Borsa İstanbul’da İşlem Gören Perakende Ticaret Sektörü Şirketlerinin Finansal Performansının Cilos Ağırlıklandırma ve Topsis Yöntemiyle İncelenmesi: 2013-2019

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 3, 2769 - 2795, 30.09.2021

Ülkü Mazman İtik , Ahmet Sel

https://doi.org/10.15869/itobiad.904767

Cited By: 7

Öz

Dünyada perakende sektörü geçmişten günümüze sürekli değişim eğilimi göstermiş, makro değişkenler içerisindeki payı sürekli artmış, istihdam düzeyindeki artış sebebiyle dünya ekonomisinde önemli sektörlerinden birisi haline gelmiştir. Türkiye’de perakende sektörü ise 2000’li yıllar ile sosyo-ekonomik yapının değişime uğramasıyla geleneksel yapısından ayrılarak daha modern bir yapı sergilemeye başlamıştır. İmalat sektörünün alt başlıklarından olan perakende ticaret sektörü, tüketici eğilimlerinin en çok hissedildiği alanların başında gelmektedir. Bu sebeple sektördeki şirketlerin finansal performansının ölçülmesinde yatırımcılar, yöneticiler ile sektör içinde bulunan diğer firmalar yönünden de önemlidir.
Çalışmanın temel amacı, Borsa İstanbul’da (BİST) imalat sektörü alt başlığında yer alan perakende ticaret sektörünün mali performanslarını CILOS, Criterion İmpact Loss kriter ağırlıklandırma ve TOPSIS yöntemlerini kullanarak analiz etmektir. Çalışmaya Borsa İstanbul’da perakende sektöründe faaliyet gösteren on iki şirketten dokuz adeti dâhil edilmiştir. Analiz iki aşamada gerçekleştirilmiştir. İlk olarak işletmelerin finansal performanslarını tespit etmeye yarayan rasyolar belirlenmiştir. Çalışmada her bir işletme için 2013-2019 yılları arasında ayrı ayrı olarak finansal rasyolar hesaplanmıştır. Şirketlerin asit test oranı, nakit oran, finansal kaldıraç oranı, finansman oranı, duran varlıklar / öz kaynaklar, aktif devir hızı, öz kaynak devir hızı, öz kaynak karlılığı ve aktif karlılığı oranları ile finansal performansları değerlendirilmiştir. İkinci bölümde yer alan finansal oranlar kullanılarak TOPSIS yöntemi ile firmaların performansları değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonuç kısmında ilgili yıllar için ortalama performanslar incelendiğinde sıralamada ilk sırada Mipaz, ikinci sırada Casa ve üçüncü sırada ise Vakko, şirketleri yer almaktadır. Diğer şirketlerin ise sırasıyla Mepet, Carrefoursa, Migros, Teknosa, Bizim ve Bim şirketlerinin olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Oran Analizi, Finansal Performans, CILOS Yöntemi, TOPSIS Yöntemi, Perakende Sektörü

An Investigation into the Financial Performance of Retail Trade Sector Companies Traded in Borsa Istanbul by Cilos Weighting and Topsis Methods: 2013-2019

Öz

The retail industry in the world has constantly changed until today. Its share in macro variables has increased continuously, and it has become one of the important sectors of the world economy with the increase of employment. In Turkey, it has started to transform to a modern structure from its traditional structure with the change of socio-economic structure in the 2000s. The retail trade sector, as one of the subtitles of the manufacturing sector, is one of the areas where consumer trends are most felt. Hereby, measuring the financial performance of companies is very important for managers, investors and other companies.
This study aims to analyze the financial performances of the retail trade sector, which is included in the manufacturing sector subtitle of Borsa Istanbul (BIST), by using CILOS (Criterion Impact Loss) criteria weighting and TOPSIS (Technique for Order Preference by Similarity to Ideal Solution) methods. Nine of the total twelve companies that operating in the retail sector in BIST were included in the study. The analysis was carried out in two stages. First, the ratios were used to determine the financial performance. Financial ratios were calculated separately for each company between 2013-2019. Additionally, the acid-test ratio, cash ratio, financial leverage ratio, financing ratio, fixed assets/equities, asset turnover rate, equity turnover ratio, return on equity and return on assets and financial performances were evaluated. Financial ratios that calculated in the second part were used as inputs of the TOPSIS method and accordingly, the performance ranking of the companies was made. In the conclusion part it has been determined that Mipaz takes the first place, Casa takes the second and Vakko takes the third place. The other companies are; Mepet, Carrefoursa, Migros, Teknosa, Bizim and Bim, respectively.

Anahtar Kelimeler

Ratio Analysıs, Financial Performance, CILOS Method, TOPSIS Method, Retail Industry

Kaynakça

• Acar, M. (2003). Tarımsal İşletmelerde Finansal Performans Analizi, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı.20, (21-37).
• Akdoğan, N., & Tenker, N. (1992). Finansal Tablolar Ve Mali Analiz Teknikleri. Savaş Yayınları
• Akgün, M., & Temür, A. S. (2016). BİST Ulaştırma Endeksine Kayıtlı Şirketlerin Finansal Performanslarının TOPSIS Yöntemi ile Değerlendirilmesi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 12(12), 173-186.
• Aydın, K., (2005), Perakende Yönetiminin Temelleri, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara
• Cengiz, E., ve Özden, B., (2002), Perakendecilikte Büyük Alışveriş Merkezleri İle İlgili Tutumlarını Tespit Etmeye Yönelik Bir Araştırma, Ege Akademik Bakış-Ekonomi-Uluslararası İlişkiler ve Siyasi Bilimler Dergisi, Sayı:3, ss.1-12
• Çay, M., E., (2018), BİST 100’de İşlem Gören Perakende Sektörü İşletmelerin Finansman Tercihlerinin Piyasa Değerlerine Etkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Demireli, E. (2010). TOPSIS Çok Kriterli Karar Verme Sistemi: Türkiye’deki Kamu Bankaları Üzerine Bir Uygulama. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 5(1).
• Kara, B, Özbek, C. (2020). Borsa İstanbul’da Tarım Ve Hayvancılık Sektöründe Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performansının Topsıs Yöntemiyle Analizi. Muhasebe ve Denetime Bakış, 20 (61) , 125-146
• Kayacan, T. (2017). Spor Perakende Sektörünün Yer Seçimi Kriterleri: İstanbul Örneği (Doktora tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü). Erişim adresi: 485209.pdf (itu.edu.tr)
• Kendirli, H. Ç., Kendirli, S., & Aydın, Y. (2019). Küresel Kriz Çerçevesinde Katılım Bankalarının ve Ticari Bankaların Mali Performanslarının TOPSIS Yöntemiyle Analizi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 33(1), 137-154.
• Kendirli, S., Kendirli, H. C., & Diker, F. (2016). Perakende Sektöründe Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Sorunlarına Yönelik Çorum Ölçeğinde Bir Çalışma. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(2), 29-42.
• Lai, Y. J., Liu, T. Y., & Hwang, C. L. (1994). MODM için Topsis. Avrupa Operasyonel Araştırma Dergisi, 76(3), 486-500..
• Mısırlı, M., 2009 Perakendecilikte Gelişmeler, Hazır Giyim Perakendeciliği ve Türkiye İçin Rekabetçi Bir Model Önerisi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Mirkin, B. G. (1974). The Problem Of Group Choice. Science, Moscow.
• Mucuk, İ., (1994). Pazarlama İlkeleri, Genişletilmiş 6. basım Der Yayınları.
• Özçelik, H., & Kandemir, B. (2015). BİST’ de İşlem Gören Turizm İşletmelerinin TOPSIS Yöntemi İle Finansal Performanslarının Değerlendirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(33), 97-114.
• Özkan, T. (2020). Türk Bankacılık Sektöründe Finansal Performans Ölçmede TOPSIS Yönteminin Kullanımı: Katılım Bankaları Üzerine Bir Uygulama. Maliye ve Finans Yazıları , (113) , 47-64
• Saldanlı, A., & Sırma, İ. (2014). TOPSIS Yönteminin Finansal Performans Göstergesi Olarak Kullanılabilirliği. Journal Of Marmara University Social Sciences Institute/Öneri, 11(41).
• Satır, H., Kısakürek, M., & Yaşar, F. (2020). Likidite Ve Finansal Performans Arasındaki İlişkinin Topsıs Analiz Yöntemi İle Değerlendirilmesi: Bist Perakende Ticaret Sektöründe Bir Uygulama. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(1), 1-15.
• Sel, A. (2020), Çok Kriterli Karar Verme Problemlerinde Kriter Ağırlıklandırma Yöntemleri. B. Hüdaverdi (Ed.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. (ss. 37-50).
• Topaloğlu, S: 2016 Perakendede Liderlik, 2.Baskı, Hayat Yayıncılık, Ankara.
• Ulubağ, A., (2015), Perakende Sektöründe Yoğunlaşma Analizi: Denizli İlinde Bir Uygulama, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Denizli.
• Wang, T-C., - Chang, J-F., - Anh, T-N., - Chang, T-S., (2010), Applying TOPSIS Method to Evaluate The Business Operation Performance of Vietnam Listing Securities Companies, International Conference on Computational Aspects of Social Networks, IEEE Computer Society, pp. 273-277.
• Yamaltdinova, A., (2017), Kırgızistan Bankalarının Finansal Performanslarının TOPSIS Yöntemiyle Değerlendirilmesi, International Review of Economics and Management, C. 2, ss. 68-87.
• Zavadskas, E., ve Podvezko, V. (2016). MCDM'de Objektif Kriter Ağırlıklarının Entegre Tespiti. International Journal of Information Technology & Decision Making, 15 (02), 267-283.
• https://ticaret.gov.tr/ic-ticaret/perakende-ticaret , Erişim tarihi:02.02.2020
• https://tuikweb.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=37354,Erişim tarihi:02.02.2020
• www.deu.edu.tr› userweb› k. yaralioglu› dosyalar› TOPSIS_Yontemi, Erişim tarihi:04.02.2020
• www.kap.org, Kamuyu Aydınlatma Platformu, Erişim tarihi:03.02.2020,