aşkın devletten sivil topluma. Ankara: Orion Kitabevi.
• Çiğdem, A. (2014). Geleneği eskitmek: Akp ve Türkiye. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Dacheux, É. (2008). Kamusal alan: demokrasinin anahtar bir kavramı. Kamusal alan (s. 13-27) içinde. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Dağtaş, E. (1999). Onsekizinci ve ondokuzuncu yüzyıllarda kamusal alan özel alan ikilemi ve basının tarihsel gelişimi. Kurgu Dergisi, 16, 157-173.
• Demir, Ş. ve Sesli, M. (2007). Kamusal alan (Türkiye’de kamusal alan kavramlaştırılmasının muhtevası: tektiplilik mi, çoğulculuk mu?). Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 273-292.
• Duman, Z. (2019). Nilüfer Göle’nin eserlerinde İslami kimlik arayışı ve bu arayışın Avrupa ve Türkiye’deki kamusal tezahürü. Mukaddime, 10(2), 544-560.
• Erdem, B. K. (2019). Batı Metafiziğinden Postmodernizme Ötekinin Kökleri. Eğitim Yayınevi.
• Evkuran, M. (2006). René Guénon düşüncesinde temel konu ve kavramlar. Bilimname X, 93-115.
• Georgeon, F. (1999). “Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde İstanbul kahvehaneleri”. Doğu’da Kahve ve Kahvehaneler, Ankara: Yapı Kredi Yayınları, 43-48.
• Göle, N. (2002). Melez desenler: İslam ve modernlik üzerine, İstanbul: Metis Yayınları.
• Göle, N. (2008). Mühendisler ve ideoloji. İstanbul: Metis Yayınları.
• Göle, N. (2017). İslam’ın yeni kamusal yüzleri. İstanbul: Metis Yayınları.
• Göle, N. (1996). Authoritarian secularism and Islamist politics: the case of turkey, civil society in middle east. Leiden: E. J. Brill, 17-43.
• Gürbilek, N. (2007). Vitrinde yaşamak-1980’lerin kültürel iklimi. İstanbul: Metis Yayınları.
• Habermas, J. (2003). Kamusallığın yapısal dönüşümü. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Habermas, J. (2004). Kamusal alan. Meral Özbek (Ed.), Kamusal Alan (s. 95-103). İstanbul: Hil yayınları.
• Kahraman, H., B. (2002). Postmodernite ile modernite arasında Türkiye: 1980 sonrası zihinsel, toplumsal, siyasal dönüşüm. İstanbul: Everest Yayınları.
• Kalaycıoğlu, E. (2000). 1960 sonrası türk politik hayatına bir bakış: demokrasi neo-patrimonyalizm ve istikrar. Ali Yaşar Sarıbay ve Ersin Kalaycıoğlu (Ed.), Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme (s. 387-412) içinde. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Kant, I. (2003). Kant: Political Writings. Cambridge Texts in the History of Political Thought. Cambridge University Press.
• Kazancı, M. (2006). Osmanlı'da halkla ilişkiler. Selçuk İletişim Dergisi, 4(3), 5-20.
• Kedik, S., A. (2011). Kamusal alan, kent, heykel ilişkisi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 229-240.
• Köroğlu, A. (2012). Türkiye’de 1990’lı yıllarda ortaya çıkan siyasi liberalizm pratikleri, İnsan ve Toplum, 2(3), 119-138.
• Köroğlu, C., Z. (2013). Modern kamusal alana eleştirel yaklaşımlar: genel bir değerlendirme (postmodernizm, feminizm ve din), Turkish studies- international periodical for the languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(6), 431-457.
• Köroğlu, C., Z. (2014). Kamusal alan ve din ilişkilerinde yeni dönem, Turkish studies: international periodical for the languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(5), 1487-1505.
• Nebati, N. (2014). Millî görüşten muhafazakâr demokrasiye. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Kubilay, Ç. (2009). İslamcı söylemde kamusal alan tasavvuru: devletle tanımlanan kamusal alanın millete tahvili ve kamusal alanın reddi. Alternatif Politika, 1(3), 325-362.
• Özçelik Kaya, P. (2010). Demokrat Parti’nin demokrasi söylemi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65(3), 163-187.
• Papila, A. (2011). Osmanlı’da kamusal alan-Osmanlı külliyeleri, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5, 64-82.
• Sarıbay, A., Y. (2000). Kamusal alan, diyalojik demokrasi, sivil itiraz. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Sennett, R. (2010). Kamusal insanın çöküşü. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Timur, T. (2012). Habermas’ı okumak. İstanbul: Yordam Kitap.
• Toynbee, A. ve Kirkwood, K. P. (1927). Turkey. Scribner.
• Tunahan, Ö. (2015). 28 Şubat süreci: ‘post-modern darbe’nin sosyo-politik dinamikleri ve toplum desteği, Bilgi, 30, 23-41.
• Yavuz, H., M. (2005). Türkiye’de çoğulculuk ve kamusal alanın kullanımı. Kollektif, Sivil Bir Kamusal Alan (s. 163-192). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Yıldız, A. (2004). Ak partinin yeni muhafazakâr demokratlığı: Türkiye siyasetinde adlandırma problemi, Liberal Düşünce, 34, 5-12.