The Relationship Between the Levels of Democracy in the School Administration and the Psychological Well-Being of the Teachers

Yıl 2021, , 3711 - 3741, 30.12.2021

Hüseyin Aslan , Ayşegül Erözyürek

https://doi.org/10.15869/itobiad.933926

Cited By: 2

Öz

This study was conducted to determine the relationship between the democratic level of school management and the psychological well-being of teachers. Correlational screening model was used in the research. The population of the research consists of 2615 teachers working in official primary, secondary and high schools affiliated to the Ministry of National Education in the province of Karabük and its districts in the 2017-2018 academic year. The sample of the study consists of 833 teachers working in these schools and selected by simple random sampling method. Data collected via personal information questionnaire, "The Democratic Level of Management Scale" developed by Zencirci (2003) and the "Psychological Well-Being Scale" with 8 articles, whose Turkish validity and reliability study was conducted by Telef (2013). All statistical analyzes of the research were carried out with the SPSS 14.0 program. Frequency, percentage distribution, arithmetic mean, standard deviation, Kolmogorov smirnov test, Scheffe Test, t Test, one-way variance analysis ANOVA, Levene Test, Tamhane Test and multiple regression analyzes were used in the analysis of the research data. As a result of the application of the Democratic Level of Management Scale to the study group, it was observed that teachers "mostly" perceive the administrators as democratic. Levels of finding the management democratic showed a significant difference according to the variables of gender, education level, type of school and working time in school. As a result of the application of the Psychological Well-Being Scale to the study group, it was observed that the psychological well-being levels of the teachers in the study group were generally at the level of "I agree". The psychological well-being of the teachers showed a significant difference according to the variables of gender, working time at school and branch. No significant difference was observed in psychological well-being of the teachers in terms of variables of marital status, professional seniority, educational background and school type. As a result of the research, it was concluded that there is a positive significant relationship between the level of democracy of school management and psychological well-being of teachers, and that the level of democracy of school management is a significant predictor of teachers' psychological well-being.

Anahtar Kelimeler

Management, Education, Teacher, Democracy, Psychological Well-being

Okul Yönetiminin Demokratiklik Düzeyi ile Öğretmenlerin Psikolojik İyi Oluşları Arasındaki İlişki

Öz

Bu araştırma, okul yönetiminin demokratiklik düzeyi ile öğretmenlerin psikolojik iyi oluşları arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini, 2017-2018 eğitim öğretim yılında Karabük ili ve ilçelerinde bulunan MEB’e bağlı resmi ilkokul, ortaokul ve liselerde görev yapan 2615 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini, bu okullarda görev yapan ve basit tesadüfî örnekleme yöntemiyle seçilen 833 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplamak amacıyla kişisel bilgi anketi, Zencirci (2003) tarafından geliştirilen “Yönetimin Demokratiklik Düzeyi Ölçeği” ve Telef (2013) tarafından Türkçe geçerlik ve güvenirlilik çalışması yapılmış olan 8 maddelik “Psikolojik İyi Oluş Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırmanın tüm istatistik analizleri SPSS 14,0 programı ile gerçekleştirilmiştir. Araştırma verilerinin analizinde frekans, yüzdelik dağılım, aritmetik ortalama, standart sapma, Kolmogorov Smirnov Testi, Scheffe Testi, t Testi, tek yönlü varyans analizi ANOVA, Levene’s Testi, Tamhane Testi ve Çoklu Regresyon Analizleri kullanılmıştır. Yönetimin Demokratiklik Düzeyi Ölçeği’nin çalışma grubuna uygulanması sonucunda, öğretmenlerin yöneticileri “çoğu zaman” demokratik algıladıkları görülmüştür. Yönetimi demokratik bulma düzeyleri; cinsiyet, öğrenim durumu, okul türü ve okuldaki çalışma süresi değişkenlerine göre anlamlı farklılık göstermiştir. Medeni durum, mesleki kıdem değişkenlerine göre, çalışma grubu öğretmenlerinin algılarında anlamlı bir farklılık meydana gelmemiştir. Psikolojik İyi Oluş Ölçeği’nin çalışma grubuna uygulanması sonucunda, çalışma grubunu oluşturan öğretmenlerin psikolojik iyi oluş düzeylerinin genel olarak “katılıyorum” düzeyinde olduğu görülmüştür. Öğretmenlerin psikolojik iyi oluşları cinsiyet, okuldaki çalışma süresi ve branş değişkenlerin göre anlamlı farklılık göstermiştir. Medeni durum, mesleki kıdem, öğrenim durumu ve okul türü değişkenleri açısından öğretmenlerin psikolojik iyi oluş düzeyleri arasında anlamlı farklılık bulunamamıştır. Araştırma sonucunda okul yönetiminin demokratiklik düzeyi ile öğretmenlerin psikolojik iyi oluşları arasında pozitif yönde anlamlı ilişki olduğu ve okul yönetiminin demokratiklik düzeyinin öğretmenlerin psikolojik iyi oluşlarının anlamlı bir yordayıcısı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yönetim, Eğitim, Öğretmen, Demokrasi, Psikolojik İyi Oluş

Kaynakça

• Açıkalın, A. (2016). Toplumsal, kuramsal ve teknik yönleriyle okul yöneticiliği (6. Baskı). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Akın, A. (2009). Akılcı duygusal davranışçı terapi odaklı grupla psikolojik danışmanın psikolojik iyi olma ve öz-duyarlık üzerindeki etkisi, Doktora Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Akyel, Ö. (2015). Ortaokul öğretmenlerinin görüşlerine dayalı olarak, okul müdürlerinin demokratik tutum ve davranış sergileme düzeylerinin belirlenmesi, Yüksel Lisans Tezi. Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Alakaş, M. (2016). Öğretmen görüşüyle okul yönetimlerinin demokratiklik düzeyi, Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Aydın Üniversitesi İşletme Anabilim Dalı, İstanbul.
• Arblaster, A. (1999). Demokrasi (Nilüfer Yılmaz, Çev.). Ankara: Doruk Yayımcılık.
• Argon, T. ve Dilekçi, Ü. (2014). Öğretmenlerin okul müdürlerinin yonetim tarzları ve kurumsal itibara yönelik algıları arasındaki ilişki. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(2), 161-181. doi: 10.7827/TurkishStudies. 6234.
• Aydın, İ. (2005) Demokratik Değerler, Okulda Demokrasi ve Sorumluluk Eğitimi . Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, No:214.
• Bakır, A. A. (2007). Sergiledikleri demokratik tutum ve davranışlar açısından ilköğretim okulu yöneticilerinin değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi. İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Başaran, İ. E. (1982). Yönetimde insan ilişkileri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtımı.
• Başaran, H., Aksoy, N. ve Kıvanç, T. (2019). Okul örgütlerinde yönetimin demokratiklik düzeyinin katılım özgürlük ve özerklik boyutları açısından öğretmenlerce değerlendirilmesi (Balıkesir İli Örneği). Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(2), 158-170. http://dergipark.gov.tr/ asead/issue/43544/524029
• Bayata, G. (2017). Öğretmen görüşlerine göre okul müdürlerinin demokratik tutumları ile öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Bayır, E. (2016). Öğretmen algıları açısından ilk ve ortaokul yöneticilerinin demokratik tutumları üzerine bir araştırma, Yüksek Lisans Tezi. Yeditepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Bilgin, Y. (2018). Özel eğitim okullarında görev yapan öğretmenlerin çalışma yaşam kalitesi, psikolojik iyi oluş ve örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Bursalıoğlu, Z. (1994). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış (9. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem.
• Cenkseven, F. (2004). Üniversite öğrencilerinde özel ve psikolojik iyi olmanın yordayıcılarının incelenmesi, Doktora Tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Cirhinlioğlu, F. (2006). Üniversite öğrencilerinde utanç eğilimi, dini yönelimler, benlik kurguları ve psikolojik iyilik hali arasındaki ilişkiler, Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çelik, O. (2016). Öğretmen adaylarında psikolojik iyi oluş algılanan sosyal yetkinlik ve güvengenliğin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzincan.
• Danişment, R. (2012). Okul yöneticilerinin psikolojik iyi oluş düzeyleri, Yüksek Lisans Tezi. Erciyes Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Demir, D. (2018). Bilişim öğretmenlerinin sanal yalnızlık, mesleki tükenmişlik ve psikolojik iyi oluşları arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Afyon.
• Demirtaş, S. (2016). Okul yöneticilerinin psikolojik iyi olma ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki, Yüksek Lisans Tezi. Mevlâna Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Eren, E. (1998). Yönetim ve organizasyon. İstanbul: Beta Yayınevi.
• Ertürk, A., Keskinkılıç Kara, S.B. ve Zafer Güneş, D. (2016). Duygusal emek ve psikolojik iyi oluş: Bir yordayıcı olarak yönetsel destek algısı. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(4), 1723-1744. Erişim adresi: http://dergipark.gov.tr/download/article-file/291928
• Eroğlu, N. (2013). Psikolojik iyi olma ile topluluk hissi arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Esen, B. N. ve Nebioğlu, O. (1967). Kölelik ve hürriyet. İstanbul: Nebioğlu Yayınevi.
• Eşigül, E. (2013). Üniversite öğrencilerinin algıladıkları stres ile psikolojik iyi olma arasındaki ilişkide sosyal problem çözmenin aracı ve düzenleyici rolünün incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Forgeard, M. J. C., Jayawickreme, E., Kern, M., ve Seligman, M. E. P. (2011). Doing he right thing: Measuring Wellbeing for publicp policy. International Journal of Wellbeing, 1, 79-106. doi: 10.5502/ijw. v1i1.15
• Gül, İ. ve Saraç, G. (2018). Okul müdürlerinin demokratik tutumları. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(10), 155-172. doi:10.20860/ijoses.435764
• Gürsel, M. (1995). Okul yönetimi (2. Baskı). Konya: İnci Ofset.
• Halisdemir, D. (2013). Üniversite öğrencilerinin psikolojik iyi oluşları, kendini affetme düzeyleri ve geçmişe yönelik anne kabul red algıları arasındaki ilişkiler, Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• İlgar, L. (2000). Eğitim yönetimi, okul yönetimi, sınıf yönetimi. İstanbul: Beta Basım Yayım.
• Karaçam, A. (2016). Beden eğitimi öğretmenlerinin başarı algılarında yordayıcı olarak akademik iyimserlik, psikolojik iyi oluş ve fiziksel saygı, Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Karakülçe, N. (2018). İlkokul yöneticilerinin ve sınıf öğretmenlerinin değerler eğitimi ve demokratik tutumlarının incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• Karasar, N. (1984). Bilimsel araştırma yöntemi (2. Baskı). Ankara: Hacettepe-Taş Kitapçılık.
• Karabeyeser, M. (2013). Üniversite öğrencilerinin anne-baba tutumları ve stresli yaşam olaylarına göre psikolojik iyi oluşu, Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Keyes, C. L. M., Shmotkin, D. ve Ryff, C. D. (2002). Optimizing well-being: The empirical encounter of two traditions. Journal of Personality and Social Psychology, 82(6), 1007-1022. doi: 10.1037//0022-3514.82.6.1007.
• Keleş, M. (2018). Okul yöneticilerinin psikolojik iyi olma düzeyleri ile tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Koç M. (2017) Hacettepe Üniversitesinde çalışan araştırma görevlilerinin psikolojik iyi oluş düzeylerinin yordanması, Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Ankara.
• Köylü, D. (2018). Öğretmenlerin karar alma sürecine katılım düzeylerinin örgütsel bağlılık ve psikolojik iyi oluş ile ilişkisi, Yüksek Lisans Tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Kuyumcu, B. (2012). Üniversite öğrencilerinin duygularını fark etmeleri ve ifade etmeleri ile psikolojik iyi oluşları: kültürlerarası bir karşılaştırma, Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Meyer, T. (2014). Medya demokrasisi. (Ahmet Fethi, Çev.). İstanbul: Berdan Matbaacılık.
• Oymak, Y. (2017). Psikolojik iyi oluş ile iş doyumu arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi. Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özdemir, A. (2012). İlköğretim okul müdürlerinin demokratik tutumlarının öğretmenlerin örgütsel bağlılık algısı ile ilişkisi, Yüksek Lisans Tezi. Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özan, B., Türkoğlu, A.Z. ve Şener, G. (2010). Okul yöneticilerinin sergiledikleri demokratik tutum ve savranışlarının öğretmenlerin motivasyonuna etkisi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(1), 275-294.
• Özbek, B. (2015). Öğretmenlerin okul yöneticilerinin demokratik tutum ve davranışlarına ilişkin görüşleri, Yüksek Lisans Tezi. Zirve Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• PISA 2015 https://www.oecd.org/pisa/pisa-2015-results-in-focus.pdf
• Ryff, C. D. (1989). Happiness is everything or is it? explorations on the meaning of psychological well-bein., Journal of Personality and Social Psychology, 57(6), 1069-1081.
• Ryff, C. D., ve Keyes, C. L. M. (1995). The structure of psychological well-being revisited. Journal of Personality and Social Psychology, 69(4), 719-727.
• Scheiler, A. (2019) Dünya Okulu 21. yüzyılda okul sistemi nasıl kurgulanmalı?,(1. Baskı). İstanbul, BAU yayınları
• Sezgin, F. ve Erdogan, O. (2015). Academic optimism, hope and zest for work as predictors of teacher self-efficacy and perceived success. Educational Sciences: Theory & Practice, 15(1), 7-19.
• Şimşek, M. (2018). Öğretmenlerin örgütsel imaj algıları ile psikolojik iyi olma düzeyleri arasındaki ilişki, Yüksek Lisans Tezi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Telef, B. B. (2013). Psikolojik iyi oluş ölçeği Türkçeye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Eğitim Fakültesi Dergisi, 28 (3), 374-384.
• Telef, B. B., Uzman E. ve Ergün E. (2013). Öğretmen adaylarında psikolojik iyi oluş ve değerler arasındaki ilişkinin incelenmesi, Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8 (12), 1297-1307.
• Tütüncü, M. (2012). Yönetici ve çalışanların psikolojik iyi olma ve stres düzeyleri açısından karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi. Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yeşil, R. (2002). Okul ve ailede insan hakları ve demokrasi eğitimi. (1. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Yetkin, Ç. (1996). Demokrasi ne değildir? Cumhuriyet Gazetesi.
• Zencirci, İ. (2003). İlköğretim okullarında yönetimin demokratiklik düzeyinin katılım özgürlük ve özerklik boyutları açısından değerlendirilmesi, Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.