Kant'ta Analitik Yargıların Doğası Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 5, 2435 - 2444, 15.11.2017

Mehmet Arslan

Öz

Bu çalışmada,
Immanuel Kant’ın 1781 tarihli Arı Usun Eleştirisi ve 1783 tarihli Prolegomena
isimli kitaplarında aritmetik yargıların doğasına dair yapmış olduğu tespitler
değerlendirilecektir. Kant, sözü edilen kitaplarında aritmetik yargıların
tamamının sentetik a priori yargılar olduğunu, hiçbir şekilde kavram analizi
yaparak ya da tanımlara başvurularak temellendirilemeyeceğini ve bu
temellendirmenin saf görüde inşa etmek denilen özel bir işlemi gerektirdiğini
iddia etmiştir. Çalışmada Kant felsefesi bağlamında yargıların nasıl
bölümlendiğine, sentetik a priori yargıların olanağına ve aritmetik yargıların
neden sentetik a priori yargılar olduklarına değinilecektir.
Çalışmanın son
bölümünde ise uzun zamandır tartışma konusu olan ‘bir yargının analitikliği ya
da sentetikliği’ konusunda bunca zamandır gözden kaçtığını düşündüğümüz bir
ayrıma yer vereceğiz. Bizim iddiamız; 
tam bir aksiyomatik dizgenin kendisinin analitik bir dizge olarak
çalışmasının ayrı bir şey, o dizgenin kurucu aksiyomlarının analitik olmasının
ayrı bir şey olduğudur.  

Anahtar Kelimeler

Kant, Saf Görü, Aritmetik, Analitik Yargı, Sentetik Yargı

An Inquiry on the Nature of Arithmetical Judgments in Kant’s Philosophy

Öz

In this article,
we tried to evaluate the ideas of Immanuel Kant on arithmetical judgments in
his Critique of Pure Reason (1781) and Prolegomena (1783).  In these books, Kant claimed that
arithmetical judgments are synthetic a priori and it is impossible to establish
arithmetical judgments with respect to analyze of concepts and definitions. This
establishment requires another special procedure, which Kant says, construction
in pure intuition. Throughout the article we will deal with the division of
judgments, the possibility of synthetic a priori and the priority of
arithmetical judgements with respect to Kant’s philosophy. At the last part of this
article, we will try to deal with a distinction of which has been unnoticed for
long times. The distinction is as follows; in an axiomatic system, the system
can process through an analytic way but this does not mean that the axioms that
construct the system are analytic.

Anahtar Kelimeler

Kant, Pure Intuition, Arithmetic, Analytic Judgment, Synthetic Judgment

Kaynakça

• Wood, Allen W., Kant, çev. Aliye Kovanlıkaya, Ankara: Dost Kitapevi Yayınları, 2009.
• Çitil, Ahmet Ayhan, Matematik ve Metafizik, İstanbul: Alfa Yayınları, 2012.
• Akarsu ,Bedia, “Kant’ta Mekân ve Zaman Kavramları”, Felsefe Arkivi 14, ( 1963): 108-122.
• Gözkan, Bülent, “Matematik Sadece Mantık Temelinden Türetilebilir mi?”, FelsefeLogos 49, (2013): 51-67.
• Heimsoeth, Heinz, Kant’ın Felsefesi, çev. Takiyettin Mengüşoğlu, Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2012.
• Kant, Immanuel, Arı Usun Eleştirisi, çev. Aziz Yardımlı, İstanbul: İdea Yayınları, 1993.
• Kant, Immanuel, Prolegomena, çev. İoanna Kuçuradi, Yusuf Örnek, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, 2000.
• Köz, İsmail, “Sezginin Bilgideki Yeri ve Önemi”, Felsefe Dünyası 40, (2004): 41-54.
• Güven, Özgüç, “Kant’ta Sayının Temellendirilmesi”,Prof. Dr. Şafak Ural’a Armağan, (ed.) Yücel Yüksel, İstanbul: Alfa Yayınevi, 2012, s.311-319.
• Hanna, Robert, Kant and Foundations of Analytic Philosophy, Oxford: Oxford University Press,2001.
• Barker, Stephen F., Matematik Felsefesi, çev. Aliye Kovanlıkaya, Ankara: İmge Yayınları, 2009.
• Yalçın, Şahabettin, “Kant’ta Matematiğin Felsefi Temelleri”, Felsefe Dünyası 37,( 2003): 128-143.
• Urhan, Veli, “Kant’ın Bilgi Kuramı ve Sentetik Önermeler”, Felsefe Dünyası 38,( 2003): 3-20.
• Koç, Yalçın “Matematiğin Ontolojisi Bakımından Kant ile Frege Karşılaştırması”, Felsefe Arkivi 30,( 1997): 49-54.
• Dursun, Yücel, Felsefe ve Matematikte Analitik/Sentetik Ayrımı, Ankara, Elips Yayınları, 2004.