1923 Yunanistan - Türkiye Nüfus Mübadelesi, Millileştirme Politikaları ve Güncellenen Türk Resim Sanatı

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 8, 2707 - 2741, 25.12.2016

Burak Boyraz

https://doi.org/10.15869/itobiad.281860

Öz

30 Ocak 1923 tarihinde Lozan’da imzalanan “Yunan ve Türk
Halklarının Mübadelesine İlişkin Sözleşme ve Protokol”, hem Türkiye hem de
Yunanistan için azınlıklar adına yeni bir dönem başlatmıştır. Metin dâhilinde
de ilgili dönemde Müslüman Türk ve Rum Ortodoks halklarını yeni bir sayfa
açmaya iten gelişmelerin ve millileştirme politikalarının Türk resim sanatı
üzerindeki etkileri incelenmiştir. Bu çerçevede çalışmanın ilk bölümünde; iki
ülkeyi nüfus mübadelesine mecbur bırakan siyasi sebeplere değinilmiştir.
Sonraki bölümde ise protokol eşliğinde gerçekleşen mübadeleye yer verilmiş ve mübadeleyle
ilgili sayısal veriler sunulmuştur. Üçüncü bölümde de Türkiye’deki
millileştirme politikaları ve Türk Resim Sanatının “dönüşümü” tartışılmış,
sonuç bölümündeyse genel bir değerlendirme yapılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Sanat, Plastik Sanatlar, Resim, Siyasi Tarih, Türk – Yunan İlişkileri, Türk – Yunan Nüfus Mübadelesi.

1923 Greece – Turkey Population Exchange, Nationalization Policies & Renewed Turkish Painting

Öz

“Convention
Concerning the Exchange of Greek and Turkish Populations”, signed at Lausanne, 30
Jan.1923, has started a new period (behalf of minorities) for both of Turkey
and Greece. In the text, influence of
developments - in the period which forced Muslim Turkish and Greek Orthodox
communities turn over a new leaf – and nationalization policies on Turkish painting
art has been examined. In this context, in the first section of the study
political reasons which obliged the two country to do population exchange have
been mentioned. And in the next section population exchange which was realized
under protocol was involved and numeric data regarding exchange was presented.
In the third section nationalization policies in Turkey and “transition” of
Turkish Painting Art were being discussed and finally in the conclusion a
general assessment is carried out.   

Anahtar Kelimeler

Art, Plastic Arts, Painting, Political History, Turkish – Greek Relations, Turkey – Greece Population Exchange

Kaynakça

• Akgönül, S. (2007). Türkiye rumları, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Akgül, S. (1992). “Paris Konferansı’ndan Sevr’e Türkiye’nin Paylaşımı Meselesi”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, c.8, s.23, 381-395.
• Akkaya, B. (2012). “İnönü Dönemi Kültür Politikalarında Humanizm”, History Studies, v. 4, i. 2, 1-13.
• Akşin, S. (2016). Kısa türkiye tarihi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Antmen, A. (2013). Kimlikli bedenler: sanat, kimlik, cinsiyet, İstanbul: Sel Yayımcılık.
• Arı, K. (1990). “1923 Türk-Rum Mübadele Anlaşması Sonrasında İzmir’de “Emvâl-i Metrûke” ve “Mübadil Göçmenler””, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, c. 6, s. 18, 627-657.
• Arı, K. (1992). “Cumhuriyet Dönemi Nüfus Politikasını Belirleyen Temel Unsurlar”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, c. 8, s. 23, 409-420.
• Azakoğlu, N. (2016). Dört rapor: müttefik kuvvetler komisyonu’nun (abd, büyük britanya, fransa, italya) “yunan mezalimi” ni araştırma raporları 1919-1921 , (çev.) Lale Akalın, İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
• Balta, E. (2015). Nüfus mübadelesi, İstanbul: İnkılâp Yayınevi.
• Baysal, B. S. (1986). “Dört Hafta Sürmez Düşmanı Tepelemiş Olacağım!”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, c.2, s.6, 757-761.
• Bayındır Uluskan, S. (2010). Atatürk’ün sosyal ve kültürel politikaları, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Beyoğlu, S. (2014). "Ermeniler Amele Taburlarında", Yeni Türkiye, 60, 1-17.
• Boppe, A. (1998). XVIII. yy boğaziçi ressamları, (çev. Nevin Yücel Celbiş). İstanbul: Pera Turizm ve Ticaret.
• Bozdağlı, Y. (2014). "Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi ve Sonuçları", TSA, Özel Sayı 3, Ocak, 9-32.
• Cano, M. (2001). “İstanbul ve Tükenen Azınlık Hayatları Ya Da Olivo’dan “Vıy Lo” Sokağına”, Türkiye Mühendislik Haberleri, s. 413, 44-47.
• Cunbur, M. (1992). “Atatürk Döneminde Kadın Eğitimi”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, c. 8, s. 23, 259-272.
• Çapa, M. (1990). “Yunanistan’dan Gelen Göçmenlerin İskânı”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, c. 2, s.5, 49-69. (Metne Dergipark üzerinden erişim sağlanabilir).
• Çelebi, M. (1990). “İzmir’in İşgalinden Önce Şehzade Abdurrahim Başkanlığı’nda Anadolu’ya Gönderilen Nasihat Heyeti (Anadolu Heyet-İ Nasihası): 16 Nisan – 18 Mayıs 1919”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, c. 6, s. 18, 561-589.
• Çolak, B. (2011). “Ondokuzuncu Yüzyıldan Günümüze Türkiye’de Değişen Sergileme Kavramı, Sergi Etkinlikleri ve Sergi Mekânlar”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, s.19, 1-8.
• Demirözü, D. (2005). “Megali İdea’dan Ankara Antlaşmasına (1930) Eleftherios Venizelos”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, s. 35-36, Mayıs-Kasım, 291-312.
• Duran, H. & Arıdemir, H. (2005). “Rum Azınlık Özenlikte Türkiye’de Uygulanan Azınlık Rejimi”, Uluslararası Hukuk ve Politika, c. 1, s. 4, 1-16.
• Emgili, F. (2014). "Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi'nin Türkiye Cumhuriyeti'nin Milli İktisadının Oluşumundaki Yeri", TSA, Özel Sayı 3, Ocak, 105-121.
• Erdem, N. (2009). “Yunan Tarihçilerinin Gözüyle 1930 Türk – Yunan Dostluk Antlaşması ve Venizelos’un Bu Sürece Katkıları”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Güz, s. 23, 93-128.
• Ertan, T. F. (1990). “Lozan Görüşmeleri Sırasında Türk Heyeti ile TBMM Hükümeti Arasındaki İlişkiler”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, c. 6, s. 18, 615-626.
• Geray, C. (1970). “Türkiye’de Göçmen Hareketleri ve Göçmenlerin Yerleştirilmesi”, Amme İdaresi Dergisi, c. 3, s. 4, 8-36.
• Giritli, İ. (1986). “Atatürk ve Barış”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, c.2, s.6: 607-615.
• Güner, Z. (2007). "Türkiye Yunanistan Nüfus Mübadelesi'nde Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin İskân Politikası", Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi ICENAS 38, 10-15 Eylül 2007, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu. 1453-1466. İnternet erişimi; http://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/01 [06.07.2016].
• Kerimoğlu, T. (2007). “II. Meşrutiyet’in İlk Yıllarında İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Eğitim Politikası ve Rumlar”, Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 133-143.
• Keskin, C. (2014). I. Dünya Savaşı ve Sonrası Türkiye’de Kültür Sanat Ortamı ve Türk Resmi”, Akademik Bakış, c. 7, s. 14, 263-279.
• Koç, N. (2012). “İsmet İnönü Dönemi Güzel Sanatlar Politikaları”, The Journal of Academic Social Science Studies, v. 5, i. 6, 339-345.
• Kutay, C. (2006). Atatürk’ün son günleri, İstanbul: İklim Yayınları.
• Önder, M. (1989). “Atatürk ve Müzeler”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, c. 6, s. 16, 61-73.
• Özdemir, B. (2015). Olaylar, kahramanlar, sevinç ve acı: Tarih Şahit Olsun. İzmir: Yitik Hazine Yayınları.
• Özkaya, Y. (1990). “Atatürk Biyografisinden Sayfalar (1923-1928)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, c. 6, s. 18, 508-538.
• Sinanlar Uslu, S. (2016). “Saklı belleğin izi”. Mario Prassinos, Bir Sanatçının İzinde: İstanbul-Paris-İstanbul. (s.19-99). İstanbul: Pera Müzesi Yayınları.
• Şimşek, H. (2016). Osmanlı son dönemi gayrimüslim cemaatler 1908-1922. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Tağmat, Ç. D. (2010). “Yunanistan’da Büyük Açlık ve Ege’de Yardım Köprüsü: Kurtuluş ve Dumlupınar Vapurları (1941-1942)”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, s. 46, Güz, 457-483.
• Tekeli, İ. & Erder, L. (1978). İç göçler, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Uzun Aydın, D. (2014). “”Sanayi-i Nefise Mektebi” ve Paris Güzel Sanatlar Okulu “L’Ecole Des Beaux-Arts” Üzerine Bir Değerlendirme”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl 2, s. 6, 74-81.
• Yılmaz, H. (2011). “Adım adım dünyanın ilk paylaşım savaşına doğru”, Zübeyde Yalın Öktem (ed.), Atatürk İlkeleri ve Devrim Tarihi, (s.25-67). İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
• (2016). Orgeneral Abidin Ünal’dan “Toprağa Gömülü Uçak” iddiasına yanıt, www.ntv.com.tr, [27.10.2016].
• (2016). 70 yıl önce gömülen savaş uçakları ortaya çıkıyor, www.ntv.com.tr, [14.10.2016].
• (2016). Lozan Tutanakları Müzayedede Satıldı, www.milliyet.com. [22.10.2016].
• (2012). TUİK istatistik göstergeler 1923-2011, Ankara: TUİK Matbaası.
• (2005). Arşiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri 1914-1918, Cilt I, (ed.) Ahmet Tetik. Ankara: T. C. Genelkurmay Basımevi.
• (1944). Realite, No:140, İstanbul.
• (1942). Der Adler, No:1, 13 Ocak, Berlin (Fransızca Edisyon).
• (1939). Havacılık ve Spor, No:248, Ankara