Temettuat Defterlerinin Hazırlanmasında İmar Meclisleri'nin Rolü

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 3, 2131 - 2141, 30.09.2018

Tahir Bilirli

https://doi.org/10.15869/itobiad.445695

Öz

Tanzimat'la birlikte, Osmanlı
Devleti'nin yeniden kalkınmasını gerçekleştirmek, öncelikle ülkenin içinde
bulunduğu durumun genel olarak bilinmesine bağlıydı. Bu çerçevede devlet
taşranın çeşitli bölgelerinden ikişer vücûh ve kocabaşı Dersaadet'e çağırarak
bölgelerinin durumları hakkında detaylı bilgiler almıştır. Vücûh ve
kocabaşların verdiği bilgilerin yerinde incelenerek belirlenmesi için de
Tanzimat'a dahil olan bölgelerde İmar Meclisleri adı altında meclisler
oluşturulmuştur. Vücûh ve kocabaşların hemen hemen hepsinin dile getirdiği en
önemli sorun verginin yeniden düzenlenerek adil bir şekilde alınması idi. Bunun
yapılabilmesi için de öncelikli olarak ahalinin ve reayanın elindeki temettunun
miktar ve niteliğinin belirlenmesi gerekmekteydi. Bundan dolayı vali, defterdar
ve kaymakamlar bölgelerinin temettuatlarının belirlenmesi için
görevlendirilmiştir. Daha önceki başarısızlığın sebebi olarak gösterilen
memurlar yerine yerel yöneticiler bu iş için görevlendirilmiş, bu kişilerin
denetimi, işin sürekliliğinin sağlanması ve kısa sürede tamamlanması işi de
İmar Meclisi memurlarına verilmiştir. Kendilerine verilen talimatlarda bu işe
doğrudan müdahil olmayacaklar, geri planda işin güvenilir bir şekilde
bitirilmesini sağlayacaklardır. 

Anahtar Kelimeler

Temettu, Temettuat, İmar, Vücûh ve Kocabaş, Osmanlı

Roles of Development Councils in Preparation of Dividend Books

Öz

The recovery of
Ottoman Empire with Tanzimat Reform relied heavily on knowing the current state
of the country. Within this scope, the government gathered detailed information
by calling two for each delegates (vücûh
ve kocabaşı) from each
region to Dersaadet. Development Councils were
opened in regions where Tanzimat Reformation was performed. The most important
problem pointed out by vücûh ve kocabaşı was the fair
distribution of the taxes. For this to be carried out, the dividend amounts and
qualities of the people should had to be known. Therefore, governors,
treasurers and district governors were assigned to determine the dividends of
regions. Local governors replaced the previous officials who were seen
responsible for the failure and Construction Councils made the supervision of
these officials. They did not play a prominent role in the progress but they
were the responsible ones in the background. 

Anahtar Kelimeler

Tanzimat Reformation, Dividend, Construction Councils, Vücûh ve Kocabaş, Ottoman Empire

Kaynakça

• Referans1: Sadâret Divan Kalemi Evrakı (A. DVN.) 12/37Referans2: Sadâret Mektûbî Kalemi (A. MKT.) 21/08; 24/36; 25/46; 25/88; 26/37; 26/47; 27/40; 28/05; 29/91; 58/08.Referans3: İrade Mesail-i Mühimme (İ. MSM.) 3/36; 3/45; 4/58.Referans4: Meclis-i Vâlâ Defteri (MVL. d.) 470; 658.Referans5: Akyıldız, Ali. (1993), Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilatında Reform, İstanbul: Eren Yayınları.Referans6: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, (2010), Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, Ankara.Referans7: Çadırcı, Musa. (2013), Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, Ankara: TTK.Referans8: Çakır, Coşkun. (2012), Tanzimat Dönemi Osmanlı Maliyesi, İstanbul: Küre Yayınları.Referans9: Develioğlu, Ferit. (1996), "Temettu-Temettuat", Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, 13. Baskı, Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.Referans10: Efe, Ayla. (2002), Muhassıllık Teşkilatı, (Doktora Tezi), Eskişehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mayıs.Referans11: Efe, Ayla. (2011), "İmar Meclisi Raporlarının Kaynak Niteliği Üzerine Bir Değerlendirme: Tekfurdağı Örneği", Belleten, S. 273, Ağustos, s. 471-503.Referans12: Güran, Tevfik. (1989), Tanzimat Döneminde Osmanlı Maliyesi Bütçeler ve Hazine Hesapları (1841-1861), Ankara: TTK.Referans13: Güran, Tevfik. (2006), "Osmanlı Kamu Maliyesi (1839-1918)", Osmanlı Maliyesi Kurumlar ve Bütçeler 1, Haz. Mehmet Genç ve Örol Özvar, İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi.Referans14: Komisyon, (2002), “Kocabaşı”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 26, İstanbul, s. 140-141.Referans15: Öztürk, Said. (2003), "Türkiye'de Temettuat Çalışmaları" Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. 1, S. 1, s. 287-304.Referans16: Pakalın, M. Zeki. (1992), "Temettu Vergisi" Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, III, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.Referans17: Quataert, Donald. (2012), "Tanzimat Döneminde Ekonominin Temel Problemleri", Tanzimat, haz. Halil İnalcık-Mehmet Seyitdanlıoğlu, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, s. 731-740.Referans18: Serin, Mustafa. (1998), "Osmanlı Arşivinde Bulunan Temettuat Defterleri", I. Milli Arşiv Şurası 20-21 Nisan 1998 Tebliler ve Tartışmalar, Ankara, s. 717-718.Referans19: Takvim-i Vekâyî, Nu. 287 (17 C. 1261)Referans20: Ünver, Metin. (2009), "Tanzimat Taşrasının İstanbul Buluşması: İmar Meclislerinin Kurulması Süreci", Eski Çağdan Günümüze Yönetim Anlayışı ve Kurumlar, Haz. Feridun Emecen, İstanbul: Kitabevi Yayınları, s. 119-160.