Kara Hakimiyet Teorisi ve Avrasya’nın Artan Jeopolitik Önemi

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 1, 43 - 62, 31.03.2022

Hulusi Ekber Kaya

https://doi.org/10.15869/itobiad.924004

Öz

Uluslararası politikada coğrafi etmenlerin güç ilişkileri üzerindeki etkisinin incelenmesine jeopolitik denmektedir. Bir ülkenin sahip olduğu coğrafi nitelikler o ülkeyi jeopolitik açıdan güçlü kılmaktadır. Doğal kaynaklar bakımında zengin, iklim ve yer şekilleri açısından elverişli, deniz ve okyanuslara kıyısı olan, kanallar ve boğazlar gibi stratejik geçiş noktalarına hâkim bir ülke ekonomik, siyasi ve kültürel açıdan gelişir ve uluslararası sistemde etkili bir güç haline gelir. Burada önemli olan nokta, ülkenin sahip olduğu bu jeopolitik unsurların bilincinde olması ve bunları rasyonel bir şekilde kullanmasıdır. Aksi durumda jeopolitik mücadele içinde kendine yer bulamaz ve sistem içinde kaybolabilir. Jeopolitik, bölge üzerindeki rekabetten ve bu tarz eylemleri meşrulaştırmaktan daha fazlasını ifade etmektedir. Jeopolitik, dünyayı görmenin bir yoludur. Avrasya’nın jeopolitik önemi Avrupa ve Asya gibi iki büyük kıtayı kapsamasından kaynaklanmaktadır. Tarihsel süreç içinde birçok uygarlık bu coğrafyada yaşamış, uluslararası siyaseti etkileyen birçok olay burada gerçekleşmiş, büyük savaşlara ve çatışmalara yine bu coğrafyada tanıklık edilmiştir. Avrasya yalnızca bir coğrafi tanımlamanın dışında stratejik, politik, ekonomik ve kültürel parametreleri barındıran geniş bir jeopolitik ve jeostratejik alanı ifade etmektedir. Politik ve ekonomik rekabetin her geçen gün tırmandığı bu coğrafyada egemen güç olmak için kıyasıya yarışın devam ettiği görülmektedir. Özellikle Soğuk Savaş’ın bitmesi ile Sovyetler Birliği’nin parçalanması ve bölgedeki üstünlüğünü kaybetmesinin ardından dikkatler Avrasya’ya çevrilmiş ve bölge büyük güçlerin oyun sahasına dönüşmüştür. Bu stratejik oyunda özellikle ABD, Rusya Federasyonu ve Çin Halk Cumhuriyeti dikkat çekmektedir. Bu oyunun galibi küresel anlamda liderliği ele geçirecek ve uluslararası politikanın başat aktörü olacaktır.
Bu çalışmada jeopolitik kavramı açıklanarak Halford J. Mackinder’ın Kara Hakimiyet Teorisi ile Avrasya’nın önemine yapmış olduğu vurgu incelenecek ve Avrasya’nın jeopolitik önemi barındırdığı dinamikler çerçevesinde ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Avrasya, Jeopolitik, Kara Hakimiyet Teorisi, Güç Mücadelesi, Rusya Federasyonu, ABD

Heartland Theory and the Increasing Geopolitical Importance of Eurasia

Öz

In international politics, the study of the influence of geographical factors on power relations is called geopolitics. Geopolitical characteristics of a country make it strong in terms of geopolitics. A country rich in natural resources, favorable in terms of climate and landforms, having a coast on seas and oceans, dominating strategic transition points such as canals and straits, develops economically, politically and culturally and becomes an effective power in the international system. The important point here is that the country is aware of these geopolitical elements and uses them rationally. Otherwise, it cannot find a place for itself in the geopolitical struggle and may be lost in the system. Geopolitics means more than competition over the region and legitimizing such actions. Geopolitics is one way of seeing the world. The geopolitical importance of Eurasia stems from its encompassing of two major continents such as Europe and Asia. Throughout the historical process, many civilizations lived in this geography, many events affecting international politics took place here, and great wars and conflicts were witnessed in this geography. Eurasia refers to a wide geopolitical and geostrategic area that includes strategic, political, economic and cultural parameters, as well as a geographical definition. It is seen that the fierce race continues to become the dominant power in this geography where political and economic competition is increasing day by day. Especially after the end of the Cold War, the disintegration of the Soviet Union and the loss of its supremacy in the region, attention turned to Eurasia and the region turned into a playground of great powers. In this strategic game, especially the USA, the Russian Federation and the People's Republic of China draw attention. The winner of this game will take the global leadership and become the dominant actor in international politics.
In this study, by explaining the concept of geopolitics, Halford J. Mackinder's emphasis on the importance of Eurasia with the Theory of Land Sovereignty will be examined and dynamics of Eurasia will be discussed within the framework of the dynamics that it has geopolitical importance.

Anahtar Kelimeler

Eurasia, Geopolitics, Heartland Theory, Power Struggle, Russian Federation, USA

Kaynakça

• Adıbelli, B. (2008), Avrasya Jeopolitiğinde Büyük Oyun, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
• Adıbelli, B., Memmedov, A. (2019), Avrasya Jeopolitiğinde Renkli Devrimler, Q Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
• Ayata, A. (2010), “Türkiye’nin Orta Asya Politikası”, Türkiye’nin Değişen Dış Politikası, Derleyenler: Cüneyt Yenigün ve Ertan Efegil, Nobel Yayıncılık, Ankara.
• Ayvaz, Z., Ramadhan, J. (2021), “Avrasya Jeopolitiğinin Yeniden Hareketlenmesinde Kuşak Yol İnisiyatifi’nin Rolü”, UPA Strategic Affairs, Cilt:2, Sayı:1.
• Bassın, M. (2011),“ ‘Klasik’ ve ‘Yeni’ Avrasyacılık: Geçmişten Gelen Devamlılık”, Bilge Strateji, Cilt 2, Sayı 4.
• Birsel, H. (2010), Dengesiz Güçler Merkezi Avrasya İmparatorluktan İttifaklara İttifaklardan Kaoslara, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
• Boniface, P. (2018), Herkes İçin Jeopolitik, Erdem Yayınları, İstanbul.
• Brzezinski, Z. (2016), Büyük Satranç Tahtası Amerika’nın Üstünlüğü ve Bunun Jeostratejik Gereklilikleri, İnkılap Kitabevi, İstanbul.
• Budak, Ö. (2006), Türkiye’nin Dünya Ülkeleri Açısından Jeopolitik Önemi ve Avrasya’daki Yeri, Bilge Yayınları, Ankara.
• Çağ, G. (2013), “Sınırlar Olmayan Kıtanın Peşinde: Avrasyacılık”, Avrasya Paradoksu Beklentiler ve Endişeler, Nobel Yayıncılık, Ankara.
• Çeçen, A. (2015), Türkiye ve Avrasya Türkiye’nin Strateji Arayışları, 2. Baskı, Doğu Kütüphanesi, İstanbul.
• Defay, A. (2005), Jeopolitik, Dost Kitabevi, Ankara.
• Demir, E. (2020), “Xi Jinping Dönemi Çin Dış Politikası ve Kuşak ve Yol Girişimi”, Küresel Politikalar ve Bölgesel Dönüşümler, Editör: Fulya Köksoy, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Dugin, A. (2016), Rus Jeopolitiği Avrasyacı Yaklaşım, Küre Yayınları, İstanbul.
• Erol, Mehmet, S. (2011), “Küresel Güç Mücadelesinde Avrasya Jeopolitiği ve Türk Avrasyası”, Küresel Güç Mücadelesinde Avrasya’nın Değişen Jeopolitiği Yeni Büyük Oyun, Derleyen: Mehmet Seyfettin Erol, Barış Platin Yayınları, Ankara.
• Griffiths, M., O’Callaghan, T., Roach, Steven, C. (2013), Uluslararası İlişkilerde Temel Kavramlar, 2. baskı, Nobel Yayıncılık, Ankara.
• Goldstein, Joshua, S., Pevehouse, Jon, C. (2015), Uluslararası İlişkiler, BB101 Yayınları, Ankara.
• Hacısalihoğlu, Y. (2008), Jeopolitik Hamleler ve Türkiye, Çantay Kitabevi, İstanbul.
• Heywood, A. (2013), Küresel Siyaset, Adres Yayınları, Ankara.
• İlhan, S. (1989), Jeopolitik Duyarlılık, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• İlhan, S. (2005), Türklerin Jeopolitiği ve Avrasyacılık, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• İlhan, S. (2019), Jeopolitik Güç Odağı Kuramı, Kırmızı Kedi Yayınevi, İstanbul.
• İsmayılov, M. (2011), Avrasyacılık Mukayeseli Bir Okuma Türkiye ve Rusya Örneği, Doğubatı Yayınları, Ankara.
• İşcan, İsmail, H. (2004), “Uluslararası İlişkilerde Jeopolitik Teoriler ve Çağdaş Yansımaları”, Uluslararası İlişkiler, Cilt:1, Sayı:2, İstanbul.
• İşyar, Ömer, G. (2013), Avrasya ve Avrasyacılık, 2. baskı, Dora Yayıncılık, Bursa.
• Karabulut, B. (2013), Uluslararası İlişkilerde Anahtar Kavramlar Serisi: I Strateji Jeostrateji Jeopolitik, 2. baskı, Barış Kitap, Ankara.
• Külebi, A. (2009), Türkçe Jeopolitik “Türk Jeopolitiğinde Sorunlar, Olgular, Kavramlar, Stratejik Yaklaşımlar ve Tehdit Değerlendirmeleri” Berikan Yayınevi, 2009.
• Mackinder, Halford, J. (1904), “Geographical Pivot of History”, The Geographical Journal, Volume 23, No 4, Londra.
• Mackinder, Halford, J. (1909), Democratic Ideals and Reality: A Study in the Politics of Reconstruction, London Constable and Company LTD, Londra.
• Oğultürk, Cem, M. (2020), “Kara Hakimiyet Teorisi”, Jeopolitik Düşünce Büyük Güçler ve Türkiye, Editörler: M. Cem Oğultürk ve Güngör Şahin, Yeditepe Yayınevi, İstanbul.
• Özder, A. (2013), “Avrasya Kavramı ve Önemi”, Avrasya İncelemeleri Dergisi, Cilt 2, Sayı 2, İstanbul.
• Özey, R. (2010), Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği, Aktif Yayınevi, İstanbul.
• Polat, S. (2017), Türkiye için Jeopolitik Rota, 5. baskı, Kaynak Yayınları, İstanbul.
• Roskin, Michael, G., Berry, Nicholas, O. (2014), Uluslararası İlişkiler Uİ’nin Yeni Dünyası, Adres Yayınları, Ankara.
• Sevim, C. (2013), Küresel Enerji Stratejileri ve Jeopolitik, 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Sönmezoğlu, F. (1989), Uluslararası Politika ve Dış Politika Analizi, Filiz Kitabevi, İstanbul.
• Tarakçı, N. (2007), Türkiye ve Dünya Üzerine Jeopolitik Analizler Sorunlar ve Çıkış Yolları, Çantay Kitabevi, İstanbul.
• Tezkan, Y., Taşer, Murat, M. (2013), Dünden Bugüne Jeopolitik Dünya ve Türkiye, 2. baskı, Ülke Kitapları, Ankara.
• Turan, S. (1992), Türkiye’nin Coğrafi Konumunun Dış Politikasına Etkisi, (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Bölümü, Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul.
• Uçar, F. (2007), Dış Türkler Türk Dünyasının Parlayan 5 Yıldızı Orta Asya Türklüğünün Tarihsel ve Kültürel Yapısı, Fark Yayınları, Ankara.
• Ulaş, B. (2011), Jeopolitik: Türkiye’nin Milli Güvenliği ve Avrupa Birliği Süreci, Başlık Yayın Grubu, İstanbul.
• Viotti, Paul, R., Kauppi, Mark, V. (2014), Uluslararası İlişkiler ve Dünya Siyaseti, 5. Baskı, Nobel Yayıncılık, Ankara.
• Yeşiltaş, M. (2014), “Jeopolitik”, Uluslararası İlişkilere Giriş, Editörler: Şaban Kardaş-Ali Balcı, Küre Yayınları, İstanbul.
• Yıldırım, S. (2018), Uluslararası İlişkilerde Asya Kuşak Yol’un Jeo-Ekonomisi ve Güvenliği, Nobel Yayıncılık, Ankara.
• Yılmaz, M. (1998), “Avrasya Yeni Bir Uygarlık Yolu Olabilir mi?”, Uygarlığın Yeni Yolu Avrasya, Derleyenler: Erol Göka ve Murat Yılmaz, Kızılelma Yayıncılık, İstanbul.
• Yılmaz, S. (2009), “Jeopolitik ve Strateji”, https://www.turansam.org/makale.php?id=354, Erişim tarihi: 07.03.2021.