İslam’ın Yardımlaşma ve Dayanışma Prensibinin Sosyal Hayata Aksettirilmesinde Ahiliğin Rolü: Fütüvvetnâmeler Ekseninde

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 5, 2494 - 2511, 26.11.2017

Abdulkadir Kıyak

Öz

Ahilik,
eski Türk akılık ve alp geleneğiyle Arap ve İran fütüvvet idealinin İslâmî bir
sentezle birleşmesi sonucunda Anadolu’da ortaya çıkmış fütüvvet geleneğinin bir
şeklidir. Fütüvvetnameler ise, tüm kural, yöntem ve ilkelerini dinin temel
kaynaklarından alan Ahi nizamnameleridir. Bu çalışmanın konusu;
fütüvvetnamelerin, dini alanda ilahi emir ve yasaklardan ilhamını alan sosyal
alanda da seküler kurallardan istifade ederek kardeşlik duygusunun oluşumuna
katkısını ortaya koymaktır. Çalışmada, konusu itibariyle ilahi vahiyle
irtibatlı olmasına bağlı olarak Kur’an ve Sünnet kaynaklarına müracaat
edilmiştir. Bu bağlamda Kur’an ve Sünnetin fütüvvet ve Ahilik kapsamındaki
ilkeleri değerlendirilmiştir. Çalışmanın temel amacı, sosyal parçalanmışlığın
revaç bulduğu XXI. yüzyılda %99’u Müslüman olan milletimizin toplumsal
birliğinin sağlanmasında Ahi nizamnameleri olan fütüvvetnamelerin önemini
ortaya koymaktır. 

Anahtar Kelimeler

Ahilik, Fütüvvet, Fütüvvetname, İslam, Yardımlaşma

The Role of Akhism in Reflecting Islam’s Principle of Social Assistance and Solidarity to Social Life: Within The Framework of Futuvvatnames

Öz

Akhism is a form of fütüvvet tradition that emerged in Anatolia as a result
of the combination of the Arab and Iranian futuevetry ideals with the old
Turkish alpine tradition in an Islamic synthesis. Fütüvvetnames are collection
of rules, methods and principles of Akhism’s regulations that take the basic
sources from the religion.  The topic of
this study is to reveal the contribution of the Fütüvvetnames, inspired by
divine orders and bans and benefit from secular rules in the social arena, to
the formation of brotherliness. In the study, the Qur'an and Sunnah sources
have been applied because its subject matter is related to revelation. In this
regard, the principles of futuvva and Akhism order  in Qur'an and the Sunnah were evaluated. The
main purpose of the study is to reveal the importance of the Ahi futuvvatname
that are essential to the social cohesion of our nationality in the 21st
century when the social fragmentation is popular. 

Anahtar Kelimeler

Akhism, Futuvva, Futuvvatname, İslam, Assistance

Kaynakça

• Kaynakça Aclunî, İsmail b. Muhammed (1988). Keşfu’l-Hafâ, c.1. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye. Ahmed b. Hanbel (2001). Müsned, c.37. Beyrut: Müessesetü’r-Risale Apaydın, Y., Aydın, M. A., Bardakoğlu, A., Çağrıcı, M. (2006). İlmihal II. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. Beşer, F. (1988), İslam’da Sosyal Güvenlik. İstanbul: Seha Neşriyat. Beyhaki, Ebu Bekir Ahmed b. el-Hüseyin (2003). Şuabu’l-İman, c.11. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd. Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâil (1992). Sahîhu’l-Buhârî, I-VII. İstanbul: Çağrı Yayınları. Buladı, K. (2011). Kur’an’da Sosyal Dayanışma (Müessese-Vakıf- Kültür). İstanbul: Kayıhan Yayınları. Burgazi, Yahya b. Halil b. Çoban, (1953–1954). Fütüvvetname, İslam ve Türk İllerinde Fütüvvet Teşkilatı, içinde (73–153) İstanbul: İ. Ü. Yayınları. Çağatay, N. (1990). Ahilik Nedir. Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Yayınları. Deylemi, Ebu Şucâ Şîrûye b. Şehredâr (1986). El-Firdevs bi Me’sûri’l-Hitâb, c.II. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye. Erdem, H. (1996), Son Devir Osmanlı Düşncesinde Ahlak. Konya: Sebat Ofset Matbaacılık. Gölpınarlı, A. (1949–1950). İslâm ve Türk İllerinde Fütüvvet Teşkilâtı ve Kaynakları, İktisat Fakültesi Mecmuası, 11, (1-4), 3-354 Günay, Ü. (1998). “ Dini Sosyal Bir Kurum Olarak Ahilik”, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10, Kayseri, 69-77. Güngör, E. (2010). Ahlak Psikolojisi ve Sosyal Ahlak, (6. Basım). İstanbul: Ötüken Neşriyat. Hakim, Muhammed b. Abdullah, (1990). Müstedrek, c. 1. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye. Parmaksızoğlu, İ. (1989). İbn Batuta Seyehatnamesi’nden Seçmeler İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları İbnü’l-Arabi (1980). el-Fütühhat el Mekkiye. (N. Keklik, Çev.). İstanbul: İ.Ü. Yayınları. İmam Ebu’l-Kasım Abdulkerim el-Kuşeyri (1980). Risale-i Kuşeyrî. (Çev. A. Arslan). İstanbul: Arslan Yayınları. Kantarcı, Z. (2007). İş Etiği ve Ahilik. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi. Karasoy, Y. (2003). Ahi Kelimesi ve Türk Kültüründe Ahilik. Selçuk Ünv. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 14, (1–15). Kâşâni, A. (1950). Tuhfat-Al-İhvân Tercümesi, İslam ve Türk İllerinde Fütüvvet Teşkilatı, içinde (261–296). İstanbul: İ. Ü. Yayınları. Kaşgarlı, M. (2006). Divanü Lûgat-it-Türk, c. I. (B. Atalay, Çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Kuşeyrî A. (1991). Kuşeyrî Risalesi, (Haz: Süleyman Uludağ), İstanbul. Kazıcı, Z. (1988). Ahilik. İslam Ansiklopedisi. İçinde (1, 540–542). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Kur’an-ı Kerim Meâli, (2006). (Haz. H. Altuntaş ve Muzaffer Şahin). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları Mâlik b. Enes, (1992). el-Muvattâ, I-II. İstanbul. Miras, K. (1981). Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi, c.12. Ankara: Başbakanlık Basımevi: Nakkaş, Ahmed b.İlyas, (1950). Tuhfetu’l-Vasâyâ, İslam ve Türk İllerinde Fütüvvet Teşkilatı, içinde (205–231). İstanbul: İ. Ü. Yayınları. Nâsırî (1950). Fütüvvet-Nâme Nüshası, İslam ve Türk İllerinde Fütüvvet Teşkilatı, içinde (311–352). İstanbul: İ.Ü. Yayınları. Nedvi, S. S. (1971). Asrı Saâdet. (A. Genceli, Çev.), cilt 5. İstanbul: Sebilürreşad Neşriyat. Ocak A. Y. (1996). Fütüvvet, DiA, XIII, İstanbul. Özerkmen, N. (2004). Ahiliğin Tarihsel – Toplumsal Temelleri ve Temel Toplumsal Fonksiyonları – Sosyolojik yaklaşım, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 44, 2, 57–78. Öztürk, N. (2002). Ahilik Teşkilatı ve Günümüz Ekonomisi, Çalışma Hayatı ve İş Ahlakı Açısından Değerlendirilmesi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7, 43–56. ––––––––(2003). Türkiye’de Afet Yönetimi: Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 12 (4), 42–64. Sarıkaya, S. (2008). Ahilik Kültürü Üzerine, Yenises Dergisi, 12, (154), 24–27 Semnânî, A. (1950). Fütüvvet Hakkında Risâle, İslam ve Türk İllerinde Fütüvvet Teşkilatı, içinde (296–311). İstanbul: İ.Ü. Yayınları. Sülemi, H. (1977). Tasavvufta Fütüvvet. (S. Ateş, Çev.). Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları. Şentürk, L. ve Yazıcı, S. (1998). Diyanet İslam İlmihali, (5. Basım). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. Taberi, Muhammed b. Cerir, (1999). Camiu’l-Beyan fi Te’vili’l-Kur’an. Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye. Uludağ, S. (1996). Fütüvvet, DİA, XIII, 259-261. _________(2001). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi. Zer-kûb, N. (1950). Fütüvvet-Nâme, İslam ve Türk İllerinde Fütüvvet Teşkilatı, içinde (235–261). İstanbul: İ. Ü. Yayınları.