Erken Çocukluk Dönemi Çocuklarının Sosyal Gelişim Göstergelerinin Ebeveynlik Uygulamaları ile İlintisi

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 1, 43 - 59, 31.03.2023

Büşra Ergin Esra Ergin Emine Arslan Kılıçoğlu

https://doi.org/10.15869/itobiad.1123477

Öz

Çocuğun sosyal çevresiyle etkileşime girdiği ilk kurum ailedir. Bu noktada ebeveynlik uygulamaları literatürde önemli bir kavram olarak yerini almaktadır. Sosyal yeterlilik kavramı ise, bireylerin aile, okul, akran ilişkileri gibi sosyokültürel bağlamlar ile etkileşimlerini temel almaktadır. Erken çocukluk dönemi, çocuklarda sosyal yeterliliğin desteklenmesi için kritik bir safhadır. Bu anlamda araştırma, anne babaların ebeveynlik uygulamaları ile çocuklarının sosyal gelişimleri arasındaki ilişkinin incelenmesini amaçlamaktadır. Nicel desende tasarlanan araştırmada ilişkisel tarama yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın ilk basamağında Okul Öncesi Çocuklara Yönelik Sosyal Beceri Ölçeği'nin (SBÖ) geçerlik ve güvenirlik analizleri yapılmıştır. Bu analizlerin gerçekleştirilmesi için 301 ebeveyn katılmıştır. Araştırmanın ikinci basamağında ise, çocukların sosyal gelişim göstergeleri ile anne-babaların çocuklarına uyguladıkları ebeveynlik uygulamaları arasındaki ilişki incelenmiştir. Bu kapsamda araştırmaya 226 çocuk ve onların ebeveynleri katılmıştır. Araştırmada, Kişisel Bilgi Formu, çocukların sosyal becerilerinin değerlendirilmesinde öğretmenlerin çocuklar için doldurduğu Okul Öncesi Çocuklar için Sosyal Beceri Ölçeği (SBÖ) ve araştırmaya katılan çocukların ebeveynlerinin ebeveynlik uygulamalarını değerlendirebilmek için Ana Babalık Uygulamaları Ölçeği-Okul Öncesi Dönemi Formu kullanılmıştır. Çalışma kapsamında Türkçe uyarlaması yapılan Okul Öncesi Çocuklar için Sosyal Beceri Ölçeği’ nin 3 alt boyuttan oluştuğu sonucuna ulaşılmıştır. Bunlar; iş birliği, öz kontrol ve kişiler arası ilişkilerdir. Ölçeğin güvenirlik analizi sonucuna göre toplam Croncbach alfa katsayısı .96 bulunurken, yapı geçerliği sonucunda açıklanan toplam varyans 69,66 olarak bulunmuştur. Araştırma sonuçlarına göre Türkçe’ye uyarlanan 3 faktör ve 24 maddeden oluşan Sosyal Beceri Ölçeği geçerli ve güvenilir bir araçtır. Araştırmada ayrıca çocukların sosyal gelişim göstergeleri ile anne babalarının ebeveynlik uygulamaları arasındaki ilişkiyi incelemek için de ölçekler arasındaki korelasyon değeri hesaplanmış olup ölçekler arasında anlamlı yönde bir ilişki bulunamamıştır.

Anahtar Kelimeler

Okul öncesi, Sosyal beceri, Sosyal yeterlik, Aile uygulamaları, Ebeveynlik göstergeleri

The Relation between Social Development Indicators in Early Childhood and Parenting Practices

Öz

The first institution in which a child interacts with his/her social environment is the family. At this point, parenting practices take their place as an important concept in the literature. The concept of social competence is based on the interaction of individuals with sociocultural contexts such as family, school, and peer relations. Early childhood is a critical phase for promoting social competence in children. In this sense, the research examines the relationship between the parenting practices of parents and their children's social development. A relational screening method was used in the quantitative designed research. In the first step of the study, the validity and reliability analyses of the Social Skills Scale for Preschool Children (SSS) were made. 301 parents participated in the analyses. In the second step of the study, the relationship between children's social development indicators and their parents' parenting practices was examined. In this context, 226 children and their parents participated in this study. In the study, the Personal Information Form, and SSS filled by teachers for children to evaluate children's social skills, and the Parenting Practices Scale-Preschool Form to evaluate parenting practices of the parents of the children participating in the research were used. It was concluded that the SSS for preschool children, which was adapted into Turkish within the scope of the study, consisted of three sub-dimensions. These are; cooperation, self-control, and interpersonal relationships. According to the results of the reliability analysis of the scale, the total α coefficient was .96, while the total variance explained because of the construct validity was 69,66. According to the results of the research, the SSS consisting of 3 factors and 24 items adapted into Turkish is a valid and reliable tool. In the study, the correlation value between the scales was also calculated to examine the relationship between children's social development indicators and their parents' parenting practices, and no significant relationship was found between the scales.

Anahtar Kelimeler

Preschool, Social skills, Social Competence, Parenting Practices, Parenting Indicator

Kaynakça

• Akgül, A., & Çevik, O. (2003). İstatistiksel analiz teknikleri. Emek Ofset Baskı.
• Akman, B. (1994). Okul öncesi dönemde ahlak (moral) gelişimi. Bilir, Ş. (Ed.), Okul öncesi eğitimcileri için el kitabı içinde (ss. 10-15). Ya-Pa Yayınları.
• Anme, T., Shinohara, R., Sugisawa, Y., Tanaka, E., Watanabe, T., & Hoshino, T. (2013). Validity and reliability of the Social Skill Scale (SSS) as an index of social competence for preschool children. Journal of Health Science, 3(1), 5-11.
• Aral, N., & Durualp E. (2011). Oyun temelli sosyal beceri eğitimi. Vize Yayıncılık.
• Atay, M. (2011). Erken çocukluk döneminde gelişim-2. Kök Yayıncılık.
• Atmaca, R. N., Akduman, G. G., & Sarıbaş, M. Ş. (2021). Okul öncesi dönem çocuklarının sosyal beceri düzeylerinin annelerinin empati becerileri ile ilişkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 20(77), 134-151.
• Aydın, A. (2014). Eğitim psikolojisi gelişim-öğrenme-öğretim (13. baskı). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Başar, M. (2013). 60-66 ay aralığında ilkokula başlayan öğrencilerin kişisel öz bakım ve ilkokuma-yazma becerilerinin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(8), 241-252.
• Bedard, K., & Dhuey, E. (2006). The persistence of early childhood maturity: International evidence of long-run age effects. The Quarterly Journal of Economics, 121(4), 1437-1472.
• Bee, H., & Boyd, D. (2009). Çocuk gelişim psikolojisi. Gündüz, O. (Çev.). Kaknüs Yayınları.
• Browne, M. W., & Cudeck, R. (1993). Alternative ways of assessing model fit. In K. A. Bollen & J. S. Long (Eds.), Testing structural equation models (pp. 136–162). Newbury Park, CA: Sage.
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem A Yayıncılık.
• Can-Yaşar, M. (2011). Anne ve öğretmen görüşlerine göre çocukların sosyal uyum ve becerilerinin incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 99-112.
• Claridge, A. M. (2021). Pregnancy intentions of first‐time mothers and their children's outcomes: Unraveling reciprocal pathways. Journal of Marriage and Family, 83(4), 942-960.
• Cook, C. R., Gresham, F. M., Kern, L., Barreras, R. B., Thornton, S., & Crews, S. D. (2008). Social skills training for secondary students with emotional and/or behavioral disorders: A review and analysis of the meta-analytic literature. Journal of Emotional and Behavioral Disorders, 16(3), 131-144.
• Çiftçi, N. (2003). Kohlberg'in bilişsel ahlak gelişimi teorisi: Ahlak ve demokrasi eğitimi. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(1), 43-77.
• Çubukçu, Z., & Gültekin, M. (2006). İlköğretimde öğrencilere kazandırılması gereken sosyal beceriler. Bahar Dergisi, 37, 155-174.
• Darling, N., & Steinberg, L. (1993). Parenting style as context: An integrative model. Psychological bulletin, 113(3), 487.
• Demiriz, S., & Dinçer, Ç. (2000). Okul öncesi dönem çocuklarının öz bakım becerilerinin annelerinin çalışıp çalışmama durumlarına göre incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19, 58-65.
• Demirsöz, M., Zeynep, Ö., Yonar, H., Tekin, M. E., & Tekindal, M. A. (2021). Structural determination of the relationship between trait anxiety and personal indecisiveness for undergraduates of the faculty of veterinary medicine: The case of Selçuk University. Veteriner Hekimler Derneği Dergisi, 92(1), 60-75.
• Eisenberg, N., & Fabes R., (1998). Prosocial development. In: Damon W, Eisenberg N, editors. Handbook of child psychology. Social, emotional, and personality development, Vol. 3. 5th Ed. New York: Wiley; p. 701–78.
• Erkuş, A. (2003). Psikometri üzerine yazılar (1. Baskı). Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Fuligni A.J., & Eccles J.S. (1993). Perceived parent-child relationships and early adolescents’ orientation towards peers. Developmental Psychology, 29, 622-32.
• Gander, M.J., & Gardiner, H.W. (2007). Çocuk ve ergen gelişimi (6. baskı). Onur, B. (Çev. Ed.). İmge Kitabevi Yayıncılık.
• Giren, R. (2008). Web-palvelun toteuttaminen. NET-alustalla. Pro gradu-tutkielma. Joensuu.
• Gizir, Z., & Baran, G. (2003). Anaokuluna devam eden dört-beş yaş çocuklarında sosyal davranışların gelişimi ile benlik saygısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2), 118-133.
• Gresham, F., & Elliott S.N. (1990). Social skills rating system. Circle Pines: American Guidance Service.
• Gülay, H. (2011). Anasınıfına devam eden 5-6 yaş grubu çocuklarının okula uyumlarının sosyal beceriler açısından incelenmesi. NWSA E-Journal of New World Sciences Academy, 6(1), 139-146.
• Gülay, H., & Akman, B. (2009). Okul öncesi dönemde sosyal beceriler. Pegem Yayıncılık.
• Güler, S. (2015). Sosyal oyunun 48–69 aylık çocukların ahlaki ve sosyal kural algılarına etkisinin incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Gültekin-Akduman, G., Günindi, Y., & Türkoğlu, D. (2015). Okul öncesi dönem çocukların sosyal beceri düzeyleri ile davranış problemleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(37), 673-683.
• Hosokawa, R., & Katsura, T. (2017). A longitudinal study of socioeconomic status, family processes, and child adjustment from preschool until early elementary school: the role of social competence. Child and adolescent psychiatry and mental health, 11(1), 1-28.
• Kahraman, H., & Irmak, T. Y. (2019). Ana babalık uygulamaları ölçeği-okul öncesi dönemi formu (ABUÖ-Okul Öncesi): Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Tam metin kitabı full text book.
• Kahraman, H., Yılmaz Irmak, T., & Başokçu, T. O. (2017). Ana Babalık Uygulamaları Ölçeği (ABUÖ): Geçerlik ve güvenirlik çalışması (İlköğretim Formu). Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 17(3), 745-769.
• Kandır, A., & Alpan, Y. (2008). Okul öncesi dönemde sosyal-duygusal gelişime anne-baba davranışlarının etkisi. Aile ve Toplum, 10(4), 14 Nisan-Mayıs-Haziran 2008 ISSN: 1303-0256.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Publication.
• Kline, R. B. (2011). Principle and practice of structural equation modeling. (3rd ed.). NY: Guilford.
• Koçak, N., & Tepeli, K. (2006). 4-5 Yaş çocuklarında sosyal ilişkiler ve iş birliği davranışlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Marmara Üniversitesi I. Uluslararası Okul Öncesi Eğitim Kongresi, Ya-pa Yayınları, 2, 9-22.
• Meriç, A., & Özyürek, A. (2018). Okul öncesi dönem çocukların ahlaki ve sosyal kural bilgilerinin incelenmesi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(14), 137-166.
• Mischel, W., Shoda Y., & Peake P.K. (1988). The nature of adolescent competencies predicted by preschool delay of gratification. J Pers Soc Psychol, 54, 687–96. https://doi.org/10.1037/0022-3514.54.4.687.
• Mounts N.S. (2001). Young adolescents’ perceptions of parental management of peer relationships. Journal of Early Adolescence, 21, 92-122.
• Mounts N.S. (2002). Parental management of adolescent peer relationships in context: The role of parenting style. Journal of Family Psychology, 16, 58-69.
• Mounts N.S. (2004). Adolescents’ perceptions of parental management of peer relationships in an ethnically diverse sample. Journal of Adolescent Research, 19, 446-67.
• Mounts N.S. (2008). Linkages between parenting and peer relationships: A model for parental management of adolescents’ peer relationships. Kerr M, Stattin H, Engels R, eds. What can parents do? New insights into the role of parents in adolescent problem behavior Malden, MA: Wiley, 163-90
• Mounts N.S. (2011). Parental management of peer relationships and early adolescents’ social skills. Journal of Youth and Adolescence, 40(4), 416-27.
• Mounts N.S., & Steinberg L. (1995). An ecological analysis of peer influence on adolescent grade-point average and drug use. Developmental Psychology, 31, 915-22.
• Olson, S., & Hoza B., (1993). Preschool development antecedents of conduct problems in children beginning school. J Clin Child Psychol, 22, 60–7. https://doi.org/10.1207/s15374424jccp2201_6
• Orçan, M. (2012). Sosyal gelişim. Deniz, E. (Ed.), Erken çocukluk döneminde gelişim (4. baskı) içinde (ss. 127-181). Maya Akademi.
• Orçan, M., & Deniz, M. E. (2006). Anaokuluna devam eden 6 yaş çocuklarının sosyal uyumlarının incelenmesi. Marmara Üniversitesi I. Uluslararası Okul Öncesi Eğitim Kongresi, Ya-pa Yayınları, 2, 310-321.
• Özbey, S. (2012). Okul öncesi eğitim kurumuna devam eden 60-72 aylık çocuklarının sosyal beceri ve problem davranışlarının okul ve ev ortamına göre incelenmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 23(2), 21-32.
• Özdamar, K. (2002). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi. Kaan Kitabevi.
• Parker, J. G., & Asher, S. R. (1987). Peer acceptance and later interpersonal adjustment: Are low acceptance children at risk. Psychological Bulletin, 102, 357-389.
• San Bayhan, P., & Artan, G. (2007). Çocuk gelişimi ve eğitimi. Morpa Yayınları.
• Sarıçam, H., & Halmatov, M. (2012). Okul öncesi eğitime devam eden ve etmeyen 6 yaş çocukların ahlaki ve sosyal kural algılamalarının karşılaştırılması. Akademik Bakış Dergisi, 33, 1-14.
• Scherer, K. R. (1988). Criteria for emotion-antecedent appraisal: A review. In Y Hamilton, G. H. Bower, & N. H. Frijda (Eds, Cognitive perspectives on emotion and motivation (pp. 89-126). Norwell, MA: Kluwer Academic.
• Sheridan, S.M., Knoche, L.L., Edwards, C.P., Bovaird, J.A., & Kupzyk K.A. (2010). Parent engagement and school readiness: Effects of the getting ready intervention on preschool children’s social-emotional competencies. Early Education and Development, 21(1), 125-156.
• Smetana, J.G. (1999). The role of parents in moral development: A social domain analysis. Journal of Moral Education, 28(3), 311-321.
• Tanrıverdi, H., & Erarslan, N. (2015). Okul öncesi çocukların sosyal uyum ve beceri düzeyleri ile değer kazanımları arasındaki ilişki. KTÜ SBE Sosyal Bilimler Dergisi, (9), 9-23.
• Tavakol, M., & Dennick, R. (2011). Making sense of Cronbach’s alpha. International Journal of Medical Education, 2, 53-55.
• Tilton-Weaver L.C., & Galambos N. (2003). Adolescents’ characteristics and parents’ beliefs as predictors of parents’ peer management behaviors. Journal of Research on Adolescence, 13, 269-300. UNICEF (2012). School readiness: A conceptual framework. NY: UNICEF
• Yiğit, R., & Yılmaz, H. (2011). İlköğretim II. Kademe öğrencilerinin sosyal beceri düzeyleri ile benlik saygısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 335-347. 47.