COVID 19’un Türkiye Dış Ticaretine Kısa Dönem Etkilerinin Ürün Grubu Bazında İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 3, 2129 - 2152, 30.09.2021

Ayşegül Karataş

https://doi.org/10.15869/itobiad.877872

Öz

COVID 19 pandemisi küresel çapta ekonomik krizi de beraberinde getirmiştir. Her ülkenin ekonomik yapısı ve gelişmişlik düzeylerine bağlı olarak farklı sonuçlar doğuran bu krizin etkileri; arz ve talep şoklarının etkisinin değişkenliğine bağlı olarak sektörleri de farklı ölçülerde etkilemektedir. Gerek yurtiçi gerekse yurt dışındaki arz ve talep ülkelerin ürün bazındaki ithalat ve ihracatına etki etmektedir. Salgının yönü hızla değişebilmekte ve dış ticaret verileri de salgının gidişatından etkilenmektedir. Bu gelişmeler bağlamında, yazında Türkiye’nin 2020 üçüncü çeyrek dış ticaret verilerinin ürün bazında detaylıca incelendiği bir araştırmaya rastlanmamıştır.
Türkiye’nin 2019 ve 2020 yılı ilk üç çeyrek verilerinin Net Pay Kayması Analizi ile incelendiği bu araştırmada, Türkiye ihracat ve ithalatlarının hangi ürün gruplarında ortalamaların üzerinde artış ve azalış kaydettiği tespit edilmekte ve yazın bulguları ile yorumlanmaktadır.
Analiz sonuçlarında sanayinin ara girdisi olan enerji ve demir/çelikte ithalat ve ihracatta eş zamanlı düşüşler gözlemlenmiştir. COVID 19 ile hem yurtiçi hem de yurtdışında talebin arttığı gıda ve eczacılık ürünlerinde Türkiye’nin ihracatçı olarak ön plana çıktığı görülmektedir. Bununla birlikte ambalaj sektöründeki talep artışı da ithalatla değil; makinelerin ithal edilerek nihai ürünün Türkiye’de üretilmesi vesilesi ile arttığına yönelik bulgular vardır. Hatta Türkiye’nin plastik grubunda ithalatının azaldığı, ihracatının arttığı görülmektedir.
Türkiye’nin en büyük ihracat pazarının Avrupa olması ve en büyük ihraç ürün grubu olan otomotivde Avrupa’nın hızlı bir daralma yaşaması nedeniyle Türkiye ihracatları en çok bu ürün grubunda daralmıştır. Buna benzer şekilde hazır giyim ve ayakkabı ürünleri ile ara girdileri de aynı seyri göstermektedir.
Daralması beklenen bir diğer ürün grubu mobilya olmasına rağmen, bu ürün grubunda ihracatın arttığı görülmekte ve bu durum tüketicilerin evde daha fazla vakit geçirmesi ile açıklanmaktadır. Son olarak Türkiye’nin bu dönemde ithalat artışındaki en büyük sebep külçe altın ithalatındaki yüksek artıştır ve bunun sebebi de hane halkının ve iş dünyasının yatırımlarını daha az riskli olan araçlara yönlendirmesidir.

Anahtar Kelimeler

COVID 19, Dış Ticaret, Sektörel Değerlendirmeler, Net Pay Kayması Analizi, İthalat – İhracat

Evaluation of Short-term Sectoral Effects of COVID 19 on International Trade of Turkey

Öz

COVID 19 pandemic has resulted in a global economic crisis. Depending on the economical structure and development levels of countries and also depending on the varying effects of the demand and supply shocks in different sectors; each sector in each country has been affected by COVID 19 in a different way. In this context, it is seen that the researches in which up-to-date sectoral based international trade data of Turkey were examined are very limited and rarely detailed.
In this research, Turkey’s product group-based trade data of first three quarters of 2019 and 2020 are analyzed by using Net Shift Share Analysis. The product groups which have the highest positive and negative shifts are evaluated with the findings of the previous researches.
In the results, simultaneous decreases in import and export were observed in energy and iron / steel product groups, which are the inputs of industry. Turkey’s exports increased more than its imports in the product categories of food, pharmaceutics, and plastics. Especially in plastics, Turkey imported the related machinery to increase its domestic production. In the automotive exports, Turkey experienced the highest decrease. The basic reason behind this, is the strong shrank in European market which is the biggest export market of Turkey. Because of the same reason, apparel products and shoes product groups showed the same trend. Although furniture is another product group that was expected to shrink, it is seen that exports have increased in this product group, and this is explained by the consumers spending more time at home. On the other hand, Turkey experienced the highest import increase in gold and other valuable metals. Domestic demand probably increased because gold is a secure investment preferred in risky conditions.

Anahtar Kelimeler

COVID 19, International Trade, Export-Import, Sectoral Evaluations, Net Shift Share Analysis

Kaynakça

• Açıkgöz, Ö. ve Günay, A. (2020). The Early Impact Of The Covid-19 Pandemic On The Global And Turkish Economy. Turkish Journal of Medical Sciences, 50(SI-1), 520-526. DOI: 10.3906/sag-2004-6
• Adıgüzel, M. (2020). COVID-19 Pandemisinin Türkiye Ekonomisine Etkilerinin Makroekonomik Analizi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(37), 191-221. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/iticusbe/issue/55168/755499
• Avrupa Birliği İstatistik Birimi. (2021). Passenger Cars Per 1 000 Inhabitants. Erişim Adresi https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/road_eqs_carhab/default/table?lang=en
• Avrupa Otomotiv Üreticileri Birliği. (2020). Interactive map: COVID-19 Impact On EU Automobile Production, Up Until September 2020. Erişim Adresi https://www.acea.be/news/article/interactive-map-COVID-19-impact-on-eu-automobile-production-up-until-septem
• Avrupa Otomotiv Üreticileri Birliği. (2021). Passenger Car Registrations: 23.7% in 2020; -3.3% in December. Erişim Adresi: https://www.acea.be/statistics/tag/category/registrations-and-press-release-calendar
• Aydın, A.R. (2020, 12 Aralık). Ambalaja Talep Arttı, Yatırımlar Hızlandı. Milliyet Gazetesi. Erişim Adresi: https://www.milliyet.com.tr
• Barff, R. A. ve Prentice L.K. (1988). Dynamic Shift‐Share Analysis. Growth and Change. 19.2, 1-10. Doi: 10.1111/j.1468-2257.1988.tb00465.x
• Birleşmiş Milletler (2021). UN Comtrade Database. Erişim adresi: https://comtrade.un.org/data/
• Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (2021). FAO Food Price Index. Erişim adresi http://www.fao.org/worldfoodsituation/foodpricesindex/en/
• Botta, A., Caverzasi, E. ve Russo, A. (2020). Fighting The COVID-19 Emergency And Relaunching The European Economy: Debt Monetization And Recovery Bonds. (Rapor No: 27605). University of Greenwich: Greenwich Political Economy Research Centre Erişim adresi https://ideas.repec.org/p/gpe/wpaper/27605.html
• Carreno, I., Dolle, T., Medina, L. ve Brandenburger, M. (2020). The Implications Of The Covıd-19 Pandemic On Trade. European Journal of Risk Regulation, 11(2), 402-410. Doi: 10.1017/err.2020.48
• Ceylan, R. F., Özkan, B. ve Mülazimoğullari, E. (2020). Historical Evidence For Economic Effects Of COVID-19. The European Journal of Health Economics, 21(6), pages 817-823. Doi: 10.1007/s10198-020-01206-8
• Creamer, D. (1942). Industrial Location and National Resources. U.S. National Resource Planning Board, Washington.
• Cumhurbaşkanı Kararları (2020, 24 Mayıs). Resmi Gazete (Sayı: 31136) Erişim Adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/05/20200524.pdf
• Çetin, A. C. (2020) Koronavirüs (COVID-19) Salgınının Türkiye'de Genel Ekonomik Faaliyetlere ve Hisse Senedi Borsa Endeksine Etkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Dergisi, 4(2), 341-362. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/makuubd/issue/57014/766901
• Danışmaz, A. T. (2020). COVID-19 Salgınının Tüketicilerin Online Alışveriş Tercihine Etkisi. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 9(2), 83-90. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ssrj/issue/54392/725825
• Deloitte. (2020a). Corona Impact Monitor. Erişim Adresi: https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/dk/Documents/audit/Corona%20impact%20monitor_12%20June%202020.pdf
• Deloitte. (2020b). Küresel COVID 19 Salgınının Türkiye’de Farklı Kategorilere Etkileri. Erişim adresi https://www2.deloitte.com/tr/tr/pages/consulting/articles/kuresel-covid-19-salgininin-turkiyede-farkli-kategorilere-etkileri.html
• Duran, M. S. ve Acar M. (2020). Bir Virüsün Dünyaya Ettikleri: COVID-19 Pandemisinin Makroekonomik Etkileri. International Journal of Social and Economic Sciences, 10(1), 54-67.Erişim Adresi http://ijses.org/index.php/ijses/article/view/262
• Ekonomik Kalkınma ve İş birliği Örgütü. (2020). OECD Economic Outlook: Statistics and Projections (Database). Erişim adresi https://www.oecd.org/economic-outlook/
• Erdoğdu, M.F. (2020, Ekim 21). Anadolu Haber Ajansı. Beyaz Eşya Satışları Yükselişte. Erişim Adresi: https://www.aa.com.tr/
• Eroğlu, Y. (2020). Plastikte 10 Ürüne Odaklanalım İhracatı İkiye Katlayalım. Erişim Adresi: https://www.chemlife.com.tr/plastikte-10-urune-odaklanalim-ihracati-ikiye-katlayalim
• Fernandes, N. (2020). Economic Effects of Coronavirus Outbreak (COVID-19) On The World Economy. IESE Business School Working Paper No. WP-1240-Available at SSRN 3557504
• Global Trade Alert (2021a). Global Dynamics. Erişim Adresi: https://www.globaltradealert.org/global_dynamics/area_goods/year-from_2018/year-to_2019/day-to_0131
• Global Trade Alert. (2021b). Number of new ınterventıons per year. Erişim Adresi:https://www.globaltradealert.org/country/213/affected-jurisdictions_78/period-from_20090101/period-to_20210201/flow_export
• Globaldata. (2020). COVID-19 Triggers Emerging Wave Of Bankruptcy Filings In Multiple Sectors. Erişim Adresi: https://www.globaldata.com/covid-19-triggers-emerging-wave-bankruptcy-filings-multiple-sectors/
• Hayakawa, K. ve Mukunoki, H. (2020). Impacts Of Covid-19 On International Trade: Evidence From The First Quarter Of 2020 (No. 791). Institute of Developing Economies, Japan External Trade Organization (JETRO). Erişim adresi https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3557504
• He, H. ve Harris, L., (2020), The Impact of Covid-19 Pandemic on Corporate Social Responsibility and Marketing Philosophy, Journal of Business Research (116), s.176- 182. Doi: 10.1016/j.jbusres.2020.05.030
• Huff, D. L. ve L.A. Sherr L.A. (1967). Measure For Determining Differential Growth Rates Of Markets. Journal of Marketing Research, Doi:391-395. /10.1177/002224376700400410
• Indexmundi. (2021). Commodity Prices, Aluminium. Erişim Adresi: https://www.indexmundi.com/commodities/?commodity=aluminum&months=300
• Nielsen. (2020). E-Ticaret Kanallarında FMCG Satışı Arttı. Erişim adresi: https://plturkey.org/e-ticaret-kanallarinda-fmcg-satisi-artti/
• ODD. (2021). Pazar – Otomobil ve Hafif Ticari. Erişim Adresi: http://www.odd.org.tr/web_2837_1/neuralnetwork.aspx?type=35
• Otomotiv sektöründe Temmuz rekoru! Satışlar neden bu kadar arttı?. (2020, Haziran 8). Erişim Adresi: https://www.ntv.com.tr/otomobil/otomotiv-sektorunde-temmuz-rekoru-satislar-neden-bu-kadar-artti,QGusliAzMUOIKxVatO_UXw
• Otomotiv Sanayicileri Derneği (2020). Otomotiv Sanayii Genel ve İstatistik Bülteni. Erişim Adresi: http://www.osd.org.tr/sites/1/upload/files/YILLIK_2020-5479.pdf
• Özatay, F. ve Sak, G. (2020). COVID-19 Salgını Bir Değil, Bir Kaç Çeyrek Sürerse Ne Olur?. Economic Policy Research Foundation of Turkey (TEPAV), Policy Note N, 202015. Erişim adresi: https://www.tepav.org.tr/tr/yayin/s/1489
• Öztürk, Ö., Şişman, M. Y., Uslu, H. ve Çıtak, F. (2020). Effect of COVID-19 Outbreak On Turkish Stock Market: A Sectoral-Level Analysis. Hitit University Journal of Social Sciences Institute, 13(1), 56-68. Erişim Adresi https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1178894
• Rio-Chanona, R. M., Mealy, P., Pichler, A., Lafond, F., ve Farmer, D. (2020). Supply And Demand Shocks In The COVID-19 Pandemic: An Industry And Occupation Perspective. Erişim adresi https://arxiv.org/abs/2004.06759
• Santander. (2020). Despite The Pandemic, The Furniture Industry Is Working Close To Its Maximum Production Capacity. Erişim Adresi: https://www.santander.com/
• Schmidhuber, J., Pound, J. ve Qiao, B. (2020) COVID-19: Channels Of Transmission To Food And Agriculture. Rome, FAO. https://doi.org/10.4060/ca8430en
• Soylu, Ö. B. (2020). Türkiye Ekonomisinde COVID-19’un Sektörel Etkileri. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(6), 169-185. Erişim adresi https://dergipark.org.tr/tr/pub/asead/issue/55211/750273
• Stannard, T., Steven, G. ve McDonald, C. (2020). Economic Impacts Of COVID-19 Containment Measures (No. AN2020/04). Reserve Bank of New Zealand. Erişim adresi https://ideas.repec.org/p/nzb/nzbans/2020-04.html
• Statista (2020). Chile: Opinion On The Economic Sectors Most Affected By COVID-19. Erişim Adresi: https://www.statista.com/statistics/1108076/chile-economic-sectors-affected-coronavirus/
• Statista (2021a). Average Annual Brent Crude Oil Price From 1976 to 2020. Erişim Adresi: https://www.statista.com/statistics/262860/uk-brent-crude-oil-price-changes-since-1976/
• Statista (2021b). Monthly Crude Oil Price Average For Brent 2019-2020. Erişim Adresi:https://www.statista.com/statistics/262861/uk-brent-crude-oil-monthly-price-development/
• T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2021). Büyüme. Erişim adresi https://www.sbb.gov.tr/buyume/
• T.C. Ticaret Bakanlığı (2020). “Ticaret Bakanı Pekcan: "Hazır Giyim ve Tekstil Sektöründe İstihdam 1 Milyon Kişiyi Aştı". Hazır Giyim, Tekstil, Deri ve Halı Sektörleri Çalıştayı. Erişim Adresi: https://www.ticaret.gov.tr/haberler/ticaret-bakani-pekcan-hazirgiyim-ve-tekstil-sektorunde-istihdam-1-milyon-kisiyi
• Tayar, T., Gümüştekin, E., Dayan, K., ve Mandi, E. (2020). COVID-19 Krizinin Türkiye’deki Sektörler Üzerinde Etkileri: Borsa İstanbul Sektör Endeksleri Araştırması. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (Salgın Hastalıklar Özel Sayısı), 293-320. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/yyusbed/issue/56115/772087
• TCMB. (2021). Haftalık Menkul Kıymet İstatistikleri. Erişim Adresi: https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket/collapse_18/5092/DataGroup/turkish/bie_ulusdovlkd/
• Uluslararası Para Fonu. (2021). World Economic Outlook Update January 2021. Erişim Adresi: https://www.imf.org/en/Publications/WEO/Issues/2021/01/26/2021-world-economic-outlook-update
• Williams R. (2020). COVID-19 Pandemic Is Having Postive, Negative Impacts On The Furniture Industry. Erişim Adresi: https://waow.com/2020/09/08/COVID-19-pandemic-is-having-postive-negative-impacts-on-the-furniture-industry/
• World Trade Organization (2020b). Trade Statistics and Outlook: Trade Set To Plunge As COVID-19 Pandemic Upends Global Economy, Nisan 2020 [Press Release] No: 855. Erişim Adresi https://www.wto.org/english/news_e/pres20_e/pr855_e.pdf
• World Trade Organization, (2020a). Trade Statistics And Outlook: Trade Set To Plunge As COVID-19 Pandemic Upends Global Economy, Ekim 2020 [Press Release] No: 862. Erişim Adresi https://www.wto.org/english/news_e/pres20_e/pr862_e.htm
• Yigen, S. (2015). Türk Uluslararası Gemi Siciline Kayıtlı Gemilere Tanınan Ayrıcalıklar. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 6(22), 527-547. Erişim adresi https://kutuphane.dogus.edu.tr/mvt/pdf.php?pdf=0018952&lng=0