Osmanlı’da Mahkeme ve Kadın: Mahkemede Kadınların Taraf Olduğu Konular (1732-1733)

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 3, 1788 - 1812, 30.09.2019

Sibel Kavaklı Kundakçı

https://doi.org/10.15869/itobiad.578099

Cited By: 2

Öz

Osmanlı
kadın tarihi üzerine yapılan çalışmaların sayısı her geçen gün biraz daha
artmaktadır. Bu çalışmalar sayesinde, tarihte Osmanlı kadınının toplum içindeki
yerleri ve rolleri hakkında bilgi edinilmektedir. Osmanlı kadın tarihi üzerine
yazılan yazılar genellikle, kadınların ekonomik anlamda toplumsal üretime
katkıları, sosyal alandaki varlıkları ve kadınların hukuksal haklarını
kullanımı üzerinedir. Osmanlı toplumunda hukukun ve geleneklerin erkek iktidarına
öncelik tanımasına rağmen kadınların kendilerine tanınan hakları kullandıkları bilinmektedir.
En önemli hukuksal haklardan biri kadınların mahkemeye başvurabilmeleridir. Bu
anlamda, Osmanlı kadınının bizzat kendileri ya da vekilleri aracılığıyla mahkemeyi
sık sık kullandıkları bilinmektedir. Çalışmada, mahkeme ve kadın ikilemi
üzerinden kadınların mahkemeyi neden ve nasıl kullandıkları anlatılacaktır.
Çalışmanın ana kaynağı 210 Numaralı Kastamonu Şer’iyye Sicilidir. Sicil,
1732-1733 tarihlidir. Buna göre Kastamonu mahkemesi özelinde 1732-1733 yılları
arasında bir yıllık süreçte kadınların mahkemeye yansıma süreci çalışmanın
konusudur. Sicil, tarandığında belgelerin yaklaşık %80’inde kadınların var
olduğu görülmüştür. 

Anahtar Kelimeler

mahkeme, kadın, kastamonu, Toplumsal Cinsiyet, Şer’iyye Sicili

Courts and Women in the Ottoman Empire: Issues to Which Women Were a Party in the Court (1732-1733)

Öz

The number of studies on the
history of the Ottoman women is increasing every passing day. Owing to these studies,
we obtain information about the place and role of the Ottoman women in society
in the history. Articles on the history of the Ottoman women generally center
upon women’s economic contribution to social production, presence in the social
domain and use of their legal rights. Although the law and traditions in the
Ottoman society prioritized men’s power, it was obvious that women used the
rights which were accorded to them. One of the most important legal rights of
women was to apply to a court. In this sense, it is known that the Ottoman
women often used courts either on their own or via their attorneys. The purpose
of the study is to discuss why and how women used courts on the basis of the
dilemma of court and woman. Main reference of the study is the Kastamonu Court
Records numbered 210 and dated 1732-1733. Accordingly,
the study focuses on how the Ottoman women were present in courts between 1732-1733,
specific to the Kastamonu court. Screening the records, it was seen that women
were present in approximately 80% of the documents.  

Anahtar Kelimeler

Court, Woman, Kastamonu, Court Records, Social Gender

Kaynakça

• 210 Numaralı Kastamonu Şer’iyye Sicili.
• ACAR, H. İ. (2011). “Mehrin İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 17, s. 367-368.
• AÇIK, T. (2015). “Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Osmanlı Hukukunda Kadından Eşkıya Olup Olmayacağına Dair Bir Tartışma: Havva Hatun Örneği”, KAREN 1, s. 35-94.
• AKTAN, H. (1992). “İslam Aile Hukuku”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, C. 2, s. 396-433.
• AKYÜZ, J. (2007). “Osmanlıda Kadınların Hukuki Haklarını Kullanımı Üzerine Bazı Değerlendirmeler”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 6, s. 75-91.
• ALTINDAL, M. (1994). Osmanlıda Kadın, İstanbul: Altın Kitaplar.
• ARGIT, İPŞİRLİ, B. (2005). “Osmanlı Hukuk Çalışmalarında Kadın”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 3 (5), s. 575-621.
• AYBAKAN, B. (2013). “Vekâlet”, DİA, XXXXIII, s. 1-6.
• AYDIN, M. A. (2017). Türk Hukuk Tarihi, İstanbul: Beta.
• BAER, D. ve GÖÇEK, F. M. (2000). “18. Yüzyıl Galata Kadı Sicillerinde Osmanlı Kadınlarının Toplumsal Sınırları”, Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları, Tarih Vakfı Yurt Yayınları: İstanbul, s. 47-62.
• BARDAKOĞLU, A. (2013). “Vesayet”, DİA, XXXXIII, s. 66-70.
• BERKTAY, F. (2003). Tarihin Cinsiyeti, İstanbul: Metis Yayıncılık.
• CİN, H. (1974). İslam ve Osmanlı Hukukunda Evlenme, Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• ÇAKIR, S. (2010). Osmanlı Kadın Hareketi, İstanbul: Metis Yayınları.
• ERDEM, S. (2013). “İslam Hukukuna Göre İddet ve İddet Bekleyen Kadının Nikahı”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XVII (2), s. 71-95.
• FAROQHİ, S. (1987). Men of Modest Substance: House Owners and House Property in Seventeenth Century Ankara and Kayseri, Newyork.
• GEDİKLİ, F. “Şer’iyye Sicillerinin Hukuk Tarihi Açısından Önemi ve Sicillere Dayalı Araştırmalar”, Dünden Bugüne Osmanlı Araştırmaları-Tespitler-Problemler-Teklifler, İstanbul: İSAM, s. 73-96.
• GERBER, H. (1980). “Social and Ekonomic Position of Women in an Ottoman City Bursa 1600-1700”, IJMES, XII, s. 231-244.
• GERBER, H. (1998). “Bir Osmanlı Şehri Olan Bursa’da Kadının Sosyo-Ekonomik Statüsü (1600-1700)”, çev. Hayri Erten, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8, s. 327-343.
• GÜRHAN, V. (2017). “18. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Kadın ve Hukuk: Amid Mahkemesi’nde Kadınların Hak Arama Süreçlerine Dair Bazı Değerlendirmeler”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6 (3), s. 1644-1664.
• JENNİNGS, R. (1975). “Women in Early Seventeenth Century Ottoman Judicial Records: The Sharia Courts of Anatolian Kayseri”, Journal of The Ekonomic And Social History of The Orient (JESHO), 15 (1), s. 53-114.
• KARTA, N. (2016). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Kadının Ekonomik Faaliyetleri”, Journal of Economics, Finance and Accounting, 3 (2), s. 142-155.
• KAVAKLI, S. (2013). “Ölüm ve Yaralanma Olaylarıyla İlgili Keşif Hüccetlerinin Değerlendirilmesi: Onyedinci Yüzyıl Amasya Şer’iyye Sicillerinden Örneklerle”, History Studies, 5 (3), s. 117-142.
• KAVAKLI, KUNDAKÇI, S. (2017). “Mahalle Baskısı Bağlamında Osmanlı Taşrasında Cinsel Suçlar (1624-1650), Karadeniz Araştırmaları, XIV (54), s. 153-170.
• KOCA, Yılmaz, K. (1998). Osmanlı’da Kadın ve İktisat, İstanbul: Beyan Yayınları.
• METİN, A. (2017). “Kimliğin Toplumsal İnşası ve Geleneksel Kadın Kimliğinin Aktarımı”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2 (1), s. 74-92.
• OKUR, K. H. (2009). “İslam Hukuku’nda Boşama Yemini (Talâka Yemin) Meselesi”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8 (15), 2009, s. 5-30.
• ORTAYLI, İ. (1992). “Osmanlı Aile Hukukunda Gelenek, Şeriat ve Örf”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, C. 2, s. 456-467.
• ORTAYLI, İ. (2010). Osmanlı Toplumunda Aile, İstanbul: Timaş Yayınları.
• ORTAYLI, İ. (2017). Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devleti’nde Kadı, İstanbul: Kronik Yayınları.
• ÖZCAN, T. (2005). “Tereke”, DİA, XXX, s. 406-407.
• ÖZMEL, İ. (2002). “Kayyım”, DİA, XXV, s. 107-108.
• ÖZKORKUT, Ünal, N. (2016). “İslam Hukukunda ve Osmanlı Uygulamasında Koca Şiddetine Karşı Kadının Başvurabileceği Hukuk Yolları”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 65 (1), s. 231-248.
• PERİCE, L. (2005). Ahlak Oyunları 1540-1541 Osmanlı’da Ayntab Mahkemesi ve Toplumsal Cinsiyet, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• SONBOL, A. (2000). “Osmanlı Mısır’ı ve Modern Mısır’da Tecavüz ve Hukuk”, Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• YARGI, M. A. (2006). “Günümüzdeki Mehir Uygulamaları ve İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 8, s. 259-270.
• YILMAZ, İ. (2012/1). “Osmanlı Kadın Tarihine İlişkin Birkaç Not”, Kadın Araştırmaları Dergisi, 10, s. 61-81.
• ZARINEBAF-SHAHR, F. (2000). “Osmanlı Kadınları ve 18. Yüzyılda Adalet Arama Geleneği”, Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.