Yeni Toplumsal Hareketlerde Kimlik Taleplerinin Dönüşümü

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 2, 1089 - 1112, 30.06.2022

Ceren Avcil

https://doi.org/10.15869/itobiad.1071744

Öz

Kimlik konusu küreselleşme, ekonominin yapısal dönüşümü vb. süreçlerine paralel bir biçimde geniş kitlelerin farklı talepleri doğrultusunda yeniden şekillenmeye başlamıştır. Kimliğin evrensel ve özcü yaklaşımına karşılık farklılık temelinde ele alınması gerektiğine dair görüşler dillendirilmeye başlamıştır. Her kimliğin kendine özgü koşullar içerisinde ele alınması fikri, “öteki” olarak nitelendirilen kimliklerin de görünür olmasına imkân sağlamıştır. Bu minvalde kimlik geleneksel algısının ötesinde ve farklılıkları da içerecek şekilde daha kapsamlı bir şekilde ele alınmaya başlamıştır. Çevre hareketleri, barış hareketleri, kadın hareketleri vb. hareketler, ulus ötesine varan nitelikleri ile farklı coğrafya ve ideolojiden bireylerin ortak söylem, dil ve talepler doğrultusunda hareket ederek katılımcı diyalog zemininin oluşmasını sağlamıştır. Kimlik, yeni toplumsal hareketler ile birlikte siyasal bir talep şeklinde, kamusal hayatın merkezine yerleşmiştir.
Bu çalışmada, eski ve yeni toplumsal hareketler kavramlarına yönelik literatür taraması yapılmış ve hareketler karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Sonrasında kimliğin bu hareketler ile yaşadığı dönüşüme odaklanılmıştır. Yeni toplumsal hareketler ile yeniden şekillenen kimlik, farklılıklar ile birlikte ötekilik meselesini de gündeme getirmiş, kimliklerin homojen yapısından ziyade çok parçalılık ve çeşitlilik temelinde yeniden düşünülmesini gündeme getirmiştir. Kimliğin bu yapısı, taleplerin siyasallaşmasına ivme kazandıran bir gelişme olarak değerlendirilmektedir. Çevre ve kadın hareketleri, yeni toplumsal hareketler çerçevesinde farklı kimlik taleplerinin gündem olmasına zemin hazırlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Hareketler, Yeni Toplumsal Hareketler, Kimlik, Kimlik Talebi, Çevreci Hareket, Kadın Hareketi

Transformation of Identity Demands in New Social Movements

Öz

Identity has set off to be shaped in line with the varying demands of masses in parallel with other processes affecting the context including the structural transformation in the economy. Accordingly, the relevant discourse has been introduced to distinct arguments for identity to be considered on the basis of differences, moving away from the universal and essentialist approach. The idea of approaching each identity in the context of the unique conditions surrounding it afforded better visibility to the ideas that had come to be considered as “the other”. Therefore, a more extensive approach has been adopted in discussions concerning identity, one that goes beyond the conventional perception and takes differences on board. The supranational nature of the social movements shaped around the environment, peace, and women, etc. have established a platform for collaborative dialogue shaped through the common discourses, languages, and demands of individuals from different geographical and ideological backgrounds. Therefore, new social movements have transformed identity into a political demand and placed it on the centre stage in public life.
The present study firstly established a review of the literature on old and new social movements and a comparative analysis of the movements themselves. Then, the focus shifts to the transformation experienced in identity through these movements. New social movements have reshaped identity, which, in turn, highlighted the issue of otherness as a factor of differences and how a rethink is needed for identities to be addressed on the basis of the fragmentation and diversity of identities rather than a focus on their homogeneity. Such diversity and fragmentation in identities are regarded as a combined source of impetus for the politization of demands. Environmental action and the women’s movement have laid the ground for a distinct focus on identity demands.

Anahtar Kelimeler

Social Movements, New Social Movements, Identity, Identity Demand, Environmental Action, Women’s Movement

Kaynakça

• Acar Savran, G. (2019). Kadın Emek Tarih: Diyalektik Bir Feminizm İçin. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Akgül, F. İ. (2021a). Roman Kadını: Çoklu Kimlik Kesişiminde Ezilenler. Ankara: Orion Akademi.
• Akgül, F. İ. (2021b). Lapseki Çınaraltı Meydanı: Antik Yunan’dan modern Türkiye’ye kadına kapalı erkeksi kamusal alan. Liberal Düşünce Dergisi, Yıl: 26, Sayı:104: 163-185.
• Alikılıç, Ö. ve Baş, Ş. (2019). Dijital feminizm: Hashtag’in cinsiyeti. Fe Dergi, 11, No.1: 89-111.
• Arat, Y. (2013) “Gezi Parkı Direnişi: Demokrasi Açığı, Demokrasi Gücü”, http://bilimakademisi.org/wpcontent/uploads/2013/08/Gezi-ParkiDirenisi_Demokrasi-AcigiDemokrasi-Gucu.pdf, (25. 01.2022).
• Aslan, C. (2016). Sosyal Hareketler Sosyolojisi - Toplumsal Fay Hatlarının Anatomisi. Adana: Karahan Kitabevi.
• Baer, H. (2016). Redoing feminism: Digital activism, body politics, and neoliberalism. Feminist Media Studies, 16(1): 17-34.
• Bakan, R. (2019). #Metoo’dan #Whydıdntreport’a: Dijital eylemlerin imkânları ve sınırları üzerine. Kültür ve Siyasette Feminist Yaklaşımlar, Sayı 37-38: 17-34.
• Bingöl, Y. ve Tanrıver, N. (2011). Bilgi çağında değişen sosyal hareketler: Sanal eylemler. The Journal of Knowledge Economy & Knowledge Management / Volume: VI Spring: 131-141.
• Bozkurt, Y. ve Bayansar, R. (2016). Yeni toplumsal hareketler çerçevesinde çevreci hareket ve Gezi Parkı olayları. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, Cilt:14 Sayı:2: 276-293, Doi: http://dx.doi.org/10.11611/JMER178655,
• Castells, M. (2006). Kimliğin Gücü İkinci Cilt. (Ebru Kılıç, Çev.) İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Ceritli, İ. (2001). Çevreci hareketin siyasallaşma süreci. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 25(2): 213-226.
• Cohen, J. (1999) “Strateji ya da Kimlik: Yeni Teorik Paradigmalar ve Sosyal Hareketler”, Kenan Çayır (Ed.) Yeni Sosyal Hareketler/Teorik Açılımlar, (s. 109-129),), İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Crenshaw, K (1989). “Demarginalizing the Intersection Of Race and Sex: A Black Feminist Critique of Antidiscrimination Doctrine, Feminist Theory, and Antiracist Politics”, University of Chicago Legal Forum, C. 1989, S. 1: 139-167.
• Çaha, Ö. (2017). Sivil Kadın. Ankara: Savaş Yayınevi.
• Çaha, Ö. (2020). “Yeni Medya ve Değişen Toplumsal Hareketler” Bilişim Teknolojileri ve İletişim: Birey ve Toplum Güvenliği, (s. 215-228), Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
• Çayır, K. (1999). “Toplumsal Sahnenin Yeni Aktörleri: Yeni Sosyal Hareketler”, Yeni Sosyal Hareketler, (s. 13-33), İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Çayır, K. (2016). “Toplumsal Sahnenin Yeni Aktörleri: Yeni Sosyal Hareketler”, Yeni Sosyal Hareketler, (s. 11-30), İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Çetinkaya, Y. D. (2021). “Tarih ve Kuram Arasında Toplumsal Hareketler”, Y. Doğan Çetinkaya (Ed.), Toplumsal Hareketler: Tarih, Teori ve Deneyim, (s. 25-71), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Dede, A. (2018). “Toplumsal Hareketleri Dönüştüren Bir Olgu Olarak Kimlik Talebi”, Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, ISSN 2548-0685: 24-44.
• Donovan, J. (2016). Feminist Teori. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Eder, K. (1985). The "New social movements": moral crusades, political pressure groups, or social movements?. Social Research, Vol. 52, No. 4: 869-89.
• Eryılmaz, Ç. ve Akman, F. (2016). Kolektif bir çevre hareketi olarak Artvin’de maden karşıtı direniş. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 25: 17-33.
• Hardt, M. ve Negri, A. (2020). Çokluk İmparatorluk Çağında Savaş ve Demokrasi. (Barış Yıldırım, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Işık, G. (2013). Sanaldan Sokağa Toplumsal Hareketle. Ankara: Nobel Yayınları.
• Johnston, H., Larana, E. ve Gusfield, J. R. (1999). “Kimlikler, Şikâyetler ve Yeni Sosyal Hareketler”, Yayına Hazırlayan: Kenan Çayır, Yeni Sosyal Hareketler Teorik Açılımlar, (s. 131-161), İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Kılıç, S. (2002). Çevreci sosyal hakların ortaya çıkışı, gelişimi ve sona ermesi üzerine bir inceleme. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 57 (02): 93-108, DOI: 10.1501/SBFder_0000001747.
• Laclau, E. ve Mouffe, C. (1992). Hegemonya ve Sosyalist Strateji. (Ahmet Kardam ve Doğan Şahiner, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Le Bon, G. (1997). Kitleler Psikolojisi. (Yunus Ender, Çev.) İstanbul: Hayat Yayınları.
• Mamay, S. (2000). “Sosyal Hareket Teorileri ve Sovyet Toplumundaki Güncel Gelişimi”, https://vestiges-journal.info/CSACMonog/Russian/mamay.html (10.01.2022).
• McAdam, D. , Tarrow, S. ve C. Tilly (2001). Dynamics of Contention. Cambridge: Cambridge University Press.
• McCarthy, J.D. and Zald, M. N. (1977). Resource mobilization and social movements: a partial theory. American Journal of Sociology, Vol. 82, No. 6: 1212-124.
• Melucci, A. (1985). The symbolic challenge of contemporary movements. Social Research, Vol. 52, No. 4: 789-816.
• Melucci, A. (1999). “Çağdaş Hareketlerin Sembolik Meydan Okuması”, Yayına Hazırlayan: Kenan Çayır, Yeni Sosyal Hareketler Teorik Açılımlar, (s. 81-107), İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Mollaer, F. (2014). “Kimlik: Can Alıcı Bir Mesele ve Banalleşen Bir Kelime”, Kimlik Politikaları: Tanınma, Özdeşlik ve Farklılık, (s. 7-17), Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Mouffe, C. (2017). Dünyayı Politik Düşünmek: Agonistik Siyaset. (Murat Bozluolcay, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Nash, J. C. (2011). ’Home truths’ on intersectionality. Yale JL & Feminism, C. 23, S. 2: 445- 470.
• Offe, C. (1999) “Yeni Sosyal Hareketler: Kurumsal Politikanın Sınırlarının Zorlanması”, Yeni Sosyal Hareketler, (Kenan Çayır, Çev.), (s. 53-79), İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Özen, H. (2015). Meydan hareketleri ve ‘eski’ ve ‘yeni’ toplumsal hareketler. Mülkiye Dergisi, 39(2): 11-40.
• Poletta, F. ve Jasper, J. M. (2001). Collective identity and social movement, Annual Review of Sociology, Vol. 27: 283-305.
• Soysal, E. (2018). “Toplumsal Hareket Kuramları”, C. Taştan ve E. Soysal (Ed.) ,Toplumsal Hareketler ve Kitle Psikolojisi , (s. 63-80), Ankara: Polis Akademisi Yayınları.
• Taş, G. (2016). Feminizm üzerine genel bir değerlendirme: kavramsal analizi, tarihsel süreçleri ve dönüşümleri. Akademik Hassasiyetler, Cilt 3. Sayı 5:163- 175.
• Tecim, E. (2018). “Toplumsal Hareketler ve Yenilik Bağlamı: Eleştirel Bir Teorik Konumlandırma”, F. Tekin ve E. Tecim (Ed.), Sosyal Hareketler Çağı, (s. 13-36), İstanbul: Açılım Kitap.
• Tilly, C. (2008). Toplumsal Hareketler. (Orhan Düz, Çev.) İstanbul: Babil Yayınları.
• Topal Demiroğlu, E. (2014). Yeni toplumsal hareketler: bir literatür taraması. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 2 (1): 133-144.
• Touraine, A. (1985). An introduction to the study of social movements. Social Research, Vol. 52, No. 4: 749-787.
• Touraine, A. (1999). “Toplumdan Toplumsal Harekete”, Yayına Hazırlayan: Kenan Çayır, Yeni Sosyal Hareketler Teorik Açılımlar, (s. 35-51), İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Touraine, A. (2019). Demokrasi Nedir?. (Olcay Kunal, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tuncel, G. (2018). “Gezi Parkı Hadisesinin Anatomisi”, F. Tekin ve E. Tecim (Ed.), Sosyal Hareketler Çağı, (s. 185-201), İstanbul: Açılım Kitap.
• Türkdoğan, O. (2015). Sosyal Hareketlerin Sosyolojisi. Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.
• Varol, S. F. (2014). Kadınların dijital teknolojiyle ilişkisine ütopik bir yaklaşım: siberfeminizm, International Journal of Social Science, Number: 27: 219-234.
• Yanık, C. ve Öztürk, M. (2014). Toplumsal hareketlerin dönüşümü üzerine bir değerlendirme. Mukaddime, 5(1): 45-63.