The Concept Sufi of the Tavhîd (Unity) and its Dimensions

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 5, 3203 - 3227, 29.12.2017

İbrahim Işıtan

Öz

The main goal of Sufi life is to put into practice the belief of
Tawhid, which is the goal of Islamic religion, through moral principles which
have spiritual character. From this perspective, transfer the belief of Tawhid
to life practically is only possible with reflecting the virtues, which are the
result of attaining good moral values, to behaviors. Belief of Tawhid is
theoretically a thought of seeing the Creator of existence as One, but in order
to pass this belief to life it must be reflected on the moral dimension with
various behavioral patterns. When viewed from this frame, the Sufi tradition
has often dwelt on the danger of secret polytheism, and warned that movements
that are inappropriate to the belief of Tawhid in the behavior plan may be
secret polytheism. If we express briefly, we will discuss the contribution of
Sufi life to the unity and togetherness of Muslims in the context of tawhid and
good moral relation.

Anahtar Kelimeler

Unity and Togetherness, Spiritual Journey, Sufi Life, Dervish Lodge (Tekke), Tawhid

Sûfîlerin Tevhid Anlayışı Ve Boyutları

Öz

Sûfî yaşamın temel gayesi, İslam dininin hedefi
olan tevhid inancını mânevî karakter taşıyan ahlak prensipleri aracılığıyla
hayata geçirmektir. Buna göre tevhid inancının yaşama pratik olarak aktarımı,
güzel ahlâkı elde etmenin sonucu olan faziletleri davranışlara yansıtmakla
mümkün olmaktadır. Tevhid inancı teorik olarak varlığın Yaratıcısını bir görme
düşüncesidir fakat bu inancın hayata geçirilmesi için ahlak boyutuna çeşitli
davranış kalıplarıyla yansıması gerekmektedir. Bu çerçeveden bakıldığında sûfî
gelenek gizli şirk tehlikesi üzerine çok sıklıkla durmuş ve davranış planında
tevhid inancına uygun olmayan hareketlerin gizli şirk alameti olabileceği
konusunda uyarıda bulunmuştur. Sûfî geleneğin ortaya koyduğu mânevî yolculuğun
gayesi tevhid nurunun kalpte yanmasını sağlamaktır. Bunun gerçekleşmesi için
her aşamada kazanılması gereken ahlâki faziletler vardır. Buna göre sûfî
yolculuk Yaratıcı ile kulu arasındaki perdelerin kalkmasını ve hakiki tevhide
ulaşılmasını amaçlamaktadır. Kısaca ifade edersek, bu makalemizde, tevhid ve
güzel ahlak ilişkisi çerçevesinde sûfî yaşamın Müslümanların birlik ve beraberliğine
katkısını ele aldık.

Anahtar Kelimeler

Birlik ve Beraberlik, Mânevi Yolculuk, Sûfî Yaşam, Tekke, Tevhid

Kaynakça

• AKOT, Bülent, ‘Değerler Eğitimi Açısından İnsan-ı Kâmil Düşüncesi ve Günümüzde Karşılaşılan Zorluklar’, İslâmî Araştırmalar, c. 24, s. 1, (2014): s. 56-70.
• AKSU, Mualla Bilgin, ‘İnsan İlişkilerinde Bir Boyut: Grup Davranışı’, Eğitim Yöntemi, c. 2. s. 3. (1996): s. 315-328.
• ALTINTAŞ, Ramazan, ‘İslam Düşüncesinde Tevhid ve Tefrika’, Cumhuriyet Üniv. İlah. Fak. Dergisi, y. 1, s. 1, (1996): s. 111-121.
• ATEŞ, Süleyman, ‘İhlas’, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2000), c. XXI, s. 535-537.
• AYDIN, Mehmet S., ‘İnsân-ı Kâmil’, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2000), c. XXII, s. 330-331.
• BOLAT, Ali, Bir Tasavvuf Okulu Olarak Melâmetîlik, İstanbul: İnsan, 2011.
• CEBECİOĞLU, Ethem, ‘Prof. Nicholson’ın Kronolojik Esaslı Tasavvuf Tarifleri’, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 29, s. 1, (1987): s. 387-406.
• CENGİZ, Muammer, ‘Tasavvuf Tarihinde Elest Mîsâkına Dair Yorumlar’, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, c. 10, s. 50, (2017): s. 904-924.
• CEYHAN, Semih, ‘Zühd’, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, c. 44, 2013), s. 530-533. - Türkiye’de Tarikatlar: Tarih ve Kültür, İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi, 2015.
• ÇAĞRICI, Mustafa, ‘Ahlâk’, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1989), c. II, s.1-9. - ‘Hürriyet’, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1998), c. XVIII, s. 502-505. - ‘İhsan’, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2000), c. XXI, s. 544-546. - ‘Riya’, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2008), c. XXXV, s. 137-138. - ‘Sıdk’, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2009), c. XXXVII, s. 98-100. ÇAĞRICI, Mustafa-HÖKELEKLİ, Hayati, ‘İrade’, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, c. XXII, 2000), s. 380-384.
• ESEN, Muammer, ‘İnsanın Halifeliği Meselesi’, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, s. 1, (2004): s. 15-38.
• GÖRGÜN, Tahsin, İslâm Ahlâk Teorileri, ‘İslâm Ahlâk Esaslar’ içinde, ed. Tahsin Görgün Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları, n. 1106, 2010, s. 44-60.
• GÜÇ, Ahmet, ‘Putperestlik’, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2007), c. XXXIV, s. 365-368.
• HAKÎM, Tirmizî, Beyânü’l-Fark Beyne’s-Sadr ve’l-Kalb ve’l-Fu’âd ve’l-Lub, thk. Nicholas Herr, Kahire: Dârü’l-Arab, 1958.
• HUCVİRÎ, Ali b. Osman Cüllâbî, Keşfu’l-mahcûb, Hakikat Bilgisi, çev. Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergâh, 1996.
• HÖKELEKLİ, Hayati, ‘İdrak’, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2000), c. XXI, s. 477-478.
• IŞITAN, İbrahim, Sûfî Psikolojisi, Sülemi’ye Göre Sûfî Benlik Dönüşümü, Ankara: Divan, 2014. - ‘Sûfî Özgürlük Algısının Gençliğin Mânevî Kişilik Gelişimine Katkısı’, Sakarya: Gençliğin Gelişimi ve Problemleri Karşısında Din Görevlileri, 7. Uluslararası Din Görevlileri Sempozyumu Bildirileri, 2016, s. 324-326. - ‘Kuşadalı İbrahim Halvetî’ye Göre Mânevî Şahsiyet Gelişimi’, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, c. 5, s. 6, (2016): s. 1705-1706.
• KARA, Mustafa, Din, Hayat, Sanat Açısından Tekkeler ve Zaviyeler, İstanbul: Dergâh, 1990. - ‘Fenâ’, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1995), c. XII, s. 333-335. - ‘Hikmet’, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1998), c. XVII, s. 518-519. - ‘Tekke’, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2011), c. XL, s. 368-370.
• KELÂBÂZÎ, Ebû Bekir Muhammed, Ta‘arruf, Doğuş Devrinde Tasavvuf, İstanbul: Dergâh, 1992.
• KUŞEYRÎ, Abdulkerim, Kuşeyrî Risâlesi, çev. Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergâh, 1991.
• KÜÇÜK, Hülya, CEYHAN, Semih, ‘Râbia el-Adeviyye’, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2007), c. XXXIV, s. 380-382.
• ÖGKE, Ahmet, ‘İbnü’l-Arabî’nin Fusûsu’l-Hikem’inde Ayna Metaforu’, Tasavvuf, İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-2), s. 23, (2009): s. 75-89.
• ÖNGÖREN, Reşat, ‘Tasavvuf’, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2011), c. XL, s. 119-126.
• ÖZKÖSE, Kadir, ‘Zühd ve Sûfîlerin Zühde Yükledikleri Anlam, Tasavvufta Dünyevileşmeye Tepkisel Yaklaşım’, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 6, s. 1. (2002): s. 175-194.
• ÖZLER, Mevlut, ‘Tevhid’, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2012), c. XLI, s. 18-20.
• PAK, Zekeriya, Kur’an’da Kulluk, İstanbul: Kayıhan, 1999.
• SİNANOĞLU, Mustafa, ‘Şirk’, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2010), c. XXXIX, s. 193-198.
• ŞENER, Mehmet, ‘Huşû’, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1998), c. XVIII, s. 422-423.
• TUNÇBİLEK, H. Hüseyin, ‘İlâhî Sıfatların İsbatı, Sayısı, Kısımları ve İsim-Sıfat İlişkisi’, Harran Üniv. İlah. Fak. Dergisi, y. 11, s. 15, (2006): s. 5-28.
• TÛSÎ, Ebû Nasr Serrâc, El-Luma‘, İslam Tasavvufu, çev. Hasan Kâmil Yılmaz, İstanbul: Altınoluk, 1996.
• TÜRER, Osman, Ana Hatlarıyla Tasavvuf Tarihi, İstanbul: Seha, 1998.
• ULUDAĞ, Süleyman, ‘A‘yân-ı sâbite’, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1991), c. IV, s.198-199. - ‘Müşâhede’, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2006), c. XXXII, s. 152-153. - ‘Fakr’, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1995), c. XII, s. 132-134. - ‘İbadet’, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1999), c. XIX, s. 247-248. - ‘Kalp’, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2001), c. XXIV 229-232. - ‘Mücâhede’, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2006), c. XXXI, s. 440-441. - ‘Sülûk’, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2010), c. XXXVIII, s. 127-128. - ‘Tevhid’, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2012), c. XLI, s. 21-22.
• YAŞAROĞLU, Kamil, ‘Kin ve Nefreti Sevgiye Dönüştüren Erdem: Affetmek’ Ankara: Kutlu Doğum Haftası ‘Hz. Peygamber, Kardeşlik Ahlakı ve Kardeşlik Hukuku’ Sempozyumu, DİP Yayınları, 2012, s. 231-247.
• YILMAZ, Hasan Kâmil, Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarîkatlar, İstanbul: Ensar, 2000.