Râbıta ve İlgili Bazı Tasavvufî Kavramların Sûfî Gelenek Açısından Tahlili

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 1, 509 - 529, 31.03.2022

Halil İbrahim Yarar

https://doi.org/10.15869/itobiad.975271

Öz

Tasavvufun zengin terminolojisi içerisinde râbıtayla ilişkilendirilebilecek çeşitli kavramların olduğu bilinmektedir. Bu çalışmada alan taramasından elde edilen öncelikli bazı tasavvufî kavramların râbıtayla olan irtibatı ele alınacaktır. Tespit edilen kavramlar kendi içerisinde iki başlık halinde incelenmiştir. Başlıklardan ilki, “Râbıta ve Mürid-Mürşid İlişkisiyle İlgili Tasavvufî Kavramlar”dır. Bu başlık altında muhabbet, sohbet, tefekkür, tevessül, teveccüh-feyz kavramları incelenmiştir. Tasavvufî kavramların ilişkilendirildiği ikinci başlık, “Râbıta ve Müridde Oluşturduğu Kazanımlarla İlgili Tasavvufî Kavramlar” şeklindedir. Nefsin tezkiyesi, kalbin tasfiyesi, murâkabe, muhâsebe, ihlâs, fenâ-bekâ ve mârifet kavramları bu başlık altında incelenmiştir. Kendine has bir terbiye metodu olan tasavvufun temel gayesi, nefsin istek ve arzularını kontrol altına alabilmiş, kalp tasfiyesini gerçekleştirmiş bireyler yetiştirmektir. Seyr-ü sülûkun terbiye metotlarından biri olan râbıtanın amacı da mânevi eğitime giren sâlikin kâmil bir insan olabilmesine rehberlik etmektir. Bu çalışmada mürid-mürşid ilişkisine dayalı bir terbiye metodu olarak değerlendirilen râbıtanın tasavvufun bazı kavramlarıyla olan ilişkisi, sûfî gelenek açısından incelenecektir. Râbıtayla ilişkilendirilen ilgili kavramların bireyin insân-ı kâmil hedefine ulaşabilmesine bir takım katkıları olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Râbıta, Mürid, Mürşid, Seyr-ü sülûk, Terbiye

An Analysis of Some Concepts Related With Rabita With Regard To Sufi Tradition

Öz

It is known that there are various concepts that can be associated with the rabita within the rich terminology of sufism. In this study, the connection of some of the priority sufi concepts obtained from the field survey with the rabita will be discussed. The concepts identified have been examined in two headings within themselves, the first of which is “Sufi Concepts Related to the Relationship between Rabita and Murid-Murshid”, under which the concepts of conversation, contemplation, tavassul, tavaccuh-feiz are examined. The second title with which sufi concepts are associated is “Sufi Concepts Related to the Achievements Created by the Rabita and the Murid”. Under this title, the concepts of purification of nafs, refinement of heart, murakabe, muhasaba, ihlas, fana-baka, and ingenuity are examined. The main purpose of Sufism, which has its own method of education, is to educate individuals who have been able to control the desires of the soul and have completed the refinement of the heart. The purpose of rabita, a method of upbringing in sayr-ü süluk, is also to guide a salik who enters into spiritual education to become a perfect person. In this study, the relationship of rabita with some concepts of tasavvuf, considered as a method of education based on the murid-murshid relationship, will be examined with regard to Sufi tradition. It is believed that the related concepts associated with rabita have a number of contributions to the individuals to achieve a goal of perfect human goal.

Anahtar Kelimeler

Râbita, Mürid, Murshid, Seyr-u sulûk, Training

Kaynakça

• Arvâsî, A., & Kısakürek, N. F. (2018). Râbıta-ı şerife. İstanbul: Büyük Doğu Yayınları.
• Attâr, F. (1991). Tezkiretü’l-evliya. Erdem Yayınları. (S. Uludağ, Çev.) İstanbul: Erdem Yayınları.
• Bağdâdî, M. H. (2000). Risale-i hâlidiye, mecd-i talid, şems’üş- şümus. (Y. Çiçek, Çev.) Adıyaman: Sey-Tac Yayınları.
• Cebecioğlu, E. (2004). Tasavvuf terimleri ve deyimleri sözlüğü. İstanbul: Anka Yayınları.
• Cürcânî, A. (1997). Ta'rîfât. (A. Erkan , Çev.) İstanbul: Bahar Yayınları.
• Çelikoğlu, Ş. (2016). Râbıta. İstanbul: Server Yayınları.
• Erbîlî, M. E. (1983). Mektûbat. (H. Yılmaz, & İ. Gündüz, Çev.) İstanbul: Erkam Yayınları.
• Erginli, Z. (2006). Metinlerle tasavvuf terimleri sözlüğü. İstanbul: Kalem Yayınları.
• Gazzâlî, H. M. (1993). İhyâü ulûmi’d-dîn (Cilt 4). (A. Aydın, Çev.) İstanbul: Karacaoğlu Yayıncılık.
• Gündüz, İ. (2007). Tasavvufi bir terim olarak râbıta. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 8(19), 23-53. Erişim adresi:http://isamveri.org/pdfdrg/D02193/2007_VIII_19/2007_VIII_19_GUNDUZI.pdf.
• Gündüz, İ. (2013). Gümüşhânevî Ahmed Ziyâüddîn: hayatı, eserleri, tarikat anlayışı ve Hâlidiyye Tarikatı. İstanbul: Seçil Ofset.
• Hânî, A. (2020). Hadâiku'l- verdiyye. (M. Fidan, Çev.) İstanbul: Semerkand Yayınları.
• Hânî, M. (1980). Âdâb. (A. Hüsrevoğlu, Çev.) İstanbul: Emek Matbaacılık.
• Haznevî, A. M. (1982). Yeni̇ mektûbat. (F. Karabel, Çev.) Adıyaman: Menzil Kitabevi.
• İsfahânî, R. (2012). Müfredat. (A. Güneş, & M. Yolcu, Çev.) İstanbul: Çıra Yayınları.
• Işıtan, İ. (2014). Sûfî psikolojisi: Sülemî’ye göre sûfî benlik dönüşümü. İstanbul: Divan Kitap.
• Kâşânî, A. (2004). Tasavvuf sözlüğü (letâiful'- a'lâm fî işarâtı ehli'l- ilhâm). (E. Demirli, Çev.) İstanbul: İz Yayıncılık.
• Kavak, A. (2017). Mevlânâ Hâlid-i Nakşibendî ve Hâlidîlik. İstanbul: Nizamiye Akademi.
• Kelâbâzî, M. (1979). Taʿarruf li-mezhebi ehli’t-taṣavvuf. (S. Uludağ, Çev.) İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kotku, M. Z. (2017). Risâle-i hâlidiyye ve âdâb-ı zikir risâlesi. İstanbul: Server Yayınları.
• Kotku, M. Z. (2017). Tasavvufî ahlâk 1 (Cilt 1). İstanbul: Server Yayınları.
• Kotku, M. Z. (2017). Tasavvûfî ahlâk 4 (Cilt 4). İstanbul: Server Yayınları.
• Kuşeyrî, A. (2009). Kuşeyrî risâlesi. (S. Uludağ, Çev.) İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Küçük, H. (2015). Anahatlarıyla tasavvuf tarihine giriş. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Okudan, R. (2003). İnsanî bir insiyak olarak râbıta. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi,10, 201-218. Erişim adresi: http://isamveri.org/pdfdrg/D02193/2003_IV_10/2003_IV_10_OKUDANR.pdf.
• Rabbânî, İ. (1977). Mektûbât (Cilt 1). (A. Akçiçek, Çev.) İstanbul: Erhan Yayınları.
• Sâhib, E. (2000). Mektûbât-ı Mevlâna Hâlid. (D. Selvi , & K. Yıldız, Çev.) Adıyaman: Sey-Tac Yayınları.
• Selvi, D. (2014). Nefs terbiyesinde râbıta. İstanbul: Hoşgörü Yayıncılık.
• Selvi, D., & Yıldız, K. (1994). Kur’an ve sünnet ışığında râbıta ve tevessül. İstanbul: Umran Yayınları.
• Sühreverdî, Ş. (2010). Avâri̇fü’l-maâri̇f. (D. Selvi, Çev.) İstanbul: Semerkand Yayıncılık.
• Şimşek, H. İ. (2015). Tasavvufta kalbin kirlenmesi ve temizlenmesi konusu. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14(28), 35-48. Erişim adresi:https://dergipark.org.tr/tr/pub/hititilahiyat/issue/43288/526081.
• Taşpınar, K. (2010). Tasavvufta mürşid râbıtası. (Yüksek lisans tezi) Rize Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri (TİB) veri tabanından erişildi (Erişim: https://hdl.handle.net/11436/701).
• Tosun, N. (2007). Râbıta. Tdv islâm ansiklopedisi (Cilt 34, s. 378-379). içinde İstanbul: Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları.
• Tûsî, S. (1996). Lüma. (H. K. Yılmaz, Çev.) İstanbul: Altınoluk Yayınları.
• Türker, Ö. (2011). İslam düşüncesinde ilimler tasnifi. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 3(22), 533-556. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/iusosyoloji/issue/512/4673.
• Uludağ, S. (2012). Tasfiye. Tdv islâm ansiklopedisi (Cilt 40, s. 127-128). içinde İstanbul: Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları.
• Yavuz, Y. Ş. (2012). Tevessül. Tdv islâm ansiklopedisi (Cilt 41, s. 6-8). içinde İstanbul: Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları.
• Yılmaz, H. K. (2018). Ana hatlarıyla tasavvuf ve tarikatlar. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Zümrüt, K. (2010). Tasavvuf klasik eserlerinde ve Nakşbendiyye Tarikatı örneğinde muhâsebe ve murâkabe (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlahiyat Anabilim Dalı Tasavvuf Bilim Dalı.