Formalizm, Seramik-Kap ve Herbert Read’in 1980-2000 Dönemi Türk Sanat Ortamında Yanlış Yorumlanan Bir Dizi Söylemi

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 1, 703 - 724, 31.03.2022

Ersoy Yılmaz

https://doi.org/10.15869/itobiad.880218

Öz

1980 sonrası Türkiye’de seramik sanatının kimliğine ve/ya da statüsüne dair tartışmalar görece yoğun biçimde gündeme gelir. Attila Galatalı’nın bu dönemde geliştirdiği bir kuram, modern seramik sanatını tanımlamaya yönelik Türkiye’deki ilk kapsamlı çalışmadır. Gerek bu kuramda, gerekse seramik sanatına ilişkin diğer söylemlerde Herbert Read ismi ve onun toprak-kapları plastik sanatların en soyutu olarak gören yaklaşımı önemli bir yer tutar. Heykelsi, hatta kavramsalcı seramikler için Read’in bazı ifadeleri ısrarla tekrarlanır. Oysa Read’in 1930’larda modern sanata dâhil etmeye çalıştığı şey, seramik değil, “seramik kap”tır. Çünkü erken 20. yüzyıl İngiltere’sinde “seramik kap”, saf, soyut yapısı üzerinden modern sanata eklemlenmeye çalışılmış ve bu yaklaşım, yine aynı ülkede yeşeren formalist estetiğin “eşitlikçi” bakışının hazırladığı zeminde gelişmiştir. Dolayısıyla Read’in toprak kaplar özelindeki söylemleri Türk sanat ortamında açıkça yanlış anlaşılmış ve İngiliz düşünüre gerçekte söylemediği sözler atfedilmiştir. Bu durum basit bir çeviri hatasından çok, söz konusu sanat dalının erken 20. yüzyıldaki modernleşme sürecinin Türkiye’de yeterince bilinmemesinden kaynaklanmış gibi görünmektedir.

Anahtar Kelimeler

Herbert Read, Seramik, Formalizm, Soyut, Türkiye

Formalism, Pottery; and Some Misinterpreted Statements of Herbert Read in the 1980-2000 Period of Turkish Art Environment

Öz

The discussions about the identity/status of ceramic art come up relatively heavily after 1980 in Turkey. A theory developed by Attila Galatalı during this period is the first comprehensive study aimed at identifying the modern ceramic art in Turkey. The name of Herbert Read and his approach that sees pottery as a plastic art in its most abstract form occupy an important place both in this theory and in other discourses on ceramic art. Some of Read's statements are repeated insistently for sculptural, even conceptual ceramics. However, what Read tried to include in modern art in the 1930s is not ceramic but pottery. Because in the early 20th century England, "pottery" was tried to be incorporated to the modern art through its pure, abstract structure; and this approach developed on the ground prepared by the "egalitarian" view of the formalist aesthetics that flourished in the same country. Therefore, Read's discourses specific to pottery were clearly misunderstood in the Turkish art scene and the expressions he did not actually say were attributed to the British thinker. Rather than a simple translation error, it appears that the situation has been caused by the fact that the modernization process of art pottery in the early 20th century is not sufficiently known in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Herbert Read, Ceramics, Formalism, Abstract, Turkey

Kaynakça

• Ak, B. (2008). Sanat ve tasarım eğitiminde Tatbiki Güzel Sanatlar Okulu gerçeği. Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi.
• Anılanmert, B. (1992, Ocak). Anılanmert’le seramik söyleşisi (E. Zeytinoğlu, Görüşmeci), Hürriyet Gösteri, (34), 30-31.
• Artun, A. (2013, 4 Ekim). Panofsky'nin perspektifi. E-Skop. https://www.e-skop.com/skopbulten/panofskynin-perspektifi/1550
• Avşar, M. ve Avşar L. (2014). Çini sanatı ve terminolojisi üzerine. Kalemişi Dergisi, 2, (4), 1-13. 10.7816/kalemisi-¬‐02-¬‐04-¬‐01
• British Museum. (t.y.). Vase. 12 Ocak 2022’de https://www.britishmuseum.org/collection/object/H_2002-0302-1 adresinden alındı.
• Buckley, C. (2007). Designing modern Britain. Reaktion.
• Carroll, N. (1999). Philosophy of art: A contemporary introduction. Routledge.
• Crichton-Miller, E. (2017, 19 Ağustos). A potted history of studio ceramics. Apollo: The International Art Magazine. https://www.apollo-magazine.com/a-potted-history-of-studio-ceramics/.
• Çağdaş Türk seramik sanatı ne durumda? Türkiye’de Sanat, (33), 50-59.
• Çalıkoğlu, L. (1998). Heykeltıraşlarımız yeni mevsim için neler hazırlıyor? Milliyet Sanat, (438), 27-30.
• Çamuru dile getirenler. (1984). Milliyet, 8.
• Çil, S. (1998, 10 Mayıs). Seramik ziyafeti. Cumhuriyet Dergi, (633), 19.
• Devellioğlu, F. (1993). Evanî. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat (29.bs.) içinde. Aydın Kitabevi.
• Dick, P. K. (2015). Concepts and objects, words and things. B. Brown (Ed.), Other Things içinde (ss.125-152). University of Chicago Press.
• Diren, S. (1989). Seramikte kırk yıl. Sanat Çevresi, (127), 4.
• Dobbs, S. M. (2001). Herbert Edward Read, 1893-1968. J. A. Palmer (Ed.), Fifty modern thinkers on education: From Piaget to the present day içinde (ss.28-33). Routledge.
• Esin, U. (1984). Sadi Diren ve seramik. Sanat Çevresi, (63), 6.
• Forsey, J. (2013). The aesthetics of design. Oxford University Press.
• Galatalı, A. (1985a). Eleştirim. I. Ulusal Sanat Sempozyumu:Türkiye’de sanatın bugünü ve yarını (tebliğler) içinde (91-101). Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi.
• Galatalı, A. (1985b). Eleştirim. Sanat Çevresi, (79), 68-71.
• Genç yetenekler. (1989). Rehber Galeri, (5), 42-43.
• Gezgin, Ü. (2000). İlgi Adalan. Bilim Sanat Galerisi.
• Günyaz, A. (1985, Nisan). Seramik üzerine Filiz ve Attila Galatalı ile söyleşi. Sanat Çevresi, (78), 44-45.
• Goodway, D. (1998). Introduction. D. Goodway, (Ed.). Herbert Read Reassessed içinde (ss.1-12). Liverpool University Press.
• Gürbilek, N. (2009). Vitrinde yaşamak: 1980’lerin kültürel iklimi. Metis Yayınları.
• Hacızade, F. (2014). Seramik Alanında Kullanılan Terim ve Kavramlarda Türkçenin Durumu. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (35), 39-54. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/165250
• Houston, J. (1991). The abstract vessel: Forms of expression & decoration by nine artist-potters. Bellew Publishing.
• İnal, G. ve Asgari, N. (1974). Önsöz. H. Read, Sanatın Anlamı (2.bs., G. İnal ve N. Asgari, Çev.) içinde (ss.13-17). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1931).
• Kabalcı, A. (1990, 22 Ocak). Toprak ve ateşle buluştu. Cumhuriyet, 20.
• Kaya, D. (1995). KKTC’de seramik çalışmaları: Çamur ve ateşin dansı. Milliyet Sanat, (354), 36.
• Manns, J. W. (1998). Aesthetics. M. E. Sharpe.
• Melike Abasıyanık Kurtiç ile görüşme. (1982). Yeni Boyut Plastik Sanatlar Dergisi,(6), 26-28.
• National Portrait Gallery. (t.y.). Herbert Read by Walter Bird. 15 Ocak 2022’de https://www.npg.org.uk/collections/search/use-this-image/?mkey=mw228721 adresinden alındı.
• Olgaç, S. (1993, Nisan). Toprak, su ve saydamlık. Hürriyet Gösteri, (149), 50.
• Özgüven, U. (2013). Attila Galatalı Vallauris birincilik odulu_1972. Yaşamdan kareler. http://ozguven.info/enistem-attila-galatali/ag_vallauris_birincilik_odulu_1972/
• Özgüven Galatalı, F. (1996). Meslektaşım Galatalı. Sanat Çevresi, (207), 4-5.
• Özkazanç, A. (2005, Haziran). Türkiye’nin neo-liberal dönüşümü ve liberal düşünce. AÜ SBF Tartışma Metinleri No:85. Ankara Üniversitesi Basımevi. https://ses.org.tr/ wp-content/uploads/neoliberaldonusum.pdf.
• Özsezgin, K. (1990). Hoca’nın izinde. Milliyet Sanat, (234), 46-49.
• Pelvanoğlu, B. (2009). 1980 sonrası Türkiye’de sanat: Dönüşümler (254304) [Doktora tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü]. YÖK Tez Merkezi.
• Platt, S. N. (1986). Formalism and American art criticsm in the 1920s. Art Criticism 2 (2), 69-83.
• Read, H. (1968). The meaning of art. Faber & Faber Ltd.
• Read, H. (1974). Sanatın anlamı (2.bs., G. İnal ve N. Asgari, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Reed, C. (1996). Introduction. C. Reed. (Ed.), A Roger Fry reader içinde (ss.1-7). University of Chicago Press.
• R. L. H. (1924). Review: English Pottery by Bernard Rackham, Herbert Read. The Burlington Magazine for Connoisseurs, 45 (257). 88-92. http://www.jstor.org/stable/862240.
• Schechter, M. (2001). Theorizing modernism in art: Puzzles of formalist aesthetics and the heritage of Romanticism. Assaph: Studies in Art History, (6). https://rb.gy/ii7gq6
• Stair, J. (2003). Re-inventing the wheel-The origins of studio pottery. P. Greenhalgh (Ed.), The persistence of craft: The applied arts today içinde (ss.49-60). A & C Black.
• Stevenson, A. ve Waite, M. (Ed.). (2011). Pottery. Concise Oxford English Dictionary: Luxury Edition (12.bs., s.1124) içinde. Oxford University Press.
• Tansuğ, S. (1991). Galeriler döneminde seramik sergileri. Türkiye’de Sanat, (1), 53-57.
• Tansuğ, S. (1988). Sanatın görsel dili (3.bs.). Remzi Kitabevi.
• Tekiner, D. (2006). Formalist art criticism and the politics of meaning. Social Justice 33(2), 31-44. http://www.jstor.org/stable/ 29768369?origin=JSTOR-pdf
• Trilling, J. (2005, 3 Kasım). The aesthetic of process- and beyond [Konferans sunumu]. 8. Yıllık Dorothy Wilson Perkins Konferansı, Schein Uluslararası Seramik Sanatı Müzesi, Alfred Üniversitesi. https://ceramicsmuseum.alfred.edu/perkins_lect_series/Trilling/
• Turay, A. (1996). Toprağın ve güneşin ozanı Attila Galatalı. Çanakkale Seramik Sanat Yayınları.
• Uludağ, K. (1998). Seramik sanatının kimlik sorunu. Türkiye’de Sanat, (33), 36-38.
• Yılmaz, E. (2019). Modern/Çağdaş seramik sanatı: Türkiye’de seramiğin öyküsü (568664) [Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı]. YÖK Tez Merkezi.