Liselerde Çalışan Psikolojik Danışmanların Okullarda Yaşanan Kriz Durumlarına İlişkin Algıları

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 2, 835 - 857, 25.04.2017

Mehmet Kaya , Taşkın Yıldırım

Öz

Eğitim-öğretim süreci içerisinde ergenlik
döneminin görünen ve görünmeyen gelişimsel ve travmatik sorunlarının
yoğunlaştığı evre ortaöğretim (lise) dönemidir. Bu dönemin olası sorunları/krizleri içerisinde
menarş, cinsel ilişki deneyimi, üniversiteye giriş, ana-baba ile yaşam tarzı
konusunda çatışma, karşı cinsle ilişki kopması, meslek seçiminde kararsızlık,
başarı/başarısızlık gibi krizler yer alır. Bu çalışma, liselerde görev yapan
psikolojik danışmanların kriz durumlarını nasıl tanımladıkları ve bu durumlarla
çalışabilme konusundaki yeterlilik algılarını ve önerilerini ortaya koymayı
amaçlamaktadır.
Çalışma grubunu, 2013-2014 öğretim yılında Malatya ili merkez ilçelerine bağlı
liselerde görev yapan 46 psikolojik danışman oluşturmuştur. Veri toplama
yöntemi olarak, yarı-yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılmıştır.
Araştırmadan elde edilen verilerin analizinde nitel analiz yöntemlerinden
içerik analizi kullanılmıştır. Araştırma sonuçları doğrultusunda bulgular
tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kriz, Gelişimsel Kriz, Travmatik Kriz, Lise, Psikolojik Danışman

Perceptions Of Psychological Counselor Working In High Schools About Crisis Situations Experienced In Schools

Öz

During education and training process, the period that
developmental and traumatic problems of adolescence become intense is
high-school term. Potential problems/crisis of this period are menarche, sexual
intercourse experince,  admission to
university, conflict with parents about life style, break off relationship with
opposite sex, indecisiveness about choice of profession, and (un)success. This
study aims to put forward how psychological counselors define crisis
situations, their perceptions of competence about coping with these crisis and
their suggestions. Sample consists of 46 psychological counselors working in
high schools in central districts of Malatya during 2013-2014 education and
training term. Semi-structured interview techniques were used as data
collection method. Content analysis that is one of qualitative analysis method
was used to analyze datas collected. In the conclusion results were discussed.

Anahtar Kelimeler

Crisis, Developmental Crisis, Traumatic Crisis, High School, Psychological Counselor

Kaynakça

• A.Ü. Psikiyatrik Kriz Uygulama ve Araştırma Merkezi Ekibi (1993). Rehber öğretmenleri bilgilendirme sempozyumu: değerlendirme. Kriz Dergisi, 1(3), 166-167.
• Aviles, A. M., Anderson, T. R., & Davila, E. R. (2006). Child and adolescent social‐emotional development within the context of school. Child and Adolescent Mental Health, 11(1), 32-39.
• Ayas, T., & Horzum, M. B. (2012). İlköğretim öğrencilerinin sanal zorba ve mağdur olma durumu. Elemantary Education Online, 11 (2), 369-380. Aydoğdu, A., Kocaman Yıldırım, N., Özkan, M., & Özkan, S. (2012). Gelişimsel ve durumsal krize müdahale: Olgu sunumu. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 3(2), 92-97.
• Bacanlı, F., Eşici, H., & Özünlü, M. B. (2013). Kariyer karar verme güçlüklerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5 (40),198-211.
• Bakanlık, M. E. (2001). Millî Eğitim Bakanlığı Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri yönetmeliği. Tebliğler Dergisi.
• Bilgin, M. (2009). Bilişsel esnekliği yordayan bazı değişkenler. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3 (36), 142-157.
• Ceyhun, B., Ergin, G., & Duran, A. (1993). Krize müdahale merkezine başvurularda yaşam olaylarının değerlendirilmesi. Kriz Dergisi, 1(2), 51-55.
• Chabrol, H. (2011). Ergen Depresyonu. Ankara: Dost Kitabevi.
• Corey, G. (2008). Psikolojik Danışma, Psikoterapi Kuram ve Uygulamaları. (T. Ergene, Çev.) Ankara: Mentis Yayıncılık.
• Çağır, G., & Gürgan, U. (2010). Lise ve üniversite öğrencilerinin problemli internet kullanım düzeyleri ile algılanan iyilik halleri ve yalnızlık düzeyleri arasındaki ilişki. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13 (24), 70-85.
• Çapulcuoğlu, U., & Gündüz, B. (2013). Öğrenci tükenmişliğini yordamada stresle başaçıkma, sınav kaygısı, akademik yetkinlik ve anne-baba tutumları. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 3 (1), 201-218.
• Çivitçi, N. (2011). Lise öğrencilerinde okul öfkesi ve yalnızlık. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4 (35), 18-29.
• Deniz, Z. (1993). Liselerdeki yönetici, sınıf öğretmeni ve ders öğretmenlerinin psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerine ilişkin beklentilerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Dilsiz, A., & Dilsiz, F. (1993). İntihar girişimlerinde belirtilen nedenler. Kriz Dergisi, 1(3), 124-128.
• Doğan, S. (2000). Psikolojik danışman eğitiminde akreditasyonun gereği ve bir model önerisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(14), 31-38.
• Ekşi, F. (2012). Narsistik kişilik özelliklerinin internet bağımlılığı ve siber zorbalığı yordama düzeyinin yol analizi ile incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12 (3), 1683-1706.
• Emiroğlu, M., Murat, M., & Bindak, R. (2011). Lise son sınıf öğrencilerinin depresyon düzeylerini yordayan sosyo-demografik değişkenlerin belirlenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi,10 (38), 262-274.
• Erdur-Baker, Ö., & Çetinkaya, E. (2007). Etik: Davranışta kırılma noktası. R. Özyürek, F. Korkut Owen, & D. W. Owen İçinde, Gelişen Psikolojik Danışma ve Rehberlik - I (Meslekleşme Sürecindeki İlerlemeler) (1. Baskı, Cilt 1, s. 163-182). Ankara: Nobel Yayın.
• Ergene, T. (2011). Lise öğrencilerinin sınav kaygısı, çalışma alışkanlıkları, başarı güdüsü ve akademik performansları arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 36 (160), 320-330.
• Erözkan, A. (2009). Lise öğrencilerinde kişilerarası ilişki tarzlarının yordayıcıları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, 543-551.
• Eskin, M. (2012). İntihar: Açıklama, Değerlendirme, Tedavi ve Önleme. Ankara: HYB basım yayın.
• Everly, G. S., Flannery, R. B., & Mitchell, J. T. (2000). Critical incident stress management (Cism): A review of the literature. Agression and Violent Behaviour, 5(1), 23-40.
• Glesne, C. (2013). Nitel araştırmaya giriş. (Çev A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Güler, D., & Çakır, G. (2013). Lise son sınıf öğrencilerinin sınav kaygısını yordayan değişkenlerin incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4 (39), 82-94.
• Güvenç, M. (2001). Okullardaki rehberlik faaliyetlerinin yürütülmesinde karşılaşılan güçlükler. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Niğde Üniversitesi, Niğde.
• Hackney, H., & Cormier, S. (2008). Psikolojik Danışma İlke ve Teknikleri: Psikolojik Yardım El Süreci. (T. Ergene, & S. Aydemir Sevim, Çev.) Ankara: Mentis Yayıncılık.
• Hamarta, E. (2009). Ergenlerin sosyal kaygılarının kişilerarası problem çözme ve mükemmeliyetçilik açısından incelenmesi. Elemantary Education Online, 8 (3), 729-740.
• Han, F. (2010). Studies on college student psychological crisis intervention system. International Journal of Psychological Studies, 2(1), 151-154.
• Haran, S. (2003). Ergenlerde gelişimsel kriz üzerine bir klinik örnek. Kriz Dergisi, 12(1), 47-53.
• Hopson, L. M., & Kim, J. S. (2004). A solution-focused approach to crisis intervention with adolescents. Journal of Evidence-Based Social Work, 1(2-3), 93-110.
• Kapıkıran, Ş., & Yağcı, U. (2012). Ergenlerin yalnızlık ve yaşam doyumu: Çalgı çalma ve müzik topluluğuna katılmanın aracı ve rolü. Elemantary Education Online, 11 (3), 738-747.
• Kaplan, T. (2009). Emergency assesment and crisis intervention. T. Kaplan içinde, Emergency Department Handbook Children and Adolescents with Mental Health Problems (s. 19-32). London: The Royal College of Psychiatrists Publications.
• Karataş, Z., & Şahin Baltacı, H. (2013). Ortaöğretim kurumlarında yürütülen psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerine yönelik okul müdürü, sınıf rehber öğretmeni, öğrenci ve okul rehber öğretmeninin (psikolojik danışman) görüşlerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 427-460.
• Kelecioğlu, H., & Bilge, F. (2009). Akademik beklentilere ilişkin stres envanterinin uyarlanması: Güvenirlik ve geçerlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 36, 148-157.
• Kılıç, M. (2013). Gelişim Dönemleri 2:Erinlik-Ergenlik.Ankara: PegemAkademi.
• Kızıl, D. (2007). Ortaöğretim kurumlarındaki rehber öğretmenlerin ve sınıf rehber öğretmenlerin sınıf içi rehberlik etkinlikleriyle ilgili görüşleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Konya Korkut Owen, F. (2011). Okul Temelli Önleyici Rehberlik ve Psikolojik Danışma (3. Baskı). Ankara: Anı yayıncılık.
• Korkut Owen, F., & Owen, D. W. (2008). Okul psikolojik danışmanlarının rol ve işlevleri: Yöneticiler ve psikolojik danışmanların görüşleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 41(1), 207-221.
• Korkut, F. (2003). Rehberlikte önleme hizmetleri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9, 441-452.
• Korkut, F. (2005). Attitudes toward teaching prevention and developmental issues among Turkish Counselor educators. International Journal for the Advancement of Counseling, 27(1), 111-123.
• Meydan, B. (2013). Çözüm odaklı kısa süreli psikolojik danışma: Okullardaki etkililiği üzerine bir inceleme. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4 (39), 120-129.
• Mitchell, A. M., Sakraida, T. J., & Kameg, K. (2003). Critical incident stress debriefing: Implications for best practice. Disaster Management & Response, 1(2), 46-51.
• Nazlı, S. (2007). Okul yöneticilerinin rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerini algılamaları. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 26, 281-290.
• Nickerson, A. B., & Zhe, E. J. (2004). Crisis prevention and intervention: A survey of school psychologists. Psychology in the Schools, 41(7), 777-790.
• Ören, N., & Gençdoğan, B. (2007). Lise öğrencilerinin depresyon düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15 (1), 85-92.
• Özen, Y. (2011). Eğitim kurumlarında yönetsel ve bireysel krize müdahalenin planlanması ve eğitimi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi(3), 119-140.
• Pamuk, M., & Bavlı, B. (2013). Ergenlerin sanal zorbalıklarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32 (1), 321-338.
• Parman, T. (1998). Ergenlik ve psikanaliz. Klinik Psikiyatri Dergisi, 1(2), 73-82.
• Paskal, K. (2001). İlköğretim okulu müdürlerinin bu okullarda görev yapan rehber öğretmenlerin görevleri ve rehberlik hizmetleri ile ilgili bilinçlilik düzeyleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul
• Sargın, N., & Çetinkaya, B. (2010). Akran baskısını azaltmada grupla psikolojik danışmanın yeterliliği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25, 185-192.
• Sayıl, I. (1992). Olağanüstü koşullarda krize müdahalenin yeri ve önemi. Kriz Dergisi, 1(1), 4-7.
• Sayıl, I. (2000). Kriz kavramı, krize müdahale ve koruyucu ruh sağlığındaki yeri, Kriz ve Krize Müdahale. (1. Basım). Ankara: Ankara Üniversitesi Psikiyatrik Kriz Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları, 6, 6 – 37.
• Sayıl, I. (2000). İntihar davranışı, Kriz ve Krize Müdahale. (1. Basım). Ankara: Ankara Üniversitesi Psikiyatrik Kriz Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları, 6, 165–197.
• Sezer, S. (2010). Bilişsel davranışçı yaklaşımla bütünleştirilen hobiterapi uygulamasının bir eğitim kurumunun örgüt depresyonu üzerindeki etkisi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13 (23), 36-50.
• Siviş-Çetinkaya, R., & Karaırmak, Ö. (2012). Psikolojik danışman eğitiminde süpervizyon. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(37), 107-121.
• Siyez, D. M., & Uz-Baş, A. (2005). İzmir ilinde liselerde görev yapan öğretmenler ile öğretmen adaylarının ergen intiharlarına yönelik bilgi düzeyleri üzerine karşılaştırmalı bir araştırma. Kriz Dergisi, 13 (2), 21-34.
• Sözer, Y. (1992). Psikiyatride kriz kavramı ve krize müdahale. Kriz Dergisi, 1(1), 8-12.
• Stevens, B. A., & Ellerbrock, L. S. (1995). Crisis intervention: An oppurtunity to change. ERIC Clearinghouse on Counseling and Student Services.
• Suvarlı, M. K. (1995). Çocuklarda ve adolesan çağında intihar: Araştırmalar, önlemler ve çözüm önerileri. Kriz Dergisi, 3 (1-2), 75-87.
• Sübaşı, G. (2010). Ergenlerde sosyal kaygı ve akran ilişkilerinin psikobiyolojik sosyal kaygı modeline göre sınanması. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7 (2), 52-68.
• Şahan Yılmaz, B., & Duy, B. (2013). Psiko-eğitim uygulamasının kız öğrencilerin benlik saygısı ve akılıcı olmayan inançları üzerine etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4 (39), 68-81.
• Tamar, M., & Özbaran, B. (2004). Çocuk ve ergenlerde depresyon. Klinik Psikiyatri, 2, 84-92.
• Tanhan, F. (2013). Repertory grid görüşme tekniğine dayalı olarak okul psikolojik danışmanlarının niteliklerinin incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5(40), 186-197.
• Tezcan, E., Oğuzhanoğlu, N. K., & Ülkeroğlu, F. (1995). Çocuk ve gençlerde intihar girişimleri. Kriz Dergisi, 3(1-2), 70-74.
• Totan, T., & Yavuz, Y. (2009). Westside sınav kaygısı ölçeğinin Türkçe formunun geçerlik ve güvenirlik çalışması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17, 95-109.
• Tuzgöl-Dost, M., & Keklik, İ. (2012). Alanda çalışanların gözünden psikolojik danışma ve rehberlik alanının sorunları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(23), 389-407.
• Uzbaş, A. (2009). Okul psikolojik danışmanlarının okulda saldırganlık ve şiddete yönelik görüşlerinin değerlendirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi(18), 90-110.
• Ültanır, E. (2000). Okul psikologluğu ve okul psikolojik danışmanlığı. Milli Eğitim Dergisi, 148, 9-16.
• Ünalmış, M., & Şahin, R. (2012). Şiddete yönelik tutum ve okul zorbalığı. Uluslarası Cumhuriyet Eğitim Dergisi, 1 (1), 63-71.
• Yalçın, İ. (2006). 21. yüzyılda psikolojik danışman. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 39(1), 117-133.
• Yaman, E., & Peker, A. (2012). Ergenlerin siber zorbalık ve siber mağduriyete ilişkin algıları. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (3), 819-833.
• Yavuzer, Y., & Üre, Ö. (2010). Saldırganlığı önlemeye yönelik psiko-eğitim programının lise öğrencilerindeki saldırganlığı azaltmaya etkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 389-405.
• Yerin Güneri, O., Büyükgöze Kavas, A., & Koydemir, S. (2007). Okul psikolojik danışmanlarının profesyonel gelişimi: Acemilikten olgunlaşmaya giden zorlu yol. R. Özyürek, F. Korkut Owen, & D. W. Owen içinde, Gelişen Psikolojik Danışma ve Rehberlik - I (Meslekleşme Sürecindeki İlerlemeler) (1. Baskı., Cilt 1, s. 139-161). Ankara: Nobel Yayın.
• Yeşilyaprak, B. (2009). The development of the field of psychological counseling and guidance in Turkey: Recent advances and future prospects. Ankara University, Journal of Faculty of Educational Sciences, 42(1), 193-213.
• Yıkılmaz, M., & Hamamcı, Z. (2011). Akılcı duygusal eğitim programının lise öğrencilerinin akılcı olmayan inançları ve algılanan problem çözme becerileri üzerine etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4 (35), 54-65.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (8. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, T. (2012). Grupla psikolojik danışmada duyamadığımız ses: Suskunluk. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(1), 119-134.