Healers in Anatolia and Their Treatment Methods within the Scope of Traditional Treatment Practices

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 1, 646 - 670, 30.03.2021

Sinan Yılmaz , Zehra Korkmaz

https://doi.org/10.15869/itobiad.863343

Cited By: 1

Öz

Although modern medicine is advanced today, it could be seen that traditional treatment practices continue to find place in daily life in terms of protecting health and treating diseases. As for the sick people, their efforts to use every possible way to protect and restore their health and cope with diseases are quite understandable. In this context, it is also quite understandable why some traditional treatment practices that existed before modern medical practices still exist today. Some of these practices are used under the name of complementary medicine with modern medicine and by practitioners of modern medicine. Some of these applications are continued passing from generation to generation with traditional methods, but it is not considered worthy of applying by practitioners of modern medicine. Some of the applications have disappeared gradually in history because there is no practitioner or demand.
In this study, traditional healers, which has an important place in traditional treatment practices, have been discussed through certain examples. Examples of the treatment methods used by the examined healers were given, and these methods were also evaluated in terms of conventional medicine and religious beliefs. In addition, traditional healers were evaluated in terms of cultural change and the social reflections of the practices were discussed.
Research findings have shown that traditional treatment methods can be categorized under 3 main groups: The treatment methods that bearing the traces of the pre-Islamic period, the treatment methods that bear the traces of the pre-Islamic period but also include motifs of the Islamic religion, and finally, the treatment methods that do not contain elements contrary to the basic principles of the Islamic belief and reflect totally the Islamic culture. The explanations about the category of the used healing methods was made in the relevant sections. 

Anahtar Kelimeler

Traditional medicine, Traditional treatment methods, Folk medicine, Healer, Magic, Rukyah

Geleneksel Tedavi Uygulamaları Kapsamında Sağaltım Ocakları ve Tedavi Yöntemleri

Öz

Günümüzde modern tıp son derece ilerlemiş olmasına rağmen, sağlığın korunması ve hastalıkların tedavi edilmesi noktasında geleneksel tedavi uygulamalarının gündelik hayatta kendisine yer bulmaya devam ettiği görülmektedir. Zira insanların sağlıklarını koruma, geri kazanma ve hastalıklarla baş etme yolunda mümkün olan her yola başvurmak istemeleri kendileri açısından gayet anlaşılabilir bir durumdur. Günümüzde ortaya çıkan modern tıp uygulamalarından önce var olan bazı geleneksel tedavi uygulamalarının da bu kapsamda, değerlendirilmesi mümkündür. Bu uygulamalardan bazıları tamamlayıcı tıp adı altında modern tıpla birlikte ve modern tıbbın uygulayıcıları tarafından da kullanılmaktadır. Bazı uygulamalar ise, geleneksel yöntemlerle nesilden nesile aktarılarak devam ettirilmekte, ancak modern tıbbın uygulayıcıları tarafından uygulamaya değer bulunmamaktadır. Uygulamalardan bazıları da sürdürücüsü kalmadığı ya da talep olmadığı için tarih içinde yok olup kaybolmuştur.
Bu çalışmada geleneksel tedavi uygulamaları içinde önemli bir yere sahip olan Ocak geleneği, belli örnekler üzerinden ele alınarak tartışılmıştır. İncelenen Ocakların hangi tedavi yöntemlerini uyguladıkları ile ilgili örneklere yer verilmiş ve bu yöntemler konvansiyonel tıp ve dini inançlar yönünden de değerlendirilmeye çalışılmıştır. Ayrıca Ocak geleneği kültürel değişim ve gelişim açısından da değerlendirilerek uygulamaların toplumsal yansımalarının neler olduğu tartışılmıştır.
Araştırma bulguları geleneksel tedavi yöntemlerinin 3 ana grup altında kategorize edilebileceğini göstermiştir. Bunlar; İslamiyet öncesi dönemin izlerini taşıyan tedavi yöntemleri, İslamiyet öncesi dönemden izler taşımakla birlikte İslam dininin motiflerini de barındıran tedavi yöntemleri ve son olarak da İslam inancının temel esaslarına aykırı unsurlar barındırmayan ve bütünüyle İslam kültürünü yansıtan tedavi yöntemleri olarak ifade edilmiştir. Araştırmada incelenen Ocakların uygulamış oldukları tedavi yöntemlerinin hangi motifleri taşıdığı ile ilgili açıklamalar ilgili bölümlerde yapılmıştır.  

Anahtar Kelimeler

Geleneksel tıp, Geleneksel tedavi yöntemleri, Halk hekimliği, Ocak geleneği, Sağlık sosyolojisi, Büyü, Rukye

Kaynakça

• Akman, E. (2007). Türk Halk Hekimliğinde Ocaklık Geleneği ve Safranbolu'daki Ocaklar. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15 (1), 393-400. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefdergi/issue/49108/626734
• Ateş, F. (2015). Adana Halk Hekimliğinde Ocak Kültü. Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı ABD, Türk Halk Edebiyatı BD.
• Ayverdi, İ. (2005). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı.
• Boratav, P. N. (2013). 100 Soruda Türk Folkloru. Ankara: Bilgesu.
• Çevik, B. (2008). Konya'da Halk Hekimliği Uygulamalarının Dünü ve Bugünü. Yüksek Lisans Tezi. Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı A.B.D., Halk Bilimi B.D.
• Erol Çalışkan, Ş. Ş., Çanlı, E. (2019). Manisa-Selendi İlçesinde Sağaltma Ocakları. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 12 (25) , 50-70 . DOI: 10.12981/mahder.497544
• Gür, D., & Soykan, A. (2013). Anadolu Kültüründe Nazar ve Nazarlıklar: Safranbolu Örneği / Evil Eye and Amulets in Anatolian Culture: The Case of Safranbolu. Journal of History Culture and Art Research, 2(3), 115-158. doi:http://dx.doi.org/10.7596/taksad.v2i3.258
• Haviland, W. A., Prins, H. E. L., Walrath, D., & McBride, B. (2006). Kültürel Antropoloji. Çev. İnan Deniz Erguvan Sarıoğlu. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• İçli̇, A. (2013). Türk Kültüründe Ocak Anlayışı Ve Ergani Deringöze Köyü’ndeki Bir Ocaklı Aile .Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 1 (18) , 95-101 .Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/kdeniz/issue/16857/175460
• Kahya, E. (2001). el-Kānûn Fi’t-Tıb. DİA. C.24., 331-332.
• Kaplan, M. (2010). Geleneksel Tıbbın Yeniden Üretim Sürecinde Kadın -Ankara Kent Ölçeğinde Kuşaklar Arası Çatışma-. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları.
• Karakaş, A. (2015). Osmaniye Halk Hekimliğinde Ocaklar ve Buna Bağlı Uygulamalar. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(31), 320-336.
• Kleinman, A. (1980). Patients and healers in the context of culture: An exploration of the borderland between anthropology, medicine, and psychiatry. University of California Press.
• Korkmaz, Z. (2019). Geleneksel Tedavi Yöntemlerinin Toplumsal Yansımaları: Karabük Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Karabük: Karabük Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji A.B.D.
• Lewis, T. H. (1982). Patients and Healers in the Context of Culture: An Exploration of the Borderland Between Anthropology, Medicine, and Psychiatry. JAMA. 247(16): 2294. doi:10.1001/jama.1982.03320410070039
• Öngel, G. (1997). Denizli Halk Hekimliğinde Ocaklar. Yüksek Lisans Tezi. Denizli: Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı A.B.D.
• Örnek, S. V. (2014). Türk Halk Bilimi. Ankara: Bilgesu.
• Tek, R. (2019). Sağaltma Ocaklarının Tipolojisi Üzerine Bir Deneme: Kayseri Örneği. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7 (20) , 154-177 . DOI: 10.33692/avrasyad.664218
• Temizsoylu, A. (2012). Ankara'da Halk Hekimliği. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Türk Halk Bilimi ABD.
• Torun, C. (2002). Halk Hekimliği ve Çankırı'daki Halk Hekimliği ile ilgili İnanış ve Uygulamalar. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı A.B.D., Türk Halk Edebiyatı B.D.
• Türkdoğan, O. (1991). Kültür ve Sağlık - Hastalık Sistemi. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Unat, Y. (2019). Mikrop Kuramı ve Akşemseddin. Bilim ve Ütopya, Sayı: 295, s. 54-58.
• Ülger, Z. (2012). Aydın (Merkez) Çevresinde Halk Hekimliği. Yüksek Lisans Tezi. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı A.B.D.
• Yaylagül, N. K., & Baş, A. M. (2016). Sağlık Antropolojisi Araştırmalarında Yaşlılık. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(3), 139-154.
• Yerinde, A. (2010). Şifa. DİA. C.39, 129-131.
• Yiğitoğlu, M. (2012). Antik Yakın Doğu Milletlerinde Tanrı / The Conception of God in The Ancient Near Eastern Literature. Journal of History Culture and Art Research, 1(1), 119-126. doi: "http://dx.doi.org/10.7596/taksad.v1i1.6" http://dx.doi.org/10.7596/taksad.v1i1.6
• Yiğitoğlu, M. (2015). Dinlerde Dua Sunu ve Sunaklar, Fiziki Alemden Sanal Aleme. İstanbul, Kitabi Yayınları.
• Yılmaz, S. (2014). Nazar, Büyü ve Fal. Ankara: Divan Kitap.
• Yılmaz, S. (2014). Cultural Muslims: Background Forces and Factors Influencing Everyday Religiosity of Muslim People. Journal of History Culture and Art Research, 3(3), 1-9.