Türkiye’de Ekonomik Büyüme ve Cari Açık Arasındaki İlişkinin Sınanması: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 2, 880 - 904, 30.06.2022

Nazım Çatalbaş

https://doi.org/10.15869/itobiad.1053296

Cited By: 2

Öz

Cari işlemler dengesindeki açık, birçok gelişmekte olan ülkede gibi, Türkiye ekonomisi için de en önemli sorunlardan biridir. Türkiye’de cari işlemlerden dengesindeki açığın temel nedeni, dış ticaret dengesindeki açıktır. Ekonomik büyüme oranındaki artış, milli gelir seviyesini olumlu etkilerken dış ticaret ve cari işlemler dengesini olumsuz yansımaktadır. Bu çalışmada, 1998:1-2020:1 dönemine ait üçer aylık veriler kullanılmıştır. Bu verilerle ekonomik büyüme ile cari işlemler dengesi arasındaki ilişki ARDL (otoregresif gecikmesi dağıtılmış) yaklaşımı ile incelenmiştir. Değişkenler arasındaki uzun dönemli ilişkiyi araştırmak için serilerin farklı seviyelerde durağan olması nedeniyle ARDL modeli tercih edilmiştir. ARDL yaklaşımının diğer eşbütünleşme testlerine göre diğer üstün taraflarından biri küçük gözlem sayısına sahip örneklemlerde etkin sonuçlar vermesidir. Diğeri ise modeldeki değişkenlerin belirlenen gecikme uzunluklarının farklı olmasıdır. Serilerin durağanlığı Augmented Dickey Fuller (ADF), Phillips-Perron (1988) ve Ng-Perron (2001) birim kök testleriyle sınanmıştır. ADF’de, sıfır hipotezinin sahte olarak reddedilmesi ihtimaline karşılık, Phillips-Perron (1988) ve Ng-Perron (2001) birim kök testleri de yapılmıştır. ARDL sınır testi sonuçlarına göre, seriler arasında uzun dönemli ilişki vardır. Uzun dönem ARDL modeli tahmin sonuçlarına göre, ekonomik büyümedeki %1 artış, cari açığı %0.45 oranında negatif yönde etkilemektedir. Kısa dönemde ise ekonomik büyümedeki %1’lik bir artış, cari açıkta %0.22 oranında negatif etkiye neden olmaktadır. Serilerde kısa dönemde meydana sapmalar, yaklaşık 5,4 dönem (16,5 ay) sonra ortadan kalkmakta ve uzun dönem dengesi sağlanmaktadır. Hem uzun hem de kısa dönemde ekonomik büyümedeki artışlar, cari açığı olumsuz etkilese de cari açıktaki artışın tek sebebinin ekonomik büyüme değildir. Düzeltilmiş sonuçlarına göre, ekonomik büyümedeki değişim cari açıktaki değişimin %32’sini açıklamaktadır. Bu nedenle cari açıkla mücadelede, ekonomik büyüme dışındaki diğer değişkenler (Yurt içi tasarruflar, yatırımlar, araştırma-geliştirme (AR-GE), üretim yapısı, doğrudan yabancı sermaye, para ve maliye politikaları) göz ardı edilmemelidir. Bu konulardaki düzenleme ve yapısal reformlar en az ekonomik büyüme kadar önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Ekonomik Büyüme, Cari Açık, ARDL, Sınır Testi, Hata Düzeltme Modeli

Testing for the Relationship Between Economic Growth and Current Account Deficit in Turkey: ARDL Bound Test Approach

Öz

The deficit in the current accounts balance is one of the most important problems for the Turkish economy, as in many developing countries. The main reason for the deficit in the current account balance in Turkey is the deficit in the foreign trade balance. While the increase in economic growth rate positively affects the national income level, it negatively affects the foreign trade and current account balance. In this study, quarterly data for the period 1998:1-2020:1 were used. With these data, the relationship between economic growth and current account balance is examined with ARDL (autoregressive lag distributed) approach. In order to investigate the long-term relationship between the variables, the ARDL model was preferred because the series were stationary at different levels. One of the other advantages of ARDL approach compared to other cointegration tests is that it gives effective results in samples with small number of observations. The other is that the determined lag lengths of the variables in the model are different. The stationarity of the series was tested by Augmented Dickey Fuller (ADF), Phillips-Perron (PP), and Ng-Perron (2001) unit root tests. In ADF test, since the null hypothesis might be falsely rejected, Phillips-Perron (1988) and Ng-Perron (2001) unit root tests were also conducted. According to the ARDL bound test results, there is a long-term relationship between the series. According to the long-term ARDL model’s estimation results, 1% increase in economic growth affects the current account deficit negatively by 0.45%. In the short run, a 1% increase in economic growth causes a 0.22% negative effect on the current account deficit. Short-term deviations in the series disappear after approximately 5.4 periods (16.5 months), and long-term equilibrium is achieved. Although the increases in economic growth in long and short-terms negatively affect the current deficit, economic growth is not the only reason for an increase in current deficit. According to the corrected results, the change in economic growth explains 32% of the change in current deficit. For this reason, while struggling with current deficit, the variables other than the economic growth (domestic savings, investments, research and development (R&D), production structure, direct foreign capital, and monetary and fiscal policies) should not be overlooked. On these areas, the regulations and structural reforms are as important as economic growth.

Anahtar Kelimeler

Economic Growth, Current Account Deficit, ARDL, Bound Test, Error Correction Model

Kaynakça

• Bayraktutan, Y. ve Demirtaş, İ. (2011). Gelişmekte olan ülkelerde cari açığın belirleyicileri: panel ve veri analizi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(2), 1-28.
• Cheung, Y. W., Lai, K. S. (1995). Lag order and critical values of the augmented dickey-fuller test. Journal of Business & Economic Statistics, 13 (3), 280 (277-280).
• Çiftci, N. (2014). Türkiye’de cari açık, reel döviz kuru ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkiler: Eş bütünleşme analizi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 129-142.
• Debelle, G. ve Faruqee, H. (1996). What determines the current account?. IMF Working Paper, 58, 1-35.
• Dejong, D. N., Nankervis, J. C., Savin, N. E. ve Whiteman, C. H. (1992). Integration versus trend stationarity in time series. Econometrica, 60, 423-33.
• Dickey, D. ve Fuller, W. (1981). Likelihood ratio statistics for autoregressive time series with a unit root. Econometrica, 49, 1057-1072.
• Dornbusch, R. (2001). A primer on emerging market crises. National Bureau of Economic Research, No. w8326, https://www.nber.org/system/files/working_papers/w8326/w8326.pdf
• Duman, Y. K. (2017). Türkiye’de cari işlemler dengesi ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(4), 231-244.
• Durmuş, A. (2019). Economic growth and trade deficit in turkey. Journal of Social Sciences and Education (JOSSE), 2(1), 121-133.
• Enders, W. (1995). Applied econometric time series. New York: John Wiley&Sons.
• Enders, W. (2015). Applied econometric time series (Fourth Edition). New York: Wiley.
• Engle, R. F. ve Granger, C. W. J. (1987). Co-integration and error correction: Representation, estimation and testing. Econometrica, 55, 251-76.
• Erbaykal, E. (2007). Türkiye’de ekonomik büyüme ve döviz kuru cari açık üzerinde etkili midir? Bir nedensellik analizi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 3(6), 81-88.
• Eren, M. V., Atay Polat, M. ve Aydın, H. İ. (2016). Türkiye’de yapısal kırılmalı testlerle elektrik tüketimi ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin analizi. Akademik Bakış Dergisi, 56, 275-289.
• Freund, C. L. (2000). Current account adjustment in industrialized countries. World Bank Development Economies Research Group International Finance Discussion Paper, 69, 483- 512.
• Granger, C. W. J. ve Newbold, P. (1974). Spurious regressions in econometrics. Journal of Econometrics, 2, 111-120.
• Gül, E. ve Torusdağ, M. (2020). Savunma harcamaları cari açık ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye örneği. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(3), 2978-3003.
• Johansen, S. (1988). Statistical analysis of cointegration vectors. Journal of Economic Dynamics and Control, 12, 231-254.
• Johansen, S. ve Juselius, K. (1990). Maximum likelihood estimation and inference on cointegration - with applications to the demand for money. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 52, 169-210.
• Karluk, S. R. (2013). Uluslararası ekonomi (11. Basım) İstanbul: Beta BasımYayım AŞ.
• Kaya, M. G. ve Kaya, P. H. (2016). Ekonomik büyüme ve cari açık arasındaki ilişki; Türkiye örneği. Vergi Raporu, 202, 9-18.
• Kim,T. H., Leybourne, S. ve Newbold, P. (2001). Unit root tests with a break in innovation variance. Journal of Econometrics, 109 (2), 380 Pages 365-387).
• Mukhtar, T. ve Khan, A. H. (2016). The current account deficit sustainability: an empirical ınvestigation for pakistan. The Pakistan Development Review, 55(4), 397–419. http://www.jstor.org/stable/44985995
• Narayan, P. K. (2004). Reformulating critical values for the bounds f statistics approach to cointegration: an application to the tourism demand model for fiji. Department of Economics Discussion Papers, Monash University. https://core.ac.uk/download/pdf/36964011.pdf
• Ng, S. ve Perron, P. (2001). Lag length selection and the construction of unit root tests with good size and power. Econometrica, 69(6), 1519-1554.
• Özkaya, H. B. ve Cinel, E. A. (2020). Türkiye’de cari açığın ekonomik büyüme üzerindeki etkileri. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 4(4), 227-261
• Pesaran, M. H. ve Shin, Y. (1998). An autoregressive distributed lag modeling approach to cointegration analysis. Econometrics and Economic Theory in the 20th Century: The Ragnar Frisch Centennial Symposium, 31, 371-413.
• Pesaran, M. H., Shin, Y. ve Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326.
• Phillips, P. C. B. ve Perron, P. (1988). Testing for unit roots in time series regression. Biometrika, 75(2), 335-346.
• Rehman, A. (2019). Detecting stationarity of gdp: a test of unit root tests. Journal of Quantitative Methods, 3(1), 8-37.
• Sahin, İ. E. ve Mucuk, M. (2014). The effect of current account deficit on economic growth: The case of turkey. In Proceedings of International Academic Conferences (No. 0301828). International Institute of Social And Economic Sciences. 321-330.
• Sekmen, F. Ve Çalışır, M. (2011). Is there a trade-off between current account deficits and economic growth? The case of turkey. Journal International Research Journal of Finance and Economics, 62, 166-172.
• Sevüktekin, M. ve Çınar, M. (2014). Ekonometrik zaman serileri analizi (Genişletilmiş 4. Baskı). Bursa: Dora Yayınları.
• Seyidoğlu, H. (2013). Uluslararası iktisat (Geliştirilmiş 18. Baskı). İstanbul: Güzem Can Yayınları
• Shahbaz, M. ve Salahuddin, M. (2009). Does nominal devaluation precede real devaluation in floating exchange rate regime? An empirical ınvestigation for ghana. Pakistan Journal of Commerce and Social Sciences, 3, 35-48.
• Şit, M. ve Alancıoğlu, E. (2016). Türkiye’de cari işlemler dengesi ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki: var analizi. ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi, 5, 5-23.
• Telatar, O. M. ve Terzi, H. (2009). Türkiye’de ekonomik büyüme ve cari işlemler dengesi ilişkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(2), 119-134.
• Uçak, S. (2017). Cari denge ve ekonomik büyüme ilişkisi: türkiye analizi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 107-140.
• Yanar, R. ve Kerimoğlu, G. (2011). Türkiye’de enerji tüketimi, ekonomik büyüme ve cari açık ilişkisi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 3(2), 191-201.
• Yıldırım, S., Ertuğrul, H. M. ve Soytaş, U. (2015). Türkiye’de aylık istihdam serisinin durağanlığı: geleneksel, yapısal kırılmalı ve mevsimsel birim kök test uygulamaları. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(4), 91-102.
• Yıldız, F. (2019). Türkiye ekonomisinde dış borç, ekonomik büyüme ve cari işlemler dengesi ilişkisinin analizi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(4), 3416-3438.
• Yılmaz, Ö. ve Akıncı, M. (2011). İktisadi büyüme ile cari işlemler bilançosu arasındaki ilişki:türkiye örneği. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15 (2), 363-377.
• Yurdakul, F. ve Ucar, B. (2015). The relationship between current deficit and economic growth: an empirical study on turkey. Procedia Economics and Finance, 26, 101–108.