The Written Textbooks for “Usul-i Cedid” Schools: “Okış Kitabı”

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 7, 202 - 212, 02.12.2017

Sinem Küçükağaoğlu Tunç

Öz

 In the
beginning of the 20th century, modernization movement started in the
educational life in the direction of the changing social life and the age
demands in Turkistan. Other jadid intellectuals besides İsmail Gaspıralı has
also played an important role in the systematic spread of the “usul-i cedit”
movement, in the establishment of this new educational method among the Muslims
of Russia. Hamza Hekimzade Niyazi, one of the important names of the Uzbek
jadid movement, also traveled to foreign countries between 1911 and 1914 and
met with the idea of reforming old schools and medrese. As a result of these
trips, Niyazi has opened a new style schools by learning the schedules of the jadid
schools and the textbooks. The absence of textbooks suitable for the new style
of education method in these schools led the jadid intellectuals to write
textbooks. In order to fill this gap in education, Niyazi prepared textbooks
such as “Yeñil Edebiyat”, “Okış Kitabı” and “Kıraat Kitabı”. In this work, we
will talk about Niyazi’s “Okış Kitabı” which was taught after the alphabet was
taught in 1914.

Anahtar Kelimeler

Modernization, Usul-i Cedit, Textbook, Okış Kitabı, Hamza Hekimzade Niyazi

Usul-i Cedit Mektepler İçin Yazılan Ders Kitabı: “Okış Kitabı”

Öz

XX. yüzyıl başlarında Türkistan’da değişen sosyal hayat ile
çağın talepleri doğrultusunda eğitim hayatında modernleşme hareketi
başlamıştır. Yeni şekillenmeye başlayan bu eğitim metodunun Rusya Müslümanları arasında yerleşmesinde, “usul-i
cedit” hareketinin sistemli bir şekilde yayılmasında İsmail Gaspıralı’nın
yanında diğer ceditçi aydınların da rolü büyük olmuştur. Özbek cedit
hareketinin önemli isimlerinden biri olan Hamza Hekimzade Niyazi de 1911-
1914 yılları arasında dış ülkelere
seyahat ederek, eski usuldeki okul ve medreselerin ıslahı fikriyle yakından
tanışmıştır. Niyazi, bu seyahatler sonucunda usul-i cedit mekteplerinin
programlarını, ders kitaplarını öğrenerek yeni usulde mektepler açmıştır. Bu
okullarda yeni tarzdaki eğitim metoduna uygun ders kitaplarının olmaması,
ceditçi aydınları ders kitapları yazmaya sevk etmiştir. Eğitimdeki bu boşluğu doldurmak
adına Niyazi, “Yeñil Edebiyat” “Okış Kitabı” ve “Kıraat Kitabı” gibi ders
kitapları hazırlamıştır. Biz bu çalışmamızda, Niyazi’nin 1914 yılında alfabe
öğretildikten sonra okutulan “Okış Kitabı” adlı eserinden söz edeceğiz. 

Anahtar Kelimeler

Modernleşme, Usul-i Cedit, Ders Kitabı, Okış Kitabı, Hamza Hekimzade Niyazi

Kaynakça

• Akpınar, Y. (2004), İsmail Gaspıralı Seçilmiş Eserleri:2- Fikri Eserleri-, İstanbul: Ötüken.
• Devlet, N. (1999), Rusya Türklerinin Milli Mücadele Tarihi (1905-1917), Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Kasımov, B. (2009), Milli Uyanış (Çev: Fatma Açık), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• Kerimov, N. (1988), Hamza Hekimzade Niyazi-Tola Eserler Toplamı İkinçi Cilt, Taşkent:Özbekistan SSR “Fen” Neşriyatı.
• Kerimov, N. (1989), Hamza Hekimzade Niyazi-Tola Eserler Toplamı Beşinçi Cilt, Taşkent: Özbekistan SSR “Fen” Neşriyatı.
• Kerimov, N. (1989), Hamza Hekimzade Niyazi-Tola Eserler Toplamı Törtinçi Cilt, Taşkent:Özbekistan SSR “Fen” Neşriyatı.
• Kuçkartayev, İ., Öz, A. (1996), “Özbek Edebiyatından Seçmeler”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Sayı:2, Güz, 318-349.
• Mirvaliyev S.,Rihsiye Ş.(2007), Özbek Edipleri- XX. Asr Özbek Edebiyatı Okuv Kullanma-, Taşkent: Özbekistan Respublikası Fenler Akademiyası “Fen” Neşriyatı.
• Özkaya, Ö. (2006), “İsmail Gaspıralı’nın Hoca-i Sıbyan Kitabı Hakkında”, Ege Üniversitesi I. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı, İzmir-Çeşme, 1-12.