Calligrapher Sâmi Efendi in the Light of State Archives Documents

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 1, 404 - 429, 31.03.2022

Mahmut Sami Kanbaş , Yunus Berkli

https://doi.org/10.15869/itobiad.1063627

Öz

Sami Efendi is a famous calligrapher who lived between 1838-1912. He served as a civil servant at a young age for 58 years, attracted the attention of people from all walks of life, and was praised both in the source works written and in the articles written.
Calligrapher Sami Efendi wrote Mustafa Râkım in celi thuluth; He is a follower of Yesârîzâde Mustafa İzzet Efendi in celi ta'lik. Thanks to his superior ability and inexhaustible effort, the path of Râkım in celi thuluth; Sâmi Efendi, who became the most important representative of the Yesârîzâde way in celi ta'lik, with the students he trained, XX. century, with the same excellent attitude, and ensured that it reached the present day.
The life, education, family, official duties and art of Sâmi Efendi, who influenced not only the calligraphers of his time, but also the artists who have survived and practiced the calligraphy profession, with the dozens of works he wrote, have attracted the attention of researchers.
Sâmi Efendi, who trained hundreds of students, became one of the most important touchstones of calligraphy while he was still alive. In this study, unknown archival documents about the life of Sâmi Efendi, whose influence is still insurmountable in terms of calligraphy, are included. All of the 43 documents identified were examined and analyzed, and 30 documents deemed important were transcribed. In addition to the information about Sami Efendi's person and family, his civil service, the salaries he received over the years, the rank, medal and medals given to him were examined in the light of archival documents. Sami Efendi's duties and salaries, which are seen in confusion in the documents, are also given as a table to make it easier to understand. In the order of archival documents, close subjects were tried to be brought one after another, thus ensuring the integrity of the subject.

Anahtar Kelimeler

Sâmi Efendi, Calligraphy, Calligrapher, Archive Document, Hutût-ı Mütenevvia

Devlet Arşivleri Belgeleri Işığında Hattat Sâmi Efendi

Öz

Sami Efendi, 1838-1912 yılları arasında yaşamış ünlü bir hattattır. Küçük yaşlarda aldığı devlet memurluğu görevini 58 yıl sürdürmüş, her kesimden insanın dikkatini çekmiş, gerek yazılan kaynak eserlerde gerekse kaleme alınan makalelerde övgüye mazhar olmuştur.
Hattat Sami Efendi celî sülüste Mustafa Râkım’ın; celî ta’lîkte Yesârîzâde Mustafa İzzet Efendi’nin takipçisidir. Üstün kâbiliyeti ve tükenmek bilmeyen gayreti sayesinde celî sülüste Râkım yolunun; celî ta’lîkte ise Yesârîzâde yolunun en önemli temsilcisi hâline gelen Sâmi Efendi, yetiştirdiği talebelerle hüsn-i hattın XX. asra aynı mükemmel tavırla aktarılmasını ve günümüze ulaşmasını sağlamıştır.
Yazmış olduğu onlarca eseriyle, sadece kendi dönemindeki hattatları değil, aynı şekilde günümüze kadar gelen ve hattatlık mesleğini icra eden sanatkârları da etkileyen Sâmi Efendi’nin hayatı, tahsili, ailesi, resmi görevleri ve sanatı araştırmacıların ilgisini çekmiştir.
Yüzlerce öğrenci yetiştiren Sâmi Efendi, daha hayatta iken hat sanatının en önemli mihenk taşlarından biri hâline gelmiştir. Bu çalışmada, hat sanatı bakımından hâlâ aşılamayan, etkisi günümüze kadar devam eden Sâmi Efendi’nin hayatı hakkında bilinmeyen arşiv belgelerine yer verilmiştir. Tespit edilen 43 belgenin tamamı incelenip tahlil edilmiş, önemli olarak görülen 30 belgenin ise transkripsiyonu yapılmıştır. Sâmi Efendi’nin şahsı ve âilesiyle alakalı bilgilerin yanı sıra, memuriyeti, yıllar içerisinde aldığı maaşları, kendisine verilen rütbe, nişan ve madalyaları arşiv belgeleri ışığında incelenmiştir. Sâmi Efendi’nin belgelerde karışık olarak karşımıza çıkan vazifeleri ve aldığı maaşları daha rahat anlaşılabilmesi için tablo olarak da verilmiştir. Arşiv belgelerinin sıralamasında birbirine yakın konular peş peşe getirilmeye çalışılmış, böylece konunun bütünlüğü sağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sâmi Efendi, Hat Sanatı, Hattat, Arşiv Belgesi, Hutût-ı Mütenevvia

Kaynakça

• Ayverdi, İlhan (2016). Asırlar Boyu Târihî Seyri İçinde Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul, Kubbealtı Neşriyatı.
• Derman, M. Uğur (2003). “Medresetü’l-Hattâtîn” maddesi, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 28, Ankara: TDV Yayınları, ss. 341-342.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı, Bâb-ı Âli Evrak Odası [BEO].
• Devlet Arşivleri Başkanlığı, Dâhiliye Muhaberatı Umumiye İdaresi [DH.MUİ].
• Devlet Arşivleri Başkanlığı, Dâhiliye Nezâreti Sicill-i Ahval İdaresi [DH.SAID].
• Devlet Arşivleri Başkanlığı, Dâhiliye Nezâreti Sicill-i Ahval İdaresi Memurin [DH.SAID.MEM].
• Devlet Arşivleri Başkanlığı, Dahiliye, Memurîn-i Mülkiye Komisyonu Evrakı [DH.MKT].
• Devlet Arşivleri Başkanlığı, İrade Dâhiliye [İ.DH].
• Devlet Arşivleri Başkanlığı, İrade Hususi [İ.HUS].
• Devlet Arşivleri Başkanlığı, İrade Taltıfat [İ.TAL].
• Devlet Arşivleri Başkanlığı, Şura-yı Devlet [ŞD.TN2].
• Devlet Arşivleri Başkanlığı, Yıldız Resmi Maruzat [Y.A.RES].
• Pakalın, Mehmet Zeki (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü (Cilt, 1-3), İstanbul, Milli Eğitim Basımevi.