Birgivī
(d. 981/1573) who lived in XVI. Century’s Ottoman Empire was of the Ḥanafī-Māturīdī scholars who attained a rightful reputation in the Islamic world
with his works written in religious sciences. He touched many controversial
issues and included the views of different sects in his works. Birgivī, who
adopted classical sect classification of Sunnī scholars, defined those who
contradicts the Qurʾān and Sunnah and who embraces beliefs that
suggests the adding and removal of religious principles as Ahl al-Bid‘a. Those
who follow the path of the salafī’s are described as Ahl al-Sunna by Birgivī.
He also copyrighted
his works on behalf of the Ahl al-Bid’a to defend the Sunnī movement. In this
article, the general view on the political and religious sects that emerged
under the Islamic frame will be explained.
Birgivî Mehmet Efendi. (ts.). er-Risâletü’l-i’tikâdiyye. Süleymaniye Ktp., Kılıç Ali Paşa, no: 1035, vr. 81b-101a.
Birgivî Mehmet Efendi. (ts.). Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Azîm. Süleymaniye Ktp. Atıf Efendi Böl., no: 34/176, vr. 1-91.
Bulut, H. İ. (2016). İslam Mezhepleri Tarihi. Ankara: DİB Yayınları.
Bursalı Mehmed Tahir. (1972). Osmanlı Müellifleri. Haz. A. F. Yavuz-İ. Özen, İstanbul: Meral Yayınları.
Düzenli, Y. (1987). İmam Birgivî ve Tefsirdeki Metodu, İstanbul: Marmara Üniversitesi SBE, basılmamış yüksek lisans tezi.
Ebû Hanîfe, N. b. Sâbit. (2002). el-Fıkhu’l-ebsat, İmam-ı A’zam’ın Beş Eseri. Çev. M Öz, İstanbul: MÜİF.
Eş‘ârî, Ebü’l-Hasan. (2006). Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve ihtilafu’l-musallîn. Beyrut: Dâru Sâdır.
İbn Âbidîn, M. E. (2003). Reddü’l-muhtâr, Riyad: yy.
İlhan, A. (1989). Birgili Mehmet Efendi ve Mezhepler Tarihi ile İlgili Risalesi: Tuhfetü’l-müsterşidîn fî beyânî mezâhibi fıraki’l-müslimîn, DEÜİFD, 6, 181-214.
İpşirli, M. (1999). Osmanlı Uleması, Osmanlı Ansiklopedisi. Ed. G. Eren, Ankara, Türkiye Yay., 8, 71-79.
Kâdî Abdülcebbâr, A. H. (2001). Şerhu’l-usûlü’l-hamse. Nşr. H. Ebû Haşim, Beyrut: Daru İhyait-Türasil-Arabiyye.
Karadeniz, O. (1994). Tarikat-ı Muhammediyye, İmam Birgivî Sempozyumu. Haz. M. Şeker, Ankara: TDV Yay., 115-123.
Koçkuzu, A. O. (1985). Hadiste Nâsih Mensuh. İstanbul: MÜİFAV.
Lekesiz, H. (1989). Osmanlı İlmi Zihniyetinde Değişme: Teşekkül-Gelişme-Çözülme: XV.-VXII. Yüzyıllar. Ankara: Hacettepe Üniversitesi SBE, yayımlanmamış yüksek lisans tezi.
Martı, H. (2011). Birgivî Mehmet Efendi. Ankara: TDV.
Osmanlı Devleti’nin XVI.
yüzyılda yetiştirdiği Hanefî-Mâtürîdî âlimlerinden biri olan Birgivî (ö.
981/1573), dinî ilimlerde yazdığı eserleriyle İslâm dünyasında haklı bir
şöhrete kavuşmuştur. Eserlerinde üzerinde tartışılan birçok kelamî konulara
temas etmiş, bunları işlerken, farklı mezheplerin görüşlerine yer vermiştir.
Sünnî âlimlerin klasik mezhep tasnifini benimseyen Birgivî, Kur’ân’a ve
Sünnet’e aykırı olan, dinde fazlalık ve eksiltme anlamına gelen inançları
benimseyenleri Ehl-i Bid‘at; Kur’ân ve Sünnet’e uygun görüşleri benimseyen,
selefin yolunu takip edenleri ise Ehl-i Sünnet olarak tanımlamıştır. İtikada
dair eserlerini de Ehl-i Bid‘ata karşı Sünnî akideyi savunmak amacıyla telif
etmiştir. Mezheplerle ilgili görüşlerini daha çok 73 fırka hadisini esas alarak
yazdığı Tuhfetü’l-müsterşidîn risalesinde dile getirmiş, hadiste geçen 73
sayısını hakiki anlamda kabul edip, bu sayıya ulaşmayı hedeflemiştir. Bu
makalede Birgivî’nin İslam çatısı altında ortaya çıkan siyasî ve itikâdî
mezheplere genel bakışı tespit edilmeye çalışılacaktır.
Birgivî Mehmet Efendi. (ts.). er-Risâletü’l-i’tikâdiyye. Süleymaniye Ktp., Kılıç Ali Paşa, no: 1035, vr. 81b-101a.
Birgivî Mehmet Efendi. (ts.). Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Azîm. Süleymaniye Ktp. Atıf Efendi Böl., no: 34/176, vr. 1-91.
Bulut, H. İ. (2016). İslam Mezhepleri Tarihi. Ankara: DİB Yayınları.
Bursalı Mehmed Tahir. (1972). Osmanlı Müellifleri. Haz. A. F. Yavuz-İ. Özen, İstanbul: Meral Yayınları.
Düzenli, Y. (1987). İmam Birgivî ve Tefsirdeki Metodu, İstanbul: Marmara Üniversitesi SBE, basılmamış yüksek lisans tezi.
Ebû Hanîfe, N. b. Sâbit. (2002). el-Fıkhu’l-ebsat, İmam-ı A’zam’ın Beş Eseri. Çev. M Öz, İstanbul: MÜİF.
Eş‘ârî, Ebü’l-Hasan. (2006). Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve ihtilafu’l-musallîn. Beyrut: Dâru Sâdır.
İbn Âbidîn, M. E. (2003). Reddü’l-muhtâr, Riyad: yy.
İlhan, A. (1989). Birgili Mehmet Efendi ve Mezhepler Tarihi ile İlgili Risalesi: Tuhfetü’l-müsterşidîn fî beyânî mezâhibi fıraki’l-müslimîn, DEÜİFD, 6, 181-214.
İpşirli, M. (1999). Osmanlı Uleması, Osmanlı Ansiklopedisi. Ed. G. Eren, Ankara, Türkiye Yay., 8, 71-79.
Kâdî Abdülcebbâr, A. H. (2001). Şerhu’l-usûlü’l-hamse. Nşr. H. Ebû Haşim, Beyrut: Daru İhyait-Türasil-Arabiyye.
Karadeniz, O. (1994). Tarikat-ı Muhammediyye, İmam Birgivî Sempozyumu. Haz. M. Şeker, Ankara: TDV Yay., 115-123.
Koçkuzu, A. O. (1985). Hadiste Nâsih Mensuh. İstanbul: MÜİFAV.
Lekesiz, H. (1989). Osmanlı İlmi Zihniyetinde Değişme: Teşekkül-Gelişme-Çözülme: XV.-VXII. Yüzyıllar. Ankara: Hacettepe Üniversitesi SBE, yayımlanmamış yüksek lisans tezi.
Martı, H. (2011). Birgivî Mehmet Efendi. Ankara: TDV.
Önal, R. (2018). İmam Birgivî’nin Siyasî-İtikadî Mezheplere Yaklaşımı. İnsan Ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(4), 2404-2437. https://doi.org/10.15869/itobiad.448764